Мојата ќерка, Малала

Пакистанскиот педагог Зиаудин Јусафзаи го потсетува светот на едноставната вистина која многумина не сакаат да ја слушнат: жените и мажите заслужуваат еднакви можности за образование, автономија и независен идентитет. Тој раскажува приказни од својот живот и од животот на својата ќерка, Малала, која беше застрелана од страна на Талибанците во 2012 едноставно затоа што се осмели да оди на училиште. „Зошто мојата ќерка е толку силна?“, прашува Јусафзаи. „Затоа што не ѝ ги потсеков крилјата.“

Во многу патријахални и племенски средини,

татковците обично се познати
по своите синови,

но, јас сум еден од малкуте татковци

кој е познат по својата ќерка,

и сум горд на тоа.

(Аплауз)

Малала ја започна нејзината
кампања за образование

и се заложи за своите права во 2007,

и кога нејзините напори беа
наградени во 2011,

и ѝ беше доделена националната
младинска награда за мир,

таа стана многу позната,

многу популарна девојка во својата земја.

Претходно, таа беше мојата ќерка,

но, сега јас сум нејзиниот татко.

Дами и господа,

доколку ја погледнеме човековата историја,

приказната на жените

е приказна за една неправда,

нееднаквост,

насилство и експлоатација.

Видете,

во патријахалните средини,

уште од самиот почеток,

кога ќе се роди девојче,

нејзиното раѓање не се прославува.

Таа не е добредојдена

ниту од нејзиниот татко,
ниту од нејзината мајка.

Соседите доаѓаат

и сочувствуваат со мајката,

и никој не му честитува на таткото.

На мајката многу ѝ е непријатно

што родила девојче.

Кога првороденото дете е девојче,

прва ќерка, таа е тажна.

Кога ќе роди уште едно девојче,

таа е шокирана,

и при исчекувањето на син,

кога ќе роди и трето девојче,

таа се чувствува виновно како криминалец.

И не само што мајката страда,

туку и ќерката, новородената ќеркичка,

кога ќе потпорасне,

и таа страда.

На 5-годишна возраст,

кога таа треба да почне
да оди во училиште,

останува дома,

а нејзините браќа се примени на училиште.

До 12-годишна возраст,

таа некако живее добар живот.

Може да се забавува.

Може да игра со нејзините
другарчиња на улиците,

и може да се движи наоколу по улиците

како пеперутка.

Но, кога таа ќе навлезе во
своите тинејџерски години,

кога ќе наполни 13 години,

ѝ се забранува да излегува од својот дом

без машка придружба.

Таа е ограничена помеѓу четирите
ѕидови на својот дом.

Таа повеќе не е слободна личност.

Таа станува таканаречената чест

на нејзиниот татко и нејзините браќа,

и на нејзиното семејство,

и доколку не се однесува соодветно на

прописоците на таканаречената чест,

може дури и да биде убиена.

Исто така, интересно е и тоа
штот аканаречените

прописи на чест,

не само што влијаат врз
животот на девојчето,

тие исто така влијаат и врз животите

на машките членови на семејството.

Познавам едно семејство со
седум сестри и еден брат,

и тој еден брат

се пресели во Заливските земји,

за да може да заработува
за своите седум сестри

и за родителите,

зашто тој смета дека би било понижувачко

доколку неговите седум сестри
би научиле некоја вештина

и заминат од домот

и заработуваат за живот.

Така, овој брат,

го жртвува задоволствата во својот живот

и среќата на неговите сестри

на олтарот на таканаречената чест.

Постои уште една норма

во патријахалните средини,

која се нарекува послушност.

Една добра девојка се очекува да биде

многу тивка, многу понизна,

и многу покорна.

Тој е критериумот.

Примерот за тоа каква треба
да биде една девојка е тивок.

Таа треба да е тивка,

и треба да ги прифаќа одлуките донесени

од страна на мајка ѝ и татко ѝ

и одлуките на постарите,

дури и доколку не ѝ се допаѓаат.

Ако е омажена за маж кој не ѝ се допаѓа,

или доколку е омажена за стар човек,

таа мора тоа да го прифати,

затоа што не сака луѓето
да се посомневаат во

нејзината послушност.

Доколку е омажена многу рано,

таа мора да го прифати тоа.

Инаку, ќе биде прогласена за непослушна.

И што се случува на крајот?

Според зборовите на една поетеса,

таа е омажена, врзана,

и потоа раѓа синови и ќерки.

А иронијата во целата ситуација

е во тоа што оваа мајка,

ги учи на истата лекција за послушност

нејзините ќерки,

и истата лекција за чест
кон нејзините синови.

И така овој маѓепсан круг продолжува.

Дами и господа,

страдањето на милиони жени

може да биде променето

доколку ние размислуваме поинаку,

доколку мажите и жените
размислуваат поинаку,

доколку мажите и жените во
племенските и патријахални средини

во земјите во развој,

доколку тие можат да
прекршат неколку норми

на семејството и општеството,

доколку тие можат да ги поништат
дискриминирачките закони

на системите во своите земји

кои се косат со основните човекови права

на жените.

Драги браќа и сестри, кога Малала се роди,

и за прв пат,

верувајте ми,

не сакам новороденчиња, да бидам искрен,

но кога отидов и погледнав
во нејзините очи,

верувајте ми,

се почувствував премногу почестен.

А, долго пред да се роди,

размислував за нејзиното име,

и бев фасциниран од еден херојски,

легендарен борец за слобода од Авганистан.

Нејзиното име беше Малалаи од Маиванд,

па ја нареков мојата ќерка по неа.

Неколку дена откако Малала се роди,

мојата ќерка се роди,

дојде еден мој роднина,

и сосема случајно,

тој дојде во мојот дом

и ми донесе семејно дрво,

семејното дрво на семејството Јусафзаи,

и кога погледнав во него,

тоа се простираше 300 години
наназад кон нашите предци.

Но, кога го погледнав, сите беа мажи,

и го зедов моето пенкало,

повлеков линија од моето име,

и напишав „Малала“.

А кога таа потпорасна,

кога наполни четири и пол години,

ја примив во моето училиште.

Ќе се прашате зошто го споменувам

примањето на едно девојче во училиште?

Да, морам да го споменам тоа.

Тоа може да се земе
здраво-за-готово во Канада,

во Америка, во многу развиени земји,

но во сиромашните земји,

особено во патријахалните средини,
во племенски средини,

тоа е голем настан во
животот на едно девојче.

Запишувањето на училиште значи

признавање на нејзиниот
идентитет и нејзиното име.

Нејзиното примање во училиште значи

дека таа има навлезено
во светот на сништата

и копнежите

каде може да го истражува
својот потенцијал

за нејзиниот иден живот.

Јас имам пет сестри,

и ниту една од нив не можеше
да оди на училиште,

и ќе се запрепастите.

Пред две недели,

кога го пополнував формуларот
за канадска виза,

делот од формуларот за семејството,

не можев да се сетам

на презимињата на некои од своите сестри.

А, причина за тоа беше тоа што

јас никогаш ги немам видено имињата

на моите сестри напишани
на било каков документ.

Тоа беше причината поради која

ја вреднувам својата ќерка.

Тоа што татко ми не можеше
да им го даде на моите сестри

и неговите ќерки,

помислив дека јас морам да го променам.

Порано ја ценев интелигенцијата

и брилијантноста на мојата ќерка.

Ја охрабрував да седи со мене

кога моите пијатели ме посетуваа.

Ја охрабрував да доаѓа со мене
на различни состаноци.

И сите овие доблести,

се обидував да ги вметнав
во нејзината личност.

И ова не беше само со неа, само со Малала.

Јас ги влеав сите овие доблести

во моето училиште, кај учениците
девојчиња и момчиња.

Го користев образованието за еманципирање.

Ги учев моите девојчиња,

моите ученички,

да се одучат од лекцијата за послушност,

Ги учев моите ученици

да се одучат од лекцијата
наречена псевдо-чест.

Драги браќа и сестри,

ние посегнувавме кон поголеми
права за жените,

и се боревме да добиеме повеќе,

сè повеќе и повеќе простор
за жените во општеството.

Но, наидовме на нов феномен.

Тој е смртоносен за човековите права,

особено за правата на жените.

Се нарекува „талибанизација“.

Тој означува целосно негирање

на учеството на жените

во сите политички, економски
и општествени активности.

Стотици училишта се изгубени.

На девојчињата им беше забрането
да одат на училиште.

Жените беа принудени да носат превез

и беа спречени да одат на пазарите.

Музичарките беа замолчени,

девојчињата беа камшикувани,

а пејачките убивани.

Милиони страдаа,

но само неколкумина прозбореа,

и тоа беше најстрашната работа,

кога наоколу имате такви луѓе

кои убиваат и камшикуваат,

а вие зборувате за своите права.

Тоа навистина е најстрашното нешто.

На 10-годишна возраст,

Малала се спротивстави, се спротивстави

за правото на образование.

Таа пишуваше дневник за блогот на BBC,

волонтираше

за документарците на New York Times,

и зборуваше од секоја можна платформа.

И нејзиниот глас беше најмоќен.

Се прошири како крешендо
насекаде низ светот.

Тоа беше причината што
Талибанците

не можеа да ја толерираат
нејзината кампања,

и на 9-ти октомври, 2012

таа беше застрелана во главата од
празна точка на нишанење.

Тоа беше судниот ден за моето
семејство и за мене.

Светот се претвори во голема црна дупка.

Додека мојата ќерка беше

на работ помеѓу животот и смртта,

ѝ прошепотив на мојата сопруга,

„Дали сум виновен за тоа што ѝ се случи на

мојата и твоја ќерка?“

А, таа неочекувано ми рече:

„Те молам не обвинувај се себе си.

Ти се залагаше за вистинската цел.

Го стави својот живот на коцка

поради вистината,

поради мирот,

и поради образованието,

а твојата ќерка се инспирираше од тебе

и ти се придружи.

Двајцата бевте на вистинскиот пат

и Господ ќе ја заштити.“

Овие неколку зборови премногу ми значеа,

и никогаш повторно не
го поставив тоа прашање.

Кога Малала беше во болница,

и имаше многу силни болки,

и имаше многу силни главоболки,

затоа што нервот од лицето
ѝ беше пресечен,

гледав темна сенка

како се шири на лицето на мојата сопруга.

Но, мојата ќерка никогаш не се жалеше.

Ни велеше,

„Не ми пречи мојата искривена насмевка

и моето здрвено лице.

Ќе бидам во ред. Ве молам не грижете се.“

Таа ни беше утеха,

и нашата сила.

Драги браќа и сестри,

од неа научивме како да бидеме истрајни

во најтешките времиња,

и мило ми е што можам
да го споделам со вас

тоа што - настрана од тоа што е икона

за правата на децата и жените,

таа е како и секоја друга
16-годишна девојка.

Плаче кога домашната не ѝ е подготвена.

Се расправа со нејзините браќа,

и мене ми е мило поради тоа.

Луѓето ме прашуваат,

што е толку особено во моето менторство

што ја направи Малала толку смела

и толку храбра и толку
гласна и подготвена?

Јас им велам, не прашувајте ме
што направив.

Прашајте ме што не направив.

Не ѝ ги потсеков крилјата, тоа е сè.

Ви благодарам многу.

(Аплауз)

Ви благодарам.
Ви благодарам многу. (Аплауз)