Return to Video

Przesłona gwiezdna w kształcie płatków kwiatu, która może pomóc w odkryciu planet podobnych do Ziemi

  • 0:01 - 0:04
    Wszechświat jest pełen planet.
  • 0:04 - 0:06
    Chcę, żebyśmy w następnej dekadzie
  • 0:06 - 0:08
    zbudowali teleskop, który pozwoli uchwycić
  • 0:08 - 0:10
    Ziemię w pobliżu innej gwiazdy
  • 0:10 - 0:13
    i odkryć, czy jest na niej życie.
  • 0:13 - 0:16
    Razem z pracownikami Labolatorium
    Napędu Odrzutowego NASA
  • 0:16 - 0:18
    w Princeton pracujemy nad technologią,
  • 0:18 - 0:22
    która pozwoli to zrealizować
    w najbliższych latach.
  • 0:22 - 0:24
    Obecnie astronomowie uważają,
  • 0:24 - 0:26
    że każda gwiazda w galaktyce ma planetę
  • 0:26 - 0:28
    i szacują, że nawet jedna na pięć
  • 0:28 - 0:29
    ma planetę jak Ziemia,
  • 0:29 - 0:31
    na której może istnieć życie,
  • 0:31 - 0:33
    ale żadnej jeszcze nie widzieliśmy.
  • 0:33 - 0:35
    Wykrywamy je tylko pośrednio.
  • 0:35 - 0:38
    To jest słynne zdjęcie
    "Błękitnej kropki" NASA.
  • 0:38 - 0:41
    Zostało zrobione
    przez sondę Voyager w 1990 roku,
  • 0:41 - 0:44
    kiedy opuszczała Układ Słoneczny
    obrócono ją,
  • 0:44 - 0:46
    aby zrobiła zdjęcie Ziemi
  • 0:46 - 0:48
    z odległości 6 miliardów kilometrów.
  • 0:48 - 0:50
    Chcę zrobić takie zdjęcie
  • 0:50 - 0:52
    planety w pobliżu innej gwiazdy.
  • 0:52 - 0:55
    Czemu tego nie zrobiliśmy
    i czemu to takie trudne?
  • 0:55 - 0:56
    Wyobraźmy sobie, że bierzemy
  • 0:56 - 0:58
    Kosmiczny Teleskop Hubble'a,
  • 0:58 - 1:00
    obracamy go i przenosimy
  • 1:00 - 1:01
    na orbitę Marsa.
  • 1:01 - 1:02
    Zobaczymy coś takiego,
  • 1:02 - 1:05
    nieco rozmazany obraz Ziemi,
  • 1:05 - 1:07
    bo to dość mały teleskop
  • 1:07 - 1:08
    na orbicie Marsa.
  • 1:08 - 1:10
    Teraz przenieśmy się dziesięć razy dalej.
  • 1:10 - 1:12
    Jesteśmy na orbicie Urana.
  • 1:12 - 1:15
    Jest mniejsza, mniej wyraźna.
  • 1:15 - 1:17
    Wciąż można dostrzec mały Księżyc,
  • 1:17 - 1:19
    ale znów przenieśmy się
    dziesięć razy dalej.
  • 1:19 - 1:21
    Jesteśmy na granicy Układu Słonecznego
  • 1:21 - 1:22
    w Pasie Kuipera.
  • 1:22 - 1:24
    Teraz obraz jest całkiem niewyraźny.
  • 1:24 - 1:26
    Teraz to "Błękitna kropka" Carla Sagana.
  • 1:26 - 1:28
    Przenieśmy się znowu dziesięć razy dalej.
  • 1:28 - 1:30
    Jesteśmy w Obłoku Oorta
  • 1:30 - 1:31
    poza Układem Słonecznym
  • 1:31 - 1:33
    i zaczynamy widzieć, jak Słońce
  • 1:33 - 1:34
    przesuwa się w pole widzenia,
  • 1:34 - 1:36
    w miejsce, gdzie jest planeta.
  • 1:36 - 1:38
    Przenieśmy się dziesięć razy dalej.
  • 1:38 - 1:40
    Jesteśmy przy Alfa Centauri,
  • 1:40 - 1:41
    najbliższej gwieździe,
  • 1:41 - 1:42
    a planeta zniknęła.
  • 1:42 - 1:45
    Widać tylko promienną gwiazdę
  • 1:45 - 1:48
    dziesięć miliardów razy
    jaśniejszą niż planeta,
  • 1:48 - 1:50
    która powinna być
    w miejscu czerwonego kółka.
  • 1:50 - 1:52
    To chcemy zobaczyć.
    Dlatego to jest trudne.
  • 1:52 - 1:54
    Światło gwiazdy ulega dyfrakcji.
  • 1:54 - 1:56
    Rozprasza się wewnątrz teleskopu,
  • 1:56 - 1:57
    tworząc ten jasny obraz,
  • 1:57 - 1:59
    który zamazuje planetę.
  • 1:59 - 2:00
    Aby więc dostrzec planetę,
  • 2:00 - 2:03
    trzeba coś zrobić z tym światłem.
  • 2:03 - 2:04
    Trzeba się go pozbyć.
  • 2:04 - 2:05
    Wielu moich kolegów pracuje
  • 2:05 - 2:07
    nad niesamowitymi technologiami,
  • 2:07 - 2:09
    ale chcę powiedzieć o jednej,
  • 2:09 - 2:11
    chyba najfajniejszej
  • 2:11 - 2:13
    i najprawdopodobniej ona ukaże nam Ziemię
  • 2:13 - 2:14
    w najbliższej dekadzie.
  • 2:14 - 2:16
    Zaproponował ją Lyman Spitzer,
  • 2:16 - 2:20
    ojciec kosmicznego teleskopu, w 1962 roku,
  • 2:20 - 2:22
    zainspirowany zaćmieniem.
  • 2:22 - 2:24
    Wszyscy to widzieli - zaćmienie Słońca.
  • 2:24 - 2:26
    Księżyc przesunął się przed Słońce.
  • 2:26 - 2:28
    Zasłonił większość światła tak,
  • 2:28 - 2:30
    że widać wokół niego przyćmioną koronę.
  • 2:30 - 2:32
    To tak, jakbym palcem
  • 2:32 - 2:34
    zasłonił światło wpadające do oka,
  • 2:34 - 2:36
    widzę was w tylnym rzędzie.
  • 2:36 - 2:38
    Co się dzieje?
  • 2:38 - 2:40
    Księżyc rzuca cień na Ziemię.
  • 2:42 - 2:45
    W tym cieniu umieszczamy
    teleskop lub aparat,
  • 2:45 - 2:47
    znów patrzymy na Słońce
  • 2:47 - 2:48
    i większość światła została usunięta,
  • 2:48 - 2:50
    widać przyćmioną, drobną strukturę
  • 2:50 - 2:52
    w koronie.
  • 2:52 - 2:54
    Spitzer proponował zrobić to w kosmosie.
  • 2:54 - 2:57
    Zbudować wielki ekran, polecieć w kosmos,
  • 2:57 - 2:59
    umieścić go przed gwiazdą,
  • 2:59 - 3:01
    zasłonić większość światła,
  • 3:01 - 3:04
    wysłać kosmiczny teleskop
    do uzyskanego cienia,
  • 3:04 - 3:06
    i bum - możemy zobaczyć planety.
  • 3:06 - 3:08
    Tak by to mniej więcej wyglądało.
  • 3:08 - 3:10
    Jest ogromny ekran
  • 3:10 - 3:11
    i nie ma planet,
  • 3:11 - 3:13
    bo niestety to tak nie działa,
  • 3:13 - 3:16
    gdyż światło faluje
  • 3:16 - 3:18
    i fale ulegają dyfrakcji wokół tego ekranu
  • 3:18 - 3:20
    tak samo jak w teleskopie.
  • 3:20 - 3:23
    Tak jak woda opływa kamień w strumieniu,
  • 3:23 - 3:25
    światło zakłóca ten cień.
  • 3:25 - 3:27
    Okropny cień. I nie widać planet.
  • 3:27 - 3:29
    Ale Spitzer znał odpowiedź.
  • 3:29 - 3:32
    Jeśli złagodzi się krawędzie,
  • 3:32 - 3:33
    aby kontrolować dyfrakcję,
  • 3:33 - 3:35
    można zobaczyć planetę.
  • 3:35 - 3:37
    Przez 10 ostatnich lat
  • 3:37 - 3:39
    znaleziono optymalne rozwiązanie.
  • 3:39 - 3:42
    Wygląda mniej więcej tak.
  • 3:42 - 3:45
    Nazywamy to przesłoną gwiezdną
    z płatków kwiatów.
  • 3:45 - 3:48
    Jeśli krawędzie tych płatków
    będą odpowiednie,
  • 3:48 - 3:49
    to przez ich kontrolę
  • 3:49 - 3:51
    możemy kontrolować dyfrakcję,
  • 3:51 - 3:52
    i uzyskać doskonały cień.
  • 3:52 - 3:55
    Jest około 10 miliardów razy
    ciemniejszy niż wcześniej
  • 3:55 - 3:58
    i widać, jak pojawiają się planety.
  • 3:58 - 4:00
    Musi być oczywiście większe niż palec.
  • 4:00 - 4:02
    Ta przesłona gwiezdna
  • 4:02 - 4:03
    jest wielkości połowy boiska
  • 4:03 - 4:07
    i musi odlecieć na 50 tysięcy kilometrów
    od teleskopu,
  • 4:07 - 4:09
    pozostać dokładnie w cieniu
  • 4:09 - 4:11
    i wtedy można zobaczyć planety.
  • 4:11 - 4:12
    Brzmi to wspaniale,
  • 4:12 - 4:15
    ale genialni inżynierowie,
    moi koledzy z laboratorium,
  • 4:15 - 4:18
    stworzyli cudowny projekt
    uzyskania tego cienia,
  • 4:18 - 4:19
    a wygląda to tak.
  • 4:19 - 4:21
    Najpierw jest owinięty wokół centrum.
  • 4:21 - 4:23
    Oddziela się od teleskopu.
  • 4:23 - 4:25
    Płatki rozwijają się, otwierają,
  • 4:25 - 4:27
    teleskop obraca się,
  • 4:27 - 4:29
    następnie przekręca się i odlatuje
  • 4:29 - 4:32
    50 tysięcy kilometrów od teleskopu.
  • 4:32 - 4:35
    Przemieści się przed gwiazdę,
  • 4:35 - 4:38
    właśnie tak, tworząc cudowny cień.
  • 4:38 - 4:42
    Gotowe, mamy planety
    krążące na orbicie.
  • 4:42 - 4:44
    (Brawa)
  • 4:44 - 4:46
    Dziękuję.
  • 4:46 - 4:48
    To nie jest science fiction.
  • 4:48 - 4:51
    Pracujemy nad tym
    od pięciu czy sześciu lat.
  • 4:51 - 4:53
    Tego lata przeprowadziliśmy fajny test
  • 4:53 - 4:56
    w Northrop Grumman w Kaliforni.
  • 4:56 - 4:57
    Oto cztery płatki.
  • 4:57 - 4:59
    To gwiezdny cień w małej skali.
  • 4:59 - 5:01
    Jest może połowę mniejszy niż ten,
    który widzieliście.
  • 5:01 - 5:03
    Płatki rozwijają się.
  • 5:03 - 5:05
    Te cztery płatki zbudowało
    czterech studentów
  • 5:05 - 5:07
    w czasie letniego stażu w laboratorium.
  • 5:07 - 5:09
    Jak widzicie otwiera się.
  • 5:09 - 5:11
    Płatki muszą obrócić się na miejsce.
  • 5:11 - 5:12
    Podstawa płatków
  • 5:12 - 5:14
    musi zawsze trafić w to samo miejsce
  • 5:14 - 5:16
    z dokładnością
    do dziesiątych części milimetra.
  • 5:16 - 5:17
    Test przeprowadziliśmy 16 razy
  • 5:17 - 5:20
    i 16 razy trafiła w to samo miejsce
  • 5:20 - 5:22
    do dziesiątych części milimetra.
  • 5:22 - 5:24
    Musi to być zrobione bardzo precyzyjnie,
  • 5:24 - 5:26
    ale jeśli stworzymy tę technologię
  • 5:26 - 5:28
    i gdy przeniesiemy ją do kosmosu,
  • 5:28 - 5:29
    można będzie zobaczyć coś takiego.
  • 5:29 - 5:32
    To zdjęcie jednej z najbliższych gwiazd,
  • 5:32 - 5:34
    zrobione Kosmicznym Teleskopem Hubble'a.
  • 5:34 - 5:37
    Jeśli będziemy mogli
    podobny kosmiczny teleskop,
  • 5:37 - 5:38
    trochę większy,
  • 5:38 - 5:39
    umieścić tam,
  • 5:39 - 5:41
    a przed niego wysłać przesłonę,
  • 5:41 - 5:43
    moglibyśmy zobaczyć coś takiego,
  • 5:43 - 5:46
    to portret rodzinny naszego
    Układu Słonecznego, ale nie naszego.
  • 5:46 - 5:49
    Mamy nadzieję, że będzie to
    Układ Słoneczny kogoś innego,
  • 5:49 - 5:50
    widziany przez gwiezdną przesłonę,
  • 5:50 - 5:51
    jak ta.
  • 5:51 - 5:53
    Możecie zobaczyć Jowisza, Saturna,
  • 5:53 - 5:56
    Urana, Neptuna, a pośrodku,
  • 5:56 - 5:57
    obok szczątkowego światła
  • 5:57 - 5:59
    jest ta "Błękitna kropka". To Ziemia.
  • 5:59 - 6:01
    Chcemy zobaczyć, czy jest tam woda,
  • 6:01 - 6:02
    tlen, ozon,
  • 6:02 - 6:05
    które mogłyby wskazać na to,
    czy istnieje na niej życie.
  • 6:05 - 6:08
    To chyba najfajniejsza dziedzina nauki.
  • 6:08 - 6:09
    Zacząłem to robić,
  • 6:09 - 6:11
    bo myślę, że to zmieni świat.
  • 6:11 - 6:14
    Wszystko się zmieni, kiedy to zobaczymy.
  • 6:14 - 6:15
    Dziękuję.
  • 6:15 - 6:19
    (Brawa)
Title:
Przesłona gwiezdna w kształcie płatków kwiatu, która może pomóc w odkryciu planet podobnych do Ziemi
Speaker:
Jeremy Kasdin
Description:

Astronomowie uważają, że każda gwiazda w galaktyce ma planetę, przy czym na jednej piątej z nich może istnieć życie. Tyle tylko, że nie widzieliśmy jeszcze żadnej z nich. Jeremy Kasdin i jego zespół chcą to zmienić, projektując i konstruując niezwykły sprzęt: przesłonę gwiezdną w kształcie płatków kwiatu, która umożliwi zrobienie zdjęć teleskopem umieszczonym 50 tysięcy kilometrów od niej. Jak mówi, jest to "najfajniejsza dziedzin nauki".

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:38

Polish subtitles

Revisions