Những thái độ thổi bùng lên mùa xuân Ả Rập

Pollster Dalia Mogahed chia sẻ dữ liệu đáng ngạc nhiên về thái độ của người dân Ai Cập và niềm hi vọng trước mùa xuân Ả Rập - và trọng tâm đặc biệt dành cho vai trò của phụ nữ đang thay đổi.

Buổi trò chuyện hôm nay nói về một chủ đề

có lẽ một vài người đã từng nghe qua.

Nó có tên là Arab Spring (Mùa xuân Ả Rập).

Đã có ai nghe đến chưa?

(Vỗ tay)

Vào năm 2011, sức mạnh đã dịch chuyển,

từ số ít đến số đông,

từ văn phòng chính phủ
đến quảng trường trung tâm,

từ các tần sóng được bảo vệ nghiêm ngặt

đến những mạng lưới mở rộng.

Nhưng trước khi Tahrir thành biểu tượng
toàn cầu cho sự giải phóng,

đã có rất nhiều khảo sát tiêu biểu

cho mọi người tự do ngôn luận

một cách thầm lặng hơn nhưng vẫn mạnh mẽ.

Tôi nghiên cứu xã hội Hồi giáo
trên thế giới tại Gallup.

Từ năm 2001,

chúng tôi phỏng vấn hàng trăm nghìn người

già và trẻ, đàn ông và phụ nữ,

người có học và người mù chữ.

Cuộc trò chuyện của tôi hôm nay
sử dụng nghiên cứu này

để tiết lộ vì sao người Ả rập nổi dậy

và điều họ muốn ngay lúc này.

Giờ thì, khu vực này rất đa dạng,

và mỗi nước đều khác biệt.

Nhưng những thành phần bạo động

đều có cùng nỗi bất bình

và nhu cầu tương tự nhau ngày nay.

Tôi sẽ tập trung phần lớn
bài nói về Ai Cập.

Dĩ nhiên không phải vì tôi sinh ra ở đó.

Mà vì đó là quốc gia Ả Rập lớn nhất

cùng với sức ảnh hưởng rất lớn.

Nhưng tôi sẽ kết thúc bằng cách mở rộng
góc nhìn ra toàn vùng

để nhìn vào những vấn đề bình thường

của quan điểm tôn giáo
và chính trị của Ả Rập

và ảnh hưởng của nó đối với phụ nữ,

tiết lộ những điều bất ngờ sắp tới.

Sau khi phân tích hàng tá dữ liệu

điều mà chúng tôi khám phá được là:

Chỉ riêng thất nghiệp và nghèo đói

không dẫn đến cuộc nổi dậy Ả Rập năm 2011.

Nếu hành động từ sự tuyệt vọng
của 1 người bán hoa quả Tusinia

đã thổi bùng ngọn lửa cách mạng,

thì chính sự khác biệt giữa điều
người Ả Rập trải qua

và điều họ mong đợi

đã tiếp thêm sức mạnh cho họ.

Để hiểu rõ hơn ý của tôi,

hãy xem xét xu hướng này ở Ai Cập.

Trên giấy tờ, quốc gia này
đang làm ăn rất tốt.

Thậm chí, nó chiếm được cảm tình

của các công ty đa quốc gia

nhờ sự phát triển kinh tế.

Nhưng dưới bề mặt lại là
một thực tế rất khác.

Năm 2010, ngay trước cuộc cách mạng,

mặc dù thu nhập bình quân đầu người

đang tăng ở mức 5% trong nhiều năm,

người Ai Cập chưa bao giờ thấy tệ hơn thế
về cuộc sống của họ.

Đây là điều rất bất thường,

vì trên khắp thế giới chúng tôi thấy rằng,
không hề ngạc nhiên là

mọi người cảm thấy tốt hơn
khi đất nước của họ giàu có hơn.

Đó là vì họ có cơ hội nghề nghiệp tốt hơn

và nước của họ phục vụ
dịch vụ xã hội tốt hơn.

Nhưng điều đó hoàn toàn
trái ngược ở Ai Cập.

Khi nước này trở nên giàu có hơn,

thất nghiệp lại gia tăng

và độ thỏa mãn của người dân

với những thứ như nhà đất và giáo dục
giảm mạnh.

Nhưng không chỉ phẫn nộ
vì bất công kinh tế.

Nó còn là mong muốn sâu thẳm
của người dân về sự tự chủ.

Đối lập với lí thuyết về
xung đột văn hóa,

người Ả Rập không coi thường
quyền tự do của phương Tây,

họ khát khao có nó.

Đầu năm 2001,

chúng tôi hỏi người Ả Rập, và người
Hồi giáo nói chung khắp thế giới,

họ khao khát điều gì nhất ở phương Tây.

Câu trả lời nhận được nhiều nhất,

là tự do và công bằng.

Nguyên văn của họ cho câu hỏi mở rộng

chúng tôi nghe được là, "Hệ thống
chính trị của họ minh bạch

và tuân theo đúng nghĩa dân chủ."

Người khác nói đó là "sự
tự do và tự chủ

và suy nghĩ thoáng với nhau."

Phần lớn, phải đến hơn 90%

ở Ấn Độ, Indonesia và Iran

nói với chúng tôi vào năm 2005

rằng nếu họ được viết bản hiến pháp mới

cho một đất nước lý thuyết mới

họ sẽ đảm bảo quyền tự do ngôn luận

là một quyền cơ bản,

nhất là ở Ai Cập.

88% nói rằng tiến đến nền dân chủ tốt hơn

sẽ giúp người Hồi giáo phát triển --

tỉ lệ cao nhất ở bất cứ nước nào
chúng tôi khảo sát

Nhưng đè nén những mong muốn dân chủ này

là một trải nghiệm rất khác qua từng ngày,

đặc biệt là ở Ai Cập.

Trong khi khao khát sự dân chủ nhất,

họ lại là nhóm dân cư trên thế giới
ít có khả năng nhất

để nói họ thực sự được bày tỏ ý kiến

với một công chức tháng trước đó --

chỉ ở mức 4%.

Vậy trong khi phát triển kinh tế
biến một số ít thành người giàu,

làm tình hình của nhiều người tệ hơn.

Khi người ta càng thấy ít tự do hơn,

họ cũng càng thấy ít được
chu cấp đầy đủ hơn.

Nên thay vì thấy chính quyền cũ

hào phóng như người cha bảo bọc quá mức,

về cơ bản họ lại coi những người này
như cai ngục.

Giờ khi người Ai Cập đã chấm dứt
30 năm cầm quyền của Mubarak,

họ có thể làm

ví dụ cho cả khu vực.

Nếu người Ai Cập có thể

xây dựng thành công một xã hội dựa trên
quy tắc pháp luật,

nó có thể trở thành một hình mẫu.

Tuy nhiên, nếu

không xử lí được vấn đề
cốt lõi dẫn đến cách mạng,

hậu quả sẽ rất khôn lường --

không chỉ cho Ai Cập,

mà cho toàn bộ vùng lãnh thổ.

Tín hiệu có vẻ không được tốt lắm,
một số người nói.

Người Hồi giáo, không phải người theo
chủ nghĩa tự do đã châm ngòi cho

cuộc cách mạng,
thắng phần lớn số ghế trong Quốc hội.

Hội đồng quân sự

đàn áp xã hội dân sự và
những cuộc biểu tình

và nền kinh tế trong nước
tiếp tục chịu thiệt hại.

Tuy nhiên, chỉ đánh giá Ai Cập
dựa trên cơ sở này,

là bỏ qua cuộc cách mạng đích thực.

Vì người Ai Cập lạc quan hơn

so với nhiều năm trước đây,

ít chia rẽ hơn nhiều ở những
khu vực thế tục tôn giáo

như chúng ta vẫn nghĩ

và dõng dạc đòi hỏi nền dân chủ.

Dù ủng hộ người Hồi giáo hay
người theo chủ nghĩa tự do,

ưu tiên của người Ai Cập với chính phủ
vẫn giữ nguyên,

đó là việc làm, sự ổn định và giáo dục,

chứ không phải kiểm soát luân lý.

Nhưng trên hết,

lần đầu trong nhiều thập kỉ,

họ mong muốn làm người tham gia tích cực,
chứ không phải khán giả,

trong những vấn đề quốc gia.

Tôi đã gặp một nhóm đại biểu Quốc hội
mới được bầu

từ Ai Cập và Tunisia

vài tuần trước.

Và điều làm tôi thực sự ấn tượng về họ

là họ không chỉ lạc quan,

mà còn có vẻ hơi lo lắng,

vì một nguyên nhân
khó lí giải

Một người nói với tôi,

"Người dân thường tụ tập ở các quán cà phê
để xem bóng đá" --

hay bóng đá, theo cách gọi ở Mĩ --

"và giờ họ tụ tập lại để xem Quốc hội"

(Cười)

"Họ thực sự theo dõi chúng tôi,

và chúng tôi không thể làm gì
ngoài lo lắng

mình không thể đạt được kì vọng của họ."

Và cái thực sự làm tôi
ấn tượng

là ít hơn 24 tháng trước,

người dân mới là người lo lắng

về việc bị theo dõi bởi chính phủ.

Và lí do họ mong đợi nhiều như vậy

là bởi họ có niềm tin mới xây dựng
cho tương lai.

Tôi đã nói, ngay trước cách mạng,

người Ai Cập chưa bao giờ
thấy tệ thế về cuộc sống của họ,

không chỉ thế, họ còn nghĩ
tương lai của họ sẽ không tốt đẹp hơn.

Điều thực sự thay đổi sau
sự ra đi của Mubarak

không phải là cuộc sống dễ dàng hơn.

Mà là khó khăn hơn.

Nhưng mong đợi của người dân
về tương lai

tăng đáng kể.

Và niềm hi vọng này, sự lạc quan này,

đã kéo dài suốt một năm đầy biến động.

Một lí do cho sự lạc quan này

là bởi, đối lập với cái
nhiều người vẫn nói,

người Ai Cập nghĩ mọi thứ đã thực sự
thay đổi theo nhiều cách.

Vì vậy khi người Ai Cập được biết đến

bởi lượng cử tri một chữ số

trong các cuộc bầu cử trước cách mạng,

cuộc bầu cử mới nhất có gần 70%
lượng cử tri tham gia --

cả đàn ông và phụ nữ.

Nơi chưa đến 1/4 dân số tin vào minh bạch
trong bầu cử năm 2010 --

Tôi ngạc nhiên đó là 1/4 --

90% nghĩ rằng cuộc bầu cử
mới nhất là trung thực.

Lí do điều này quan trọng

là vì chúng tôi đã tìm ra
sự kết nối

giữa niềm tin của người dân trong
tiến trình dân chủ

và niềm tin rằng người bị đàn áp

có thể thay đổi tình thế

chỉ qua biện pháp hòa bình.

(Vỗ tay)

Giờ thì, tôi biết điều mà
một số bạn đang nghĩ.

Người dân Ai Cập,

và nhiều người Ả Rập khác đã nổi dậy và
đang trong giai đoạn chuyển đổi,

có kì vọng rất cao vào chính phủ.

Họ chỉ là nạn nhân của chế độ chuyên chế
quá lâu đời,

mong chờ nhà nước

giải quyết mọi vấn đề.

Nhưng kết luận này lờ đi

sự chuyển đổi kiến tạo
đang diễn ra ở Ai Cập

khác với những máy quay ở
Quảng trường Tahrir.

Và đó là kì vọng nâng cao của người Ai cập

đặt vào bản thân họ
trước tiên.

Ở đất nước từng được biết đến bởi
sự thoái vị thụ động,

nơi, mọi việc tệ đến mức,

chỉ 4% dân số bày tỏ ý kiến
với công chức nhà nước,

ngày nay 90% nói với chúng tôi

rằng nếu có vấn đề trong cộng đồng của họ,

thì họ có trách nghiệm sửa chữa nó.

(Vỗ tay)

Và 3/4

tin rằng họ không chỉ có trách nghiệm,

mà còn có sức mạnh tạo ra thay đổi.

Và sự trao quyền này

cũng áp dụng với phụ nữ,

người mà vai trò trong cuộc nổi dậy

không thể bị xem thường.

Họ là bác sĩ và phiến quân,

nghệ sĩ và người tổ chức.

Toàn bộ 1/3 những người đối mặt với
xe tăng và hơi ga

để đòi hỏi tự do và công bằng ở Ai Cập

là phụ nữ.

(Vỗ tay)

Giờ đây người ta đặt ra một vài nghi ngại

rằng sự trỗi dậy của các đảng phái
Hồi giáo có ý nghĩa gì với phụ nữ.

Điều chúng tôi phát hiện về vai trò của
tôn giáo trong pháp luật

và vai trò của tôn giáo trong xã hội

là không có sự đồng thuận ở nữ giới.

Chúng tôi thấy rằng phụ nữ trong một nước

tương đối giống đàn ông nước đó

hơn là giống phụ nữ cùng thời
ở nước khác.

Điều này cho thấy

cách phụ nữ nhìn nhận vai trò tôn giáo
trong xã hội

được định hình bởi văn hóa
và bối cảnh ở nước họ

hơn là quan điểm đánh đồng

rằng tôn giáo đơn giản là xấu cho phụ nữ.

Tuy nhiên điều mà phụ nữ đồng thuận,

là về vai trò của họ,

và rằng nó phải trung tâm và năng động.

Và đây là điểm chúng tôi thấy sự khác biệt
giới tính lớn nhất trong một nước

về vấn đề quyền của phụ nữ.

Việc đàn ông cảm thấy thế nào
về quyền của phụ nữ

có ý nghĩa với tương lai của khu vực.

Bởi vì chúng tôi đã tìm ra sự kết nối

giữa sự ủng hộ của đàn ông
với việc phụ nữ đi làm

và số lượng phụ nữ thực sự
được tuyển dụng

trong các lĩnh vực chuyên môn ở nước đó.

Vậy câu hỏi trở thành,

Điều gì khiến đàn ông ủng hộ
quyền của phụ nữ?

Thế quan điểm của đàn ông về
tôn giáo và luật pháp thì sao?

[Liệu] ý kiến của đàn ông

về vai trò của tôn giáo trong chính trị

có quyết định quan điểm của họ
về quyền của phụ nữ?

Câu trả lời là không.

Chúng tôi tìm ra rằng không có bất cứ
mối liên hệ nào,

hay sức ảnh hưởng nào,

giữa hai biến số này.

Cái khiến đàn ông ủng hộ
việc phụ nữ đi làm

là việc đàn ông đi làm,

trình độ học vấn của họ

cũng như mức điểm cao

của Chỉ số Phát triển Con người LHQ
nước họ.

Điều này có nghĩa

là sự phát triển con người,

chứ không phải thế tục hóa,

là chìa khóa để trao quyền cho phụ nữ

trong vùng Trung Đông đang biến đổi.

Và sự biến đổi tiếp tục diễn ra.

Từ Phố Wall tới Phố Mohammed Mahmoud,

nó chưa bao giờ quan trọng hơn

việc hiểu được khát vọng

của những con người bình thường.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)