Blok zinciri ekonomiyi radikal bir şekilde nasıl dönüştürecek

Merkezi olmayan ekonomiye merhaba deyin - blok zinciri her şeyi değiştirmek üzere. Bu karmaşık (ve kafa karıştırıcı) teknolojiyi açık bir şekilde açıklayan Bettina Warburg, ticareti kolaylaştırmak için bankalar veya hükumetler gibi merkezileştirilmiş kurumlara olan ihtiyacı ortadan nasıl kaldıracağını, eski ticaret ve finans modellerini nasıl çok daha ilginç hale getireceğini açıklıyor: değer değişimi için dağıtılmış, şeffaf, özerk bir sistem.

Ekonomistler yüzyıllardır insan
davranışlarını inceliyorlar:

nasıl karar aldığımızı,

bireysel olarak ve gruplar içerisinde
nasıl davrandığımızı,

değer değişimini nasıl yaptığımızı.

Hukuk sistemleri, şirketler,

piyasalar gibi

aramızdaki alışverişi düzenleyen

kurumları incelediler.

Ama artık değer değişim şeklimizi
toptan değiştirecek

yeni, teknolojik bir kurum var.

Adı da blok zinciri.

Bu çok cesur bir ifade,

ama bu konuşmadan hiçbir şey
hatırlamasanız bile,

şunu aklınızda tutmanızı istiyorum.

Blok zinciri teknolojisi görece yeni

ve gayet insani bir hikayenin de devamı.

Hikaye şöyle:

Biz insanlar, bir diğer kişiye dair

belirsizliği azaltmak için yollar buluruz.

Böylece değer değişimi yapabiliriz.

Şimdi, ekonomide,

alış verişi mümkün kılabilmek için,

karşılıklı olarak belirsizliği azaltan
bir araç olarak kurumlar

fikrini inceleyen ilk kişilerden biri

Nobel ödüllü ekonomist
Douglass North idi.

2015 yılının sonunda hayatını kaybetti,

ancak "yeni kurumsal ekonomi"
fikrinin öncülüğünü yaptı.

Kurumlar derken kastettiği şey
sadece resmi kurallardı;

bir anayasa gibi

ve rüşvet gibi resmi olmayan kısıtlar.

Bu kurumlar,

ekonomi çarkının
dönebilmesini sağlayan yağlardır

ve insalık tarihi boyunca
böyle olduğunu görüyoruz.

Avcı-toplayıcı ekonomilerden
itibaren düşünürsek,

sadece köy yaşamı içerisinde
ticaret yapıyorduk.

Bazı resmi olmayan
kısıtlamalar vardı

ancak tüm ticareti şiddetle
veya sosyal baskılarla

dayatıyorduk.

Toplum yapısı daha karmaşık hale geldikçe

ve ticaret yolları birbirinden
gittikçe uzaklaşınca,

daha resmi kurumlar oluşturduk,

para birimi için bankalar gibi kurumlar,

devletler, şirketler.

Bu kurumlar, belirsizlik ve
karmaşa artarken

ticareti düzenlememizde
yardımcı oldu

ve bireysel kontrolümüz azaldı.

Sonunda internet ile bu kurumları
çevrimiçi dünyaya taşıdık.

Amazon, eBay, Alibaba gibi
pazar yerleri yarattık,

insanın ekonomik aktivitesini
kolaylaştırmak için

aracı olarak çalışan daha hızlı kurumlar.

Douglass North'un görmüş olduğu gibi,

kurumlar belirsizliği azaltmak için
oluşturulmuş araçlardır,

böylelikle toplumda bağlantıları kurup
her türlü değer değişimi yapabiliyoruz.

Ve inanıyorum ki, şimdi daha ileri

ve radikal bir evrime giriyoruz.

Etkileşim ve ticaret tarzımızın evrimi.

Çünkü ilk defa,
belirsizliği azaltabiliyoruz.

Bankalar, şirketler, devletler gibi

sadece politik ve ekonomik
kurumlarla değil,

bunu tek başına
teknoloji ile yapabiliyoruz.

Peki blok zinciri nedir?

Blok zinciri teknolojisi,

varlıkların ve yapılan işlemlerin
eşler arası bir ağda kaydını tutan,

merkezi olmayan bir veritabanı.

Temel olarak herkese açık bir şekilde,

kimin neye sahip olduğunu ve
kimin ne işlem yaptığını

tutan bir kayıt defteri.

İşlemler kriptografi ile
güven altına alınmış

ve zamanla, işlem geçmişi
veri blokları ile kilitleniyor,

bunlar da kriptografi ile birbirine
bağlanarak güven altına alınıyor.

Bu da ağ boyunca tüm işlemlerde

değişmez ve yeniden işlenemez
kayıtlar yaratıyor.

Bu kayıtlar, ağı kullanan
her bilgisayarda kopyalanıyor.

Bu bir uygulama değil.

Bir şirket değil.

Tanım olarak Wikipedia gibi bir şey
olduğunu düşünüyorum.

Wikipedia'da her şeyi görebiliyoruz.

Sürekli değişen ve yenilenen
birçok parçadan oluşan bir görüntü.

Wikipedia'da da zaman içerisindeki
değişiklikleri görüntüleyebiliyoruz

ve kendi wiki sayfalarımızı
oluşturabiliyoruz

çünkü özünde, bunlar sadece
bir veri altyapısı.

Wikipedia bir konu hakkında kelimeler,
resimler ve zamanla meydana gelen

değişiklikleri depolayan
açık bir platform.

Blok zincirini,

birçok malvarlığı depolayan

açık bir altyapı olarak düşünebilirsiniz.

Muhafaza hizmeti geçmişini,

mülkiyet ve konum geçmişini depolar;

dijital para birimi Bitcoin gibi
mal varlıklarını,

ve fikir mülkiyeti gibi

diğer dijital mal varlıkları.

Bu, bir sertifika, bir sözleşme,

gerçek bir nesne,

hatta kişiyi tanımlayan bilgiler olabilir.

Tabii ki blok zincirinin
başka teknik detayları var

ama çekirdeğinde, işleyişi bu şekilde.

İşlemleri bir ağda depolayan ve
kopya eden bu kamu kaydı

oldukça güvenli ve kurcalaması zordur.

Bu da beni blok zincirinin

belirsizlikleri nasıl azalttığı ve
ekonomik sistemimizi

radikal bir şekilde dönüştürme vaadi

bahsine getiriyor.

Belirsizlik, ekonomide

büyük bir terim sayılır,

ama ben bunun neredeyse

tüm günlük işlemlerimizde karşılaştığımız
blok zincirinin rol oynayabileceği

üç çeşidinden bahsetmek istiyorum.

Ne ile muhtap olduğumuzu bilmeme,
işlemin nasıl olduğunu görmeme

ve bir sorun olduğunda

muhatap bulamama gibi
belirsizliklerle karşılaşıyoruz.

Ne ile muhatap olduğunu bilememe
örneğini ele alalım.

Mesela, eBay üzerinden kullanılmış bir
akıllı telefon almak istiyorum.

Yapacağım ilk şey kimden aldığıma bakmak.

İtibarlı bir kullanıcı mı?

Yorumları ve puanları iyi mi
yoksa hiçbir profili yok mu?

Yorumlar, puanlar, onaylar:

bunlar bugün kimliğimiz hakkında

toparladığımız ve kiminle
muhatap olduğumuz

belirsizliğini azaltmak için
kullandığımız kanıtlar.

Ama problem bunların çok parçalı olması.

Kaç tane profiliniz olduğunu düşünün.

Blok zincirleri bize herhangi bir
kaynaktan, herhangi bir birey hakkında

kanıt depolanabilen açık, global bir

platform yaratmayı sağlar.

Bu da bize, kullanıcı kontrolünde,
taşınabilir bir kimlik

yaratmaya olanak sağlar.

Bu, şu anlama geliyor.

ticaret veya etkileşimin
kolay olmasına yardımcı olacak

kendiniz hakkında farklı nitelikleri

seçerek açığa çıkarabilirsiniz.

Örneğin; vatandaşlık kimliğinizi

veya 21 yaşın üzerinde olduğunuzu,

bu detayların bulunduğunu
ve imzalı olduğunu

kripto belgeyi göstererek
ispatlayabileceksiniz.

Bu tür bir taşınabilir kimliğe sahip olmak

fiziksel ve dijital dünyada

yeni bir şekilde her türlü insani ticareti

yapabileceğimiz anlamına gelir.

Blok zincirlerinin kiminle
muhatap olduğumuz belirsizliğini

azaltabileceğini anlatmıştım.

Sıkça yüzleştiğimiz ikinci belirsizlik

etkileşimlerimizde şeffaflığın olmaması.

Diyelim ki posta ile bana
akıllı telefon göndereceksiniz.

Bir derece şeffaflık istiyorum.

Satın aldığım ürünün postayla gelenle
aynı olmasını ve

bana bir kayıt altında
ulaşmasını istiyorum.

Bu, sadece telefon gibi
elektronik cihazlar için değil,

ilaç, lüks eşya,

kurcalanmasını istemediğimiz

her tür veri veya ürün için de
doğru bir şey.

Birçok şirketteki problem,

- özellikle akıllı telefon gibi
karmaşık bir şey üretenler -

yatay tedarik zinciri içerisinde

farklı satıcıları yönetiyor olmalarıdır.

Bir ürün yapma işine giren bu insanlar,

aynı veritabanına sahip değiller.

Aynı altyapıyı kullanmıyorlar

ve bu yüzden, bir ürünün zamanla evrimini
şeffaf bir şekilde görmekte zorlanıyorlar.

Blok zincirini kullanarak, birbirine
güvenmeyen işletmeler arasında

paylaşımlı bir gerçeklik yaratabiliriz.

Demek istediğim şey,

ağdaki tüm bu düğümlerin
birbirini tanıması

veya birbirine güvenmesi gerekmiyor,

çünkü her biri kendi zincirlerini

izleme ve doğrulama kabiliyetine sahip.

Wikipedia'yı tekrar düşünelim.

Paylaşımlı bir veritabanı

ve aynı anda çoklu okuyucusu

ve yazarı olmasına rağmen

tek bir doğrusu var.

Blok zinciri kullanarak bunu
yaratabiliriz.

Bu merkezi otoriteyi gerçekte yaratmadan
tekelin verimliliğine sahip olan,

merkezi olmayan bir veritabanı
yaratabiliriz.

Yani tüm bu satıcılar,
her türlü şirket

birbirine güvenmeden aynı veritabanını
kullanarak etkileşimde bulunabilirler.

Bunun tüketiciye bakan tarafı,
daha fazla şeffaf olabilmemizdir.

Gerçek bir obje dolaşımdayken,

dijital sertifikasını veya blok zincirinde
hareket halindeyken

takibini yapabiliriz.

Bu, görünürlüğümüz açısından
yepyeni bir dünya.

Blok zincirlerinin kimliğimiz hakkındaki
belirsizlikleri azaltabileceğinden

ve uzun mesafeli ve
karmaşık alışverişlerde

şeffaflık algımızı nasıl
değiştirdiğinden bahsettim.

Sık karşılaştığımız belirsizliklerden
sonuncusu

en ucu açık olanlardan ve
inkar edilenlerden biridir.

Peki bana akıllı telefonu
göndermezseniz ne olur?

Paramı geri alabilir miyim?

Blok zinciri kod yazmamıza,

biryler arasında sözleşme yapmak

ve bu sözleşmelerin

üçüncü bir zorlayıcı taraf olmadan

geçerliliğini garanti ediyor.

Akıllı telefon örneğine bakarsak,
emaneti düşünebilirsiniz.

Bu telefonu finanse ediyorsunuz

ama tüm şartların karşılandığını
doğrulayana kadar

ödeneği salmanız gerekmiyor.

Telefon elinizde olacak.

Bence blok zincirinin
belirsizliklerimizi azaltan

en heyecan verici yönlerinden biri de bu.

çünkü bu, bir dereceye kadar

kurumları ve yaptırımlarını
bozabileceğimiz anlamına geliyor.

Bu demektir ki, birçok insani
ekonomik aktivite

teminata bağlanabilir ve
otomatikleştirilebilir

ve bilginin gerçek dünyadan
blok zincirine hareket ettiği alanlarda

insan müdahalesini etkisiz kılabiliriz.

Bu teknolojinin kullanılması hakkında

Douglass North'u yere serecek olan şey

bu sistemin çalışmasını sağlayan,

blok zincirini güvenli ve
onaylı yapan şey olan

karşılıklı güvensizliğimizdir.

Tüm belirsizliklerimizin bizi yavaşlatıp

bankalar, hükümetlerimiz,

şirketlerimiz gibi kurumlara
ihtiyaç duymaktansa,

tüm bu kolektif belirsizlikleri
dizginleyebilir

ve bunu işbirliği yapmak ve daha hızlı
ve daha açık değişim için kullanabiliriz.

Blok zincirinin her şeyin çözümüymüş gibi

bir izlenim bırakmasını istemiyorum.

Lakin medya, bunun dünya
yoksulluğunu bitireceğini söylüyor.

Ayrıca sahte ilaç problemini çözüp

yağmur ormanlarını kurtaracağını da.

İşin aslı, bu teknoloji
emekleme evresinde.

Bizler birçok deneme yaparak
ekonomimiz için

tüm kullanım durumlarını

tam olarak anlamadan önce muhtemelen

başarısız olacağız.

Fakat bunun üzerinde çalışan
finansal kurumlardan

teknoloji şirketlerine,

startuplara, üniversitelere kadar
bir sürü insan var.

Nedenlerinden biri sadece
bir ekonomik evrim olmamasıdır.

Bu ayrıca bilgisayar bilimi için de
bir yeniliktir.

Block zinciri tamamen yeni bir yolla

teknolojik olarak
insan, döviz, her tür dijital

ve fiziksel mal varlığı

değiş tokuşunu ve hatta
kendi kişisel niteliklerimizi bile

kayıt altına alma

imkânı veriyor.

Yani bir bakıma,

toplumumuzda eskiden kullandığımız

geleneksel kurumların

birçok faydasına sahip olan
teknolojik bir kurum haline geliyorlar,

ama bunu daha merkezi olmayan
bir şekilde yapıyor.

Bunu, birçok belirsizliğimizi

kesinleştirerek yapıyor.

Bence kendimizi hazırlamaya
başlamamız gerekiyor

çünkü dağıtılmış, özerk kurumların

önemli rollerinin olduğu

bir dünyayla yüzleşmek üzereyiz.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Bruno Giussani: Teşekkür ederim, Bettina.

Sanırım bunun geldiğini anlıyorum.

Bir çok potansiyel sunuyor

ve karmaşık.

Kabul görme oranı tahmininiz nedir?

Bettina Warburg: Bence bu
gerçekten iyi bir soru.

Laboratuvarım ilk olarak

daha çok işletme ve hükûmet rotasına
odaklanmış durumda.

çünkü gerçekte blok zinciri
karmaşık bir teknoloji.

Kaçınız internetin nasıl çalıştığını
tam olarak anlıyor?

Fakat her gün kullanıyorsunuz.

Bence bir nevi aynı
John Scullet'in teknolojinin

görünmez veya güzel olması gerektiği
fikriyle karşılaşıyoruz.

Blok zinciri de şu anda bu ikisi de değil,

o yüzden, ya bunu elde edip

kurcalayabilen ilk kullanıcılar için

ya da şirket veya hükumet
seviyesinde kullanılabilen

kimlik veya mal varlığı takibi
veya akıllı sözleşmeler gibi

en iyi kullanım durumlarını
bulmak için daha uygundur.

BG: TED'e geldiğin için teşekkürler.

BW: Teşekkürler.

(Alkışlar)