Μπίμπαν Κίντρον: Το θαύμα να μοιράζεσαι κινηματογραφικές ταινίες

Οι κινηματογραφικές ταινίες έχουν τη δύναμη να δημιουργούν μια εμπειρία αφήγησης που μοιράζεσαι και να διαμορφώνουν μνήμες και παγκόσμιες απόψεις. Η Βρετανή σκηνοθέτης Μπίμπαν Κίντρον επικαλείται εικόνες από σκηνές--από Το θαύμα στο Μιλάνο μέχρι το Boyz n the Hood--καθώς δείχνει πώς η ομάδα της, FILMCLUB, μοιράζεται σπουδαίες ταινίες με παιδιά.

Εχει αποδειχθεί ότι τα ανθρώπινα όντα, σε όλες τις εποχές και τους πολιτισμούς,

δημιουργούν την ταυτότητά τους με κάποιας μορφής διήγηση.

Από τη μητέρα στην κόρη, τον ιεροκήρυκα στο ποίμνιο,

το δάσκαλο στον μαθητή, τον αφηγητή στο ακροατήριο.

Είτε πρόκειται για ζωγραφική σπηλαίων

ή για τις τελευταίες χρήσεις του διαδικτύου, τα ανθρώπινα όντα

πάντα διηγούνταν τις ιστορίες και τις αλήθειες τους

διαμέσου παραβολών και μύθων.

Είμαστε συστηματικοί αφηγητές.

Με ποιον τρόπο, όμως, μέσα στον ολοένα και πιο σχισματικό και διασπασμένο μας κόσμο,

προσφέρουμε εμπειρία κοινή σε όλους,

που δεν διαμεσολαβείται από τον μανιώδη καταναλωτισμό μας;

Ποια αφήγηση, ποια ιστορία,

ποια ταυτότητα, ποιον ηθικό κώδικα

μεταδίδουμε στους νέους μας;

Ο κινηματογράφος είναι αναμφίβολα

η πιο σημαντική μορφή τέχνης του 20ου αιώνα.

Οι καλλιτέχνες του διηγήθηκαν ιστορίες

που ξεπέρασαν τα εθνικά σύνορα,

σε όσες γλώσσες, στυλ και φιλοσοφίες

μπορεί κανείς να φανταστεί.

Είναι, στ' αλήθεια, δύσκολο να βρεί κανείς ένα θέμα

με το οποίο η φιλμογραφία δεν έχει ασχοληθεί.

Στη διάρκεια της περασμένης δεκαετίας

υπήρξαμε μάρτυρες μιας τεράστιας ενοποίησης των παγκοσμίων μέσων,

που τώρα κυριαρχούνται απο το πνεύμα των επιτυχιών του Χόλυγουντ.

Σταδιακά μας προσφέρεται μια τροφή,

στην οποία βασιλεύει η εντύπωση και όχι η αφήγηση.

Αυτό που ήταν κοινός τόπος σε όλους μας πριν από 40 χρόνια--

η αφήγηση ιστοριών ανάμεσα στις γενιές--

είναι πλέον σπάνιο.

Ως κινηματογραφίστρια με λυπεί.

Ως άνθρωπο, βάζει μέσα μου το φόβο του Θεού.

Τι είδους μέλλον μπορούν να οικοδομήσουν οι νέοι

που έχουν τόση λίγη επίγνωση

της προέλευσής τους

και τόσο ελάχιστες αφηγήσεις των δυνατοτήτων;

Υπάρχει μια ολοφάνερη ειρωνεία·

η τεχνολογική πρόσβαση δεν υπήρξε ποτέ μεγαλύτερη,

και η πολιτιστική ποτέ τόσο αδύναμη.

΄Ετσι, λοιπόν, το 2006 στήσαμε το FILMCLUB,

μια οργάνωση που διηύθυνε προβολές ταινιών σε σχολεία σε εβδομαδιαία βάση

μετά από τις οποίες ακολουθούσαν συζητήσεις.

Αν μπορούσαμε να εισβάλλουμε στα χρονικά των 100 χρόνων φιλμογραφίας,

πιθανόν να μπορούσαμε να διαμορφώσουμε μια αφήγηση,

που θα προσέδιδε νόημα

στον αποσπασματικό και ανήσυχο κόσμο των νέων.

Με δεδομένη την πρόσβαση στην τεχνολογία,

ακόμη και το σχολείο ενός μικρού αγροτικού χωριού

θα μπορούσε να προβάλλει ένα DVD στον πίνακα.

Τους πρώτους εννέα μήνες

είχαμε 25 λέσχες σε όλο το Ην.Βασίλειο,

το ηλικιακό φάσμα των παιδιών που παρακολουθούσαν μια ταινία

90 λεπτών χωρίς διακοπή ήταν από 5 μέχρι 18.

Οργανώναμε και κατηγοριοποιούσαμε τις ταινίες ανάλογα με την εννοιολογική τους συνάφεια.

Τις επέλεγαν όμως τα ίδια τα παιδιά,

και γρήγορα διευρύνθηκε το ακροατήριο

στην επιλογή της πιο πλούσιας και ποικιλόμορφης τροφής που μπορούσαμε να παρέχουμε.

Το αποτέλεσμα, άμεσο.

Ήταν μια βαθιά και μετασχηματιστική εκπαίδευση.

Σε ομάδες, είτε μεγάλες των 150 είτε μικρές των τριών,

αυτοί οι νέοι άνθρωποι ανακάλυπταν νέα μέρη,

νέες σκέψεις, νέες προοπτικές.

Προτού καλά-καλά ολοκληρωθεί ένα πιλοτικό σχολείο,

είχαμε τα ονόματα χιλιάδων σχολείων

που ήθελαν να συμμετέχουν.

Η ταινία που άλλαξε τη ζωή μου

είναι η ταινία του Βιτόριο Ντε Σίκα, του 1951, «Θαύμα στο Μιλάνο».

Είναι μια αξιόλογη αναφορά

στα παραγκόσπιτα, τη φτώχια και τη φιλοδοξία.

Είχα δει την ταινία με αφορμή τα 50ά γενέθλια του πατέρα μου.

Εκείνη την εποχή, τεχνολογία σήμαινε να νοικιάσουμε ένα σινεμά,

να βρούμε και να πληρώσουμε για την εκτύπωση της ταινίας και τον τεχνικό προβολής.

Για τον πατέρα μου όμως,

η συναισθηματική και καλλιτεχνική σπουδαιότητα του οράματος του Ντε Σίκα ήταν τόσο σπουδαία

που επέλεξε να γιορτάσει το μισό αιώνα ζωής του

με τα τρία έφηβα παιδιά του και 30 φίλους τους ,

«Έτσι ώστε » είπε,

« να μεταδώσω τη παγκέτα της φροντίδας και της ελπίδας

στην επόμενη γενιά».

Στην τελευταία σκηνή της ταινίας «Θαύμα στο Μιλάνο»,

κάτοικοι της παραγκούπολης πετούν προς στον ουρανό πάνω σε ιπτάμενα σκουπόξυλα.

Εξήντα χρόνια απο τότε που έγινε η ταινία

και 30 χρόνια από τότε που την είδα,

βλέπω τη λάμψη του δέους σε πρόσωπα νέων,

και τη δυσπιστία που είχα κι εγώ.

Η ταχύτητα με την οποία κάνουν το συνειρμό

με το «Slumdog Millionaire» ή με τις φαβέλες του Ρίο

μαρτυρά την αντοχή της.

Σε μια θεματική του FILMCLUB σχετική με δημοκρατία και κυβέρνηση,

δείξαμε «Ο Κύριος Σμιθ πηγαίνει στην Ουάσινγκτον».

Ταινία του 1939, παλαιότερη από τους παππούδες και τις γιαγιάδες των περισσότερων μελών μας.

Οι κλασικές αξίες του Φρανκ Κάπρα -ανεξαρτησία και ευπρέπεια.

Δείχνει πώς να κάνεις το σωστό,

πώς να είσαι ηρωϊκά αδέξιος.

Επίσης, είναι μια έκφραση πίστης

στην πολιτική μηχανή ως μηχανισμού τιμής.

Λίγο καιρό αφότου «Ο Κύριος Σμιθ» απέκτησε χαρακτήρα κλασικού φιλμ στο FILMCLUB

υπήρξε μια ολονύχτια κωλυσιεργία στη Βουλή των Λόρδων.

Με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση

διαπιστώσαμε ότι νεαρά παιδιά, απ' άκρη σ' άκρη της χώρας,

εξηγούσαν, με δικαιοδοσία,

την έννοια της κωλυσιεργίας

και γιατί οι Λόρδοι είναι πιθανό να αψηφούν τον ύπνο τους σε βάση αρχής.

'Αλλωστε, ο Τζίμμυ Στιούαρτ κωλυσιεργούσε για δυο συνεχόμενες μπομπίνες.

Στην επιλογή του «Ξενοδοχείο Ρουάντα»,

διερεύνησαν την γενοκτονία στην πιο άγρια μορφή της.

Προκάλεσε δάκρυα αλλά και διεισδυτικές ερωτήσεις

σχετικά με τις άοπλες δυνάμεις τήρησης της ειρήνης

και τη διττή διαπραγμάτευση της Δυτικής κοινωνίας,

που δίνει αγώνες ηθικής έχοντας κατά νου τα αγαθά.

΄Οταν «Η Λίστα του Σίντλερ» απαίτησε ότι δεν ξεχνούν ποτέ,

ένα παιδί με πόνο συνείδησης, παρατήρησε,

«Ξεχάσαμε κιόλας»,

αλλιώς πώς πραγματοποιήθηκε το «Ξενοδοχείο Ρουάντα»;

Καθώς παρακολουθούσαν περισσότερες ταινίες, οι ζωές τους εμπλουτίστηκαν ολοφάνερα .

Η ταινία «Πορτοφολάς» ξεκίνησε μια διαμάχη σχετικά με την στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων στους εγκληματίες.

Το «Στον Κύριο μας με αγάπη», άναψε τους έφηβους θεατές.

Γιόρτασαν μια αλλαγή στη στάση

απέναντι στους μη λευκούς Βρετανούς,

αλλά καταφέρθηκαν εναντίον του ταραγμένου σχολικού μας συστήματος

που δεν εκτιμά την συλλογική ταυτότητα,

σε αντίθεση με αυτήν που προσφέρεται από την προσεκτική διδασκαλία του Σίδνεϊ Πουατιέ.

Μέχρι τώρα, αυτά τα σκεπόμενα,με άποψη και περιέργεια νεαρά παιδιά

δεν το είχαν για τίποτα να ασχοληθούν με ταινίες κάθε μορφής--

ασπρόμαυρες, υποτιτλισμένες,

ντοκιμαντέρ, περιπέτειες, φαντασίας--

και δεν το είχαν σε τίποτε να γράψουν λεπτομερειακές κριτικές

που ανταγωνίζονταν στην υπεράσπιση μιας ταινίας έναντι κάποιας άλλης

με παθιασμένο και σταδιακά εκλεπτυσμένο λόγο.

΄Εξι χιλιάδες κριτικές κάθε σχολική εβδομάδα,

συναγωνιζόμενες για την τιμή να είναι η κριτική της εβδομάδας.

Από 25 λέσχες, γίναμε εκατοντάδες, μετά χιλιάδες,

μέχρι που ο αριθμός των παιδιών έφτασε το τέταρτο του εκατομμυρίου

σε 7.000 λέσχες σε όλη την χώρα.

Αν και οι αριθμοί ήταν και συνεχίζουν να είναι εκπληκτικοί,

αυτό που ήταν ακόμη πιο εκπληκτικό

ήταν πώς η εμπειρία σημαντικής αμφισβήτησης

μεταφράστηκε σε ζωή.

Κάποια παιδιά άρχισαν να συζητούν με τους γονείς τους,

άλλα με τους δασκάλους τους

ή με φίλους τους.

Όσα δεν είχαν φίλους,

άρχισαν να αποκτούν.

Οι ταινίες πρόσφεραν την αίσθηση του κοινού της εμπειρίας με κάθε τρόπο.

Οι ιστορίες που ήξεραν τους έδιναν την ευκαιρία να μοιράζονται την εμπειρία.

Η «Περσέπολις» έφερε μια θυγατέρα πιο κοντά στην Ιρανή μητέρα της,

και τα «Σαγόνια» έγιναν ο τρόπος που ένας νεαρός

μπόρεσε να εκφράσει τον φόβο που είχε νιώσει

στην προσπάθεια να δραπετεύσει απ' τη βία

η οποία πρώτα σκότωσε τον πατέρα του και μετά τη μητέρα του,

η οποία μητέρα πετάχτηκε στη θάλασσα σε ταξίδι με πλοίο.

Ποιος είχε δίκιο, ποιος άδικο;

Τι θα έκαναν κάτω από παρόμοιες συνθήκες;

Είχε ειπωθεί καλά ο μύθος;

Υπήρχε κρυμμένο μήνυμα;

Πώς άλλαξε ο κόσμος; Πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικός;

΄Ενα τσουνάμι ερωτήσεων έρεεε από τα στόματα των παιδιών,

τα οποία ο κόσμος νόμιζε ότι δεν ενδιαφέρονταν.

Ακόμα και τα ίδια δεν ήξεραν ότι νοιάζονταν.

Καθώς, όμως, έγραφαν και αντιπαρατίθονταν,

από το να βλέπουν τις ταινίες ως έργα τέχνης,

άρχισαν να βλέπουν τον εαυτό τους.

Έχω μια θεία που είναι θαυμάσια αφηγήτρια.

Μπορεί στη στιγμή να επικαλεστεί εικόνες,

που δείχνουν να περπατάς ξυπόλυτος στο Τέιμπλ Μάουνταιν και να παίζεις κλέφτες και αστυνόμους.

Δεν πάει πολύς καιρός που μου είπε

ότι το 1948, δύο αδελφές της και ο πατέρας μου

έκαναν ένα ταξίδι με πλοίο στο Ισραήλ χωρίς τους παππούδες μου.

΄Oταν οι ναύτες στασίασαν ζητώντας ανθρώπινες συνθήκες,

αυτοί οι έφηβοι ήταν που τάϊσαν το πλήρωμα.

Είχα περάσει τα 40 όταν πέθανε ο πατέρας μου.

Ποτέ δεν αναφέρθηκε σ΄εκείνο το ταξίδι.

Η μητέρα της μητέρας μου έφυγε από την Ευρώπη βεβιασμένα,

χωρίς τον άντρα της αλλά με την τρίχρονη κόρη της

και διαμάντια ραμμένα στο στρίφωμα της φούστας της.

Κρυβόταν για δύο χρόνια,

και μετά ο παππούς μου έμφανίστηκε στο Λονδίνο.

Δεν ξαναβρήκε τον εαυτό του.

Και η ιστορία του αποσιωπήθηκε καθώς εκείνος ενσωματώθηκε.

Η ιστορία μου άρχισε στην Αγγλία,

με καθαρό παρελθόν και τη σιωπή των μεταναστών γονέων μου.

Είχα : «Αννα Φρανκ», «Η Μεγάλη Απόδραση»,

«Σόα», «Ο θρίαμβος της θέλησης».

΄Ηταν η Λένι Ρίφενσταλ

στην κομψή της προπαγάνδα για τους Ναζί,

που έδωσε περιεχόμενο στα βάσανα της οικογένειας.

Αυτές οι ταινίες περιείχαν ό,τι πονούσε πολύ για να ειπωθεί δυνατά,

και αποδείχτηκαν πιό χρήσιμες για μένα

απ' ότι οι ψίθυροι των επιζώντων

και το περιστασιακό κοίταγμα του τατουάζ

στον καρπό της ανύπαντρης θείας.

Οι καθαρολόγοι μπορεί να νιώθουν ότι το μυθιστόρημα διαχέει

την αναζήτηση της αληθινής ανθρώπινης κατανόησης,

ότι η κινηματογραφική ταινία είναι πολύ ακατέργαστη

για να διηγηθεί μια πολύπλοκη και λεπτομερή ιστορία

ή ότι οι κινηματογραφιστές πάντα υπηρετούν το δραματικό στοιχείο σε βάρος της αλήθειας.

Αλλά μέσα στις μπομπίνες βρίσκεται ο σκοπός και το νόημα.

Όπως είπε και ένα δωδεκάχρονο παιδί, αφού είχε παρακολουθήσει το «Μάγο του Οζ»,

«΄Ολοι πρέπει να δουν την ταινία,

γιατί εκτός και αν το γνωρίζεις,

μπορεί να μην ξέρεις ότι έχεις κι εσύ καρδιά».

Tιμούμε το διάβασμα,γιατί όχι και την παρακολούθηση ταινιών με το ίδιο πάθος;

Ας θεωρήσουμε την ταινία «Πολίτης Κέιν» το ίδιο πολύτιμη με την Τζέϊν Όστιν.

Να συμφωνήσουμε οτι το " Βoyz n the Ηood", όπως και ο Τένισσον,

μας προσφέρει ένα συναισθηματικό πεδίο και μια υψηλή κατανόηση

που λειτουργούν μαζί.

Το καθένα, έργο αξιομνημόνευτης τέχνης,

το καθένα ένα τούβλο στο τοίχο του ποιοί είμαστε.

Δεν πειράζει αν θυμόμαστε τον Τομ Χάνκς

περισσότερο από τον αστροναύτη Τζιμ Λάβελ

ή το πρόσωπο του Μπεν Κίνσλει να κυριαρχεί έναντι του προσώπου του Γκάντι.

Επίσης, αν και μη πραγματικοί, η Ιβ Χάρρινγτον, ο Χάουαρντ Μπίλ και η Μίλντρεντ Πιρς

είναι μια ευκαιρία να ανακαλύψουμε

τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος,

και δεν υστερεί καθόλου στην κατανόηση της ζωής μας και της εποχής

από τον τρόπο που ο Σαίξπηρ φωτίζει τον κόσμο της Ελισαβετιανής Αγγλίας.

Υποθέτουμε ότι η ταινία,

της οποίας οι ιστορίες είναι τόποι συνάντησης

του δράματος, της μουσικής, της λογοτεχνίας και της ανθρώπινης εμπειρίας,

θα ενέπλεκαν και θα ενέπνεαν τα νέα παιδιά που συμμετείχαν στο FILMCLUB.

Aυτό που δεν είχαμε προβλέψει

ήταν οι μετρήσιμες βελτιώσεις

στη συμπεριφορά, πεποίθηση και σχολικές επιδόσεις.

Τα παιδιά που κάποτε ήταν απρόθυμα, τώρα τρέχουν για το σχολείο, μιλάνε με τους δασκάλους τους,

αντιμάχονται, όχι στην αυλή,

αλλά στην επιλογή ταινίας της επόμενης εβδομάδας--

νεαρά άτομα που βρήκαν τον αυτοπροσδιορισμό, τη φιλοδοξία

και την όρεξη για εκπαίδευση και κοινωνική εμπλοκή

μέσα απο τις ιστορίες στις οποίες υπήρξαν μάρτυρες.

Τα μέλη μας αψηφούν την δτιτή περιγραφή,

του τρόπου που εμείς συχνά περιγράφουμε τους νέους.

Δεν είναι ούτε άγριοι, ούτε μυωπικά απορροφημένοι απο τον εαυτό τους.

Διαπραγματεύονται, όπως άλλοι νέοι,

έναν κόσμο με άπειρες επιλογές,

αλλά περιορισμένη κουλτούρα του πώς να βρει κανείς εμπειρία με νόημα.

Εντυπωσιαστήκαμε απο τις συμπεριφορές

εκείνων που αυτοπροσδιορίζονται

απο το μέγεθος της ένδειξης στα παπούτσια τους,

ωστόσο, η μάθηση υπήρξε η διήγηση που προσφέραμε.

Αν θέλουμε διαφορετικές αξίες,

πρέπει να προσφέρουμε διαφορετική αφήγηση,

μια αφήγηση που κατανοεί ότι η προσωπική ιστορία

αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της ταυτότητας κάποιου,

και μια συλλογική ιστορία

αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας,

και χωρίς αυτή είναι αδύνατο να φανταστεί κανείς τον εαυτό του

ως μέλος μια ομάδας.

Διότι όταν αυτά τα παιδιά πηγαίνουν στο σπίτι

έχοντας δει «Το πίσω Παράθυρο»,

και ρίχνουν τη ματιά τους στο γειτονικο κτήριο,

έχουν τα εργαλεία να αναρωτηθούν ποιος, εκτός απο τους ίδιους,

βρίσκεται εκεί

και ποια είναι η ιστορία του.

Σας ευχαριστώ.

( Χειροκρότημα)