Return to Video

Waarom neutrino's belangrijk zijn - Sílvia Bravo Gallart

  • 0:06 - 0:10
    Ze zijn overal, maar je ziet ze nooit.
  • 0:10 - 0:13
    Triljoenen ervan vliegen
    op dit moment door je heen,
  • 0:13 - 0:15
    maar je kunt ze niet voelen.
  • 0:15 - 0:20
    Deze spookdeeltjes worden neutrino's
    genoemd en als we ze kunnen vangen
  • 0:20 - 0:22
    kunnen ze ons meer vertellen
    over de verste uithoeken
  • 0:22 - 0:25
    en de meest extreme streken
    van het heelal.
  • 0:25 - 0:28
    Neutrino's zijn elementaire deeltjes,
  • 0:28 - 0:33
    wat wil zeggen dat ze niet zoals atomen
    verder opgesplitst kunnen worden.
  • 0:33 - 0:36
    Elementaire deeltjes zijn
    de kleinst bekende bouwstenen
  • 0:36 - 0:38
    van alles in het heelal
  • 0:38 - 0:42
    en het neutrino behoort nog
    tot de allerkleinste daarvan.
  • 0:42 - 0:44
    Met een miljoen keer
    minder massa dan elektronen
  • 0:44 - 0:49
    kunnen neutrino's door materie vliegen
    zonder invloed van magnetische velden.
  • 0:49 - 0:52
    Ze reageren zelfs zelden met iets anders.
  • 0:52 - 0:56
    Dat betekent dat ze door het heelal
    kunnen reizen in een rechte lijn
  • 0:56 - 0:59
    voor miljoenen of zelfs miljarden jaren
  • 0:59 - 1:02
    en informatie kunnen meedragen
    over hun herkomst.
  • 1:02 - 1:05
    Waar komen ze dan vandaan?
  • 1:05 - 1:07
    Eigenlijk van overal.
  • 1:07 - 1:10
    Ze worden geproduceerd in je lichaam
    door het radioactieve verval van kalium.
  • 1:10 - 1:14
    Kosmische stralen die botsen
    op atomen in de atmosfeer
  • 1:14 - 1:16
    creëren een stortvloed aan neutrino's.
  • 1:16 - 1:19
    Ze worden geproduceerd
    door kernreacties in de zon
  • 1:19 - 1:22
    en door radioactief verval
    binnenin de aarde.
  • 1:22 - 1:25
    En we kunnen ze genereren in kernreactoren
  • 1:25 - 1:27
    en deeltjesversnellers.
  • 1:27 - 1:31
    Maar de meest energierijke neutrino's
    ontstaan ver weg in de ruimte
  • 1:31 - 1:35
    in streken waarover we heel weinig weten.
  • 1:35 - 1:38
    Iets daarginds, misschien
    supermassieve zwarte gaten,
  • 1:38 - 1:41
    of misschien een of andere
    nog onbekende kosmische dynamo,
  • 1:41 - 1:45
    versnelt kosmische straling tot energie
    die een miljoen keer groter is
  • 1:45 - 1:49
    dan al wat door mensen gebouwde
    versnellers ooit hebben bereikt.
  • 1:49 - 1:52
    Deze kosmische stralen,
    waarvan de meeste protonen zijn,
  • 1:52 - 1:56
    reageren woest met de materie
    en straling rondom hen.
  • 1:56 - 1:58
    Daardoor creëren ze
    hoogenergetische neutrino's,
  • 1:58 - 2:01
    die zich verspreiden
    als kosmische broodkruimels,
  • 2:01 - 2:03
    welke ons meer kunnen
    vertellen over de locaties
  • 2:03 - 2:07
    en het inwendige van de krachtigste
    kosmische drijfveren.
  • 2:07 - 2:09
    Tenminste, als we ze kunnen vangen.
  • 2:09 - 2:12
    De beperkte interacties
    van neutrino's met andere materie
  • 2:12 - 2:14
    maken er prima boodschappers van,
  • 2:14 - 2:17
    maar het maakt ze ook
    enorm moeilijk om te ontdekken.
  • 2:17 - 2:22
    Eén manier is om een grote hoeveelheid
    doorzichtig materiaal in hun baan plaatsen
  • 2:22 - 2:25
    en te wachten tot een neutrino zich toont
  • 2:25 - 2:27
    door met een atoomkern te botsen.
  • 2:27 - 2:30
    Dat is wat er gebeurt
    in de IceCube op Antarctica,
  • 2:30 - 2:33
    de grootste neutrino-telescoop ter wereld.
  • 2:33 - 2:35
    Hij is gevestigd binnen
    een kubieke kilometer ijs
  • 2:35 - 2:37
    dat gezuiverd is door de druk
  • 2:37 - 2:41
    van ijs en sneeuw die zich
    duizenden jaren hebben opgestapeld,
  • 2:41 - 2:44
    waardoor het nu een van de helderste
    vaste lichamen op aarde is.
  • 2:44 - 2:49
    Hoewel het vol boorgaten zit
    met meer dan 5.000 detectoren,
  • 2:49 - 2:54
    zullen de meeste kosmische neutrino's
    die erdoor racen geen sporen achterlaten.
  • 2:54 - 2:56
    Maar ongeveer tien keer per jaar
  • 2:56 - 3:00
    botst een hoogenergetische neutrino
    op een ijsmolecule,
  • 3:00 - 3:03
    waardoor vonken geladen
    subatomische deeltjes afgeschoten worden
  • 3:03 - 3:06
    die sneller door het ijs reizen dan licht.
  • 3:06 - 3:10
    Zoals een vliegtuig dat de snelheid
    van het geluid overschrijdt
  • 3:10 - 3:12
    een supersonische knal produceert,
  • 3:12 - 3:16
    laten deze superluminaal geladen deeltjes
    een kegel van blauw licht achter,
  • 3:16 - 3:18
    eigenlijk een fotonische knal.
  • 3:18 - 3:20
    Dat licht verspreidt zich door IceCube,
  • 3:20 - 3:24
    waarbij het sommige detectoren raakt,
    meer dan 1,6 km onder het oppervlak.
  • 3:24 - 3:27
    Fotomultiplicatorbuizen
    versterken het signaal,
  • 3:27 - 3:32
    dat informatie bevat over de paden
    en energieniveaus van de geladen deeltjes.
  • 3:32 - 3:35
    De gegevens worden verzonden
    naar astrofysici overal ter wereld
  • 3:35 - 3:37
    die naar de lichtpatronen kijken
  • 3:37 - 3:40
    voor aanwijzingen over de neutrino's
    die ze geproduceerd hebben.
  • 3:40 - 3:42
    Deze superenergetische botsingen
    zijn zo zeldzaam
  • 3:42 - 3:46
    dat wetenschappers van IceCube
    elke neutrino een bijnaam geven,
  • 3:46 - 3:49
    zoals Pino en Dr. Strangepork.
  • 3:49 - 3:53
    IceCube heeft de hoogstenergetische
    kosmische neutrino's waargenomen
  • 3:53 - 3:54
    die ooit gezien zijn.
  • 3:54 - 3:59
    Zo komen we er wellicht eindelijk achter
    waar kosmische stralen vandaan komen
  • 3:59 - 4:02
    en hoe ze zulke extreme
    energieniveaus bereikt hebben.
  • 4:02 - 4:06
    Licht, van infrarood
    tot röntgenstralen en gammastralen,
  • 4:06 - 4:08
    heeft ons steeds meer energetische
  • 4:08 - 4:11
    en steeds verrassende blikken
    op het heelal gegeven.
  • 4:11 - 4:14
    We staan nu aan het begin
    van het neutrino-astronomietijdperk,
  • 4:14 - 4:17
    en we hebben geen idee wat IceCube
  • 4:17 - 4:20
    en andere neutrinotelescopen
    ons nog kunnen onthullen
  • 4:20 - 4:25
    over de meest woeste en meest
    energetische fenomenen in het heelal.
Title:
Waarom neutrino's belangrijk zijn - Sílvia Bravo Gallart
Description:

Bekijk de volledige les: http://ed.ted.com/lessons/why-neutrinos-matter-silvia-bravo-gallart

Elementaire deeltjes zijn de kleinst bekende bouwstenen in het heelal en het neutrino is daar nog een van de allerkleinste van. Deze minieme neutrino's kunnen ons meer vertellen over de verste uithoeken en de meest extreme streken van het heelal... maar enkel als we ze kunnen vangen. Sílvia Bravo Gallart legt gedetailleerd uit hoe de IceCube-telescoop op Antarctica functioneert om dat te kunnen doen.

Les door Sílvia Bravo Gallart, animatie door Steff Lee.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:41

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.