Return to Video

Zo werd ik verliefd op quasars, blazars en ons verbazingwekkende heelal

  • 0:01 - 0:04
    Mijn eerste liefde was de hemel bij nacht.
  • 0:04 - 0:06
    Liefde is complex.
  • 0:06 - 0:11
    Je kijkt naar een animatie van het
    Ultra-Deep Field van de Hubble telescoop,
  • 0:11 - 0:15
    een van de verst verwijderde afbeeldingen
    die ooit van ons heelal is gemaakt.
  • 0:15 - 0:17
    Dit zijn allemaal
    afzonderlijke melkwegstelsels,
  • 0:17 - 0:20
    die ieder uit miljarden sterren bestaan.
  • 0:20 - 0:25
    Het melkwegstelsel dat het verst staat,
    is een quadriljoen kilometer verwijderd.
  • 0:26 - 0:29
    Als astrofysicus mag ik
    de ongewoonste objecten
  • 0:29 - 0:32
    in ons heelal bestuderen.
  • 0:32 - 0:36
    De objecten die me al
    vanaf het vroegste begin fascineren
  • 0:36 - 0:40
    zijn superzware hyperactieve zwarte gaten.
  • 0:42 - 0:46
    Met een massa tussen 1 en 10 miljard maal
    die van onze zon,
  • 0:46 - 0:49
    slokken deze zwarte gaten in de ruimte
  • 0:49 - 0:52
    materiaal ruim 1000 maal sneller op
  • 0:52 - 0:56
    dan het 'doorsnee' superzware zwarte gat.
  • 0:56 - 0:58
    (Gelach)
  • 0:58 - 0:59
    Door deze twee kenmerken,
  • 0:59 - 1:03
    en nog wat andere,
    worden ze aangemerkt als quasars.
  • 1:03 - 1:05
    Bij deze door mij bestudeerde objecten
  • 1:05 - 1:08
    nemen we ook nog
    de sterkste deeltjesstraling waar
  • 1:08 - 1:10
    die we ooit hebben gemeten.
  • 1:10 - 1:13
    Deze smalle bundels, die we jets noemen,
  • 1:13 - 1:17
    bewegen zich op 99,99 procent
    van de lichtsnelheid
  • 1:17 - 1:21
    en zijn direct op de Aarde gericht.
  • 1:21 - 1:27
    Deze hyperactieve superzware zwarte gaten
    met op de Aarde gerichte jetstromen
  • 1:27 - 1:32
    noemen we blazars,
    oftewel blazing (vlammende) quasars.
  • 1:32 - 1:35
    Het speciale aan blazars is
    dat ze onder de efficiëntste
  • 1:35 - 1:38
    deeltjesversnellers in het heelal vallen,
  • 1:38 - 1:43
    die ongelooflijke hoeveelheden energie
    door het heelal sturen.
  • 1:43 - 1:45
    Hier zie je een artistieke voorstelling
    van een blazar.
  • 1:45 - 1:49
    De schijf die het materiaal
    in het zwarte gat zuigt,
  • 1:49 - 1:50
    noemen we de accretieschijf.
  • 1:50 - 1:52
    Dat is het blauwe gedeelte.
  • 1:52 - 1:55
    Een deel van dat materiaal
    draait rond het zwarte gat
  • 1:55 - 1:57
    en wordt krankzinnig versneld
  • 1:57 - 2:00
    in de jetstroom, die hier wit is.
  • 2:00 - 2:03
    Hoewel blazars zeldzaam zijn,
  • 2:03 - 2:06
    komt het verschijnsel waar materiaal
    in een schijf wordt aangetrokken
  • 2:06 - 2:09
    en dan via een jetstroom
    weggeschoten, vaker voor.
  • 2:10 - 2:12
    We zoomen nu uit van de blazar
  • 2:12 - 2:17
    om zijn plaats in het grotere
    galactische geheel te laten zien.
  • 2:22 - 2:26
    Naast de kosmische boekhouding
    van inkomend en uitgaand materiaal,
  • 2:26 - 2:29
    zijn blazar-astrofysici
    momenteel erg benieuwd
  • 2:29 - 2:33
    naar de herkomst
    van de energierijkste jetuitstoten.
  • 2:33 - 2:37
    Hier interesseert het mij
    waar deze witte bobbel gevormd wordt
  • 2:37 - 2:41
    en of er dus een relatie is
    tussen de jetstraal
  • 2:41 - 2:43
    en het materiaal van de accretieschijf.
  • 2:43 - 2:45
    Een duidelijk antwoord hierop
  • 2:45 - 2:48
    lag tot 2008 volledig buiten ons bereik
  • 2:48 - 2:53
    toen NASA een telescoop lanceerde
    die gammastralen duidelijker waarneemt --
  • 2:53 - 2:56
    dat wil zeggen licht dat een miljoen maal
  • 2:56 - 2:59
    meer energie bevat
    dan een normale röntgenfoto.
  • 2:59 - 3:03
    Tegelijkertijd vergelijk ik verschillen
    tussen de gegevens over gammalichtstralen
  • 3:03 - 3:06
    en gegevens over zichtbaar licht
    van dag tot dag en van jaar tot jaar,
  • 3:06 - 3:10
    om deze gammastraalbobbels
    beter te kunnen vinden.
  • 3:10 - 3:12
    Ik heb gemerkt dat in sommige gevallen
  • 3:12 - 3:15
    deze bobbels veel dichter
    bij het zwarte gat optreden
  • 3:15 - 3:18
    dan we eerst dachten.
  • 3:18 - 3:20
    Als we beter kunnen bepalen
  • 3:20 - 3:22
    waar deze gammastraalbobbels zich vormen,
  • 3:22 - 3:26
    dan begrijpen we ook beter
    hoe jetstromen zich versnellen,
  • 3:26 - 3:28
    waardoor we uiteindelijk
    het dynamisch proces blootleggen
  • 3:28 - 3:33
    dat aan de basis ligt van
    de fascinerendste objecten in ons heelal.
  • 3:34 - 3:38
    Dit is begonnen als een liefdesverhaal.
  • 3:38 - 3:39
    En dat is het nog steeds.
  • 3:39 - 3:44
    Deze liefde vormde een nieuwsgierig
    jong meisje dat naar de sterren staarde,
  • 3:44 - 3:45
    om tot een professionele astrofysicus,
  • 3:45 - 3:49
    die ontdekkingen in de ruimte nauw volgt.
  • 3:49 - 3:51
    Wie had gedacht dat het heelal najagen
  • 3:51 - 3:55
    me hier op Aarde zo bezig houdt.
  • 3:55 - 3:58
    We weten dan ook nooit
    waar onze eerste liefde
  • 3:58 - 4:00
    ons zal brengen.
  • 4:00 - 4:01
    Dankjewel.
  • 4:01 - 4:04
    (Applaus)
Title:
Zo werd ik verliefd op quasars, blazars en ons verbazingwekkende heelal
Speaker:
Jedidah Isler
Description:

Als jong meisje werd Jedidah Isler al verliefd op de hemel. Nu is ze astrofysicus en doet onderzoek naar superzware hyperactieve zwarte gaten. In deze charmante talk voert ze ons biljoenen kilometers van de Aarde weg om ons kennis te laten maken met hemellichamen die 1 tot 10 miljard maal zwaarder zijn dan onze zon en die soms krachtige bundels deeltjes in onze richting schieten.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
04:19

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.