Geri bildirim döngüleri: Doğa ritmini nasıl koruyor? -Anje-Margriet Neutel
-
0:07 - 0:10Deneme, deneme, bir, iki, üç.
-
0:10 - 0:15Grubunuz çalmaya çalışırken
geri bildirim sıkıcı bir engeldir. -
0:15 - 0:19Ama doğanın yüce orkestrasında,
geri bildirim yararlı olmakla kalmayıp -
0:19 - 0:21tüm işlerin yürümesini sağlar.
-
0:21 - 0:24Geri bildirim tam olarak nedir?
-
0:24 - 0:28Seste, doğada veya sosyal bilimlerde
-
0:28 - 0:31temel öge X'in Y'i, Y'nin de X'i
etkilediği durumlarda -
0:31 - 0:35sürekli bir geri bildirim
döngüsü oluşturan -
0:35 - 0:39ortak nedensel etkileşim fenomenidir.
-
0:39 - 0:42Doğal yaşam, canlı ve cansızlar
arasındaki bağların oluşturduğu; -
0:42 - 0:46popülasyonları ve besin zincirlerini
-
0:46 - 0:49yöneten bir dayanıklılık sağlayan
-
0:49 - 0:52bu mekanizmalarla doludur.
-
0:52 - 0:58Bitkiler öldüğünde ölü maddeler
bitkilerin toprağıyla birlikte, -
0:58 - 1:02diğer bitkilerin büyümesi için nem
ve besin maddesi içeren ölü toprak, -
1:02 - 1:04döngüye katılır.
-
1:04 - 1:07Bitkiler büyüyüp öldükçe
ölü toprak ortaya çıkıp -
1:07 - 1:11başka bitkilerin büyümesine yardım eder
ve bu böylece sürüp gider. -
1:11 - 1:13Bu, doğanın oluşum süreçlerinde
temel bir kuvvet olan -
1:13 - 1:17"Pozitif Geri Bildirim"e bir örnektir.
-
1:17 - 1:20Ancak pozitif olarak adlandırılmasının
sebebi yararlı olması değildir. -
1:20 - 1:26Aksine koşullara bağlı etkiyi
arttırdığı için pozitif adını alır. -
1:26 - 1:30Bu pozitif döngüler zararlı da olabilir.
-
1:30 - 1:34Bir ormanı yok ettiğinizde
erozyon riskini artırmanız, -
1:34 - 1:37erozyonun da topraktaki organik materyali
ve besin maddesini yok ederek -
1:37 - 1:42toprağı tutan bitkilerin yetişmesine engel
olup daha çok erozyona yol açması gibi. -
1:42 - 1:47Negatif geri bildirim doğadaki değişimleri
engelliyor veya azaltıyor olsa da -
1:47 - 1:50dengeyi sürdürmekte daha iyidir.
-
1:50 - 1:52Avcıları ve avlarını düşünün.
-
1:52 - 1:56Bir vaşak kar tavşanını yediğinde
türün nüfusunu azaltır. -
1:56 - 1:58Ama vaşağın yemek kaynağının
bu şekilde azalması -
1:58 - 2:01kısa sürede kendi türünü de
olumsuz etkiler, -
2:01 - 2:05vaşak nüfusunu azaltarak
tavşanların sayısının artmasını sağlar. -
2:05 - 2:09Devam eden bu döngü
dalgalı bir grafik oluşturarak -
2:09 - 2:15uzun vadede dengeyi
ve besin zincirinin sürekliliğini sağlar. -
2:15 - 2:17Geri bildirim süreçleri
başta mantıksız görünebilir -
2:17 - 2:20çünkü çoğumuz doğrusal
ve daha öngörülebilir -
2:20 - 2:22nedensel süreçlere alışkınız.
-
2:22 - 2:25Örneğin, pestisitlerle
zararlı böcekleri öldürerek -
2:25 - 2:29bitkilerin büyümesine yardımcı
olacağımız açıkça görülüyor -
2:29 - 2:33ancak beklemediğimiz
reaksiyonlar da ortaya çıkabilir. -
2:33 - 2:36Mesela ilaçlama böcek nüfusunu azaltırsa
-
2:36 - 2:39böcek avcılarının da besini azalır.
-
2:39 - 2:40Avcıların nüfusu azaldıkça
-
2:40 - 2:44azalan avlanma pestisitlerimize karşın
-
2:44 - 2:47böcek nüfusunun
tekrar artmasına fırsat tanır. -
2:47 - 2:52Her geri bildirimin döngüdeki bağlantının
ürünleri olduğuna dikkat çekerim. -
2:52 - 2:56Bir negatif bağlantı eklendiğinde
geri bildirim kuvveti tam tersine döner. -
2:56 - 3:01Zayıf bir bağlantı ise tüm geri bildirim
mekanizmasının etkisini azaltır. -
3:01 - 3:05Bir bağlantıyı çıkarın
ve tüm döngü bozulur. -
3:05 - 3:07Ancak bunlar basit örneklerdir
-
3:07 - 3:10çünkü doğal komüniteler
ayrı ayrı besin zincirlerinden değil, -
3:10 - 3:13bir etkileşim ağından oluşurlar.
-
3:13 - 3:17Geri bildirim döngüleri genelde daha uzun
zincirlerden oluşur ve daha dolaylıdır. -
3:17 - 3:20Yirmi türü içeren bir besin zinciri
-
3:20 - 3:24yirmi bağlantılı
binlerce döngü oluşturabilir. -
3:24 - 3:26Ancak ekolojik sistemlerde
geri bildirim döngüleri -
3:26 - 3:30düzensiz bir kakofoni oluşturmak yerine
-
3:30 - 3:33farklı enstürmanlar gibi
düzenli melodiler oluşturarak -
3:33 - 3:37karmaşık ama uyumlu bir dinleti
oluşturmak için bir araya gelirler. -
3:37 - 3:41Geniş kapsamlı negatif geri bildirimler
ritmi belirleyen davullar gibi -
3:41 - 3:44pozitif geri bildirimleri
kontrol altında tutarlar. -
3:44 - 3:48Belirli bir ekosistemin
kendi habitatı içindeki işleyişini -
3:48 - 3:51o ekosistemin sesi olarak görebiliriz.
-
3:51 - 3:55Okyanus habitatları, yırtıcıların domine
ettiği türler arası etkileşimlerle -
3:55 - 3:59birbirlerini nötrleyen güçlü negatif
ve pozitif geri bildirimleriyle -
3:59 - 4:03dalgalanan yüksek
ve güçlü bir ses gibidir. -
4:03 - 4:07Çöl ekosistemleri,
biyokütle dönüşümünün yavaşlığı -
4:07 - 4:12ve ölü materyalin dönüşümünü sağlayan
döngülerin zayıflığıyla düz bir sestir. -
4:12 - 4:16Tropikal yağmur ormanları,
geniş tür yelpazesiyle -
4:16 - 4:21yüksek nemliliği ve yaşayan ve ölü madde
arasındaki güçlü geri bildirimlerle -
4:21 - 4:24gür bir ses ortaya koyar.
-
4:24 - 4:26Dengeleyici etkilerine rağmen
-
4:26 - 4:31habitatlatın çoğu
zaman içinde değişip gelişir, -
4:31 - 4:33yarattıkları melodiler de öyle.
-
4:33 - 4:37Ağaçsızlandırma yemyeşil tropik alanları
çorak arazilere dönüştürebilir, -
4:37 - 4:42başarılı bir grubun yıldız sanatçı
ayrıldıktan sonra dağılması gibi. -
4:42 - 4:46Ama terk edilmiş bir tarım arazisi de
zamanla bir ormana dönüşebilir, -
4:46 - 4:51küçük bir grubun büyük
bir orkestraya dönüşmesi gibi.
- Title:
- Geri bildirim döngüleri: Doğa ritmini nasıl koruyor? -Anje-Margriet Neutel
- Description:
-
Tüm dersi görüntüle: http://ed.ted.com/lessons/feedback-loops-how-nature-gets-its-rhythms-anje-margriet-neutel
Geri bildirim döngüleri bir müzik dinletisinde oyunozanlar olsa da, doğada gereklidir. Doğanın geri bildirimi nasıl bir şey ve dünyamızın esnekliğini nasıl sağlıyor? Anje-Margriet Neutel, bir ekosistemin birçok döngüsünün dengeyi sağlamlaştırmak için nasıl bir araya geldiğini inceleyen bazı yaygın pozitif ve negatif geri bildirim döngülerini açıklıyor.
Ders: Anje-Margriet Neutel, Animasyon: Brad Purnell
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:11
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
Gözde Alpçetin accepted Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
Eda Alparslan edited Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
Eda Alparslan edited Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
S Uzel edited Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel | ||
S Uzel edited Turkish subtitles for Feedback loops: How nature gets its rhythms - Anje-Margriet Neutel |