Hızlı büyüyen şehirler başarısızlıktan nasıl korunur

Dünya genelinde şiddetin azalmasına rağmen, güneyin kalabalık şehirlerinde, -- Halep, Bamako ve Karakas gibi -- uyuşturucu ticareti, kitlesel işsizlik ve kargaşanın beslediği şiddet artıyor. Güvenlik araştırmacısı Robert Muggah dikkatimizi aşırı hızlı büyüyen, altyapının zayıf ve yönetimin genelde etkisiz olduğu bu "kırılgan şehirlere" çekiyor. Karşı karşıya kaldığımız dört büyük risk faktörünü bize gösterip, yönümüzü değiştirmemiz için öneriler sunuyor.

Gelecek 30 yıl içinde
dünyadaki kasıtlı ölümleri

%50 oranında azaltabiliriz.

Yapmamız gereken tek şey, ölümlerin
her yıl %2,3 oranında düşmesini sağlamak.

O zaman hedefi yakalarız.

İnandırıcı gelmedi mi?

Dünyanın önde gelen
epidemiyolog ve kriminologları

yapabileceğimizi düşünüyor,
ben de aynı fikirdeyim.

Ancak, şehirlerimize odaklanmamız
gerekiyor, özellikle en kırılgan olanlara.

Aslında bu, uzun zamandır
düşündüğüm bir konu.

Son yirmi yıldan beri
çatışma, şiddet,

terörizm ya da bunların sinsice birleşip

paramparça ettiği ülkelerde ve
şehirlerde çalışıyorum.

Rusya’dan Somali’ye kadar silah
kaçakçılarını takip ettim,

Afganistan ve Kongo’da savaş
ağalarıyla çalıştım,

Kolombiya’da, Haiti’de, Sri Lanka’da,
Papua Yeni Gine’de ceset saydım.

Dünyamızın kontrolden çıktığını
anlamak için

cephe hattında olmak
gerekmiyor, değil mi?

Uluslararası istikrarsızlığın
yeni normal olduğuna dair bir his var.

Sizler için meseleyi biraz daha açayım ki

şiddetin zamanla nasıl eksen
değiştirdiğini göresiniz.

Bizler Halep, Bamako, Karakas,
Erbil, Musul, Trablusşam, Salvador gibi

şehirlerde olduğu kadar
şiddet ve suçla iç içe olmadık.

Şiddet metropollere yöneliyor.

Aslında bu beklenen bir şeydi, değil mi?

Günümüzde insanların büyük bir
kısmı kırsaldan ziyade kentlerde yaşıyor.

30 mega şehri içine alan 600 büyük şehir,
küresel GSMH’nın üçte ikisine sahip.

Fakat geçmişten bugüne
şiddetin düşük

seviyelerde olduğu şehirlere geldiğimizde

Kuzey yarım kürenin
üstünlüğü ile karşılaşırız.

Yani; Kuzey Amerika, Batı Avrupa,
Avustralya ve Japonya.

Sonuç olarak; bir şehri sevenler,
şehrin kazanımları, üretken sınıfları ve

dünyayı yönetecek belediye
başkanları hakkında konuşmayı severler.

Umarım bir gün dünyayı
yöneten başkanları da görürürüz.

Fakat, asıl mesele şu:

Güneyde neler döndüğüne dair
kimse çıkıp bir çift söz söylemiyor.

Güney derken; Latin Amerika,
Afrika, Asya gibi

şiddetin tırmandığı,

altyapının alarm verdiği

ve idari erkin varlığının değil
özleminin duyulduğu yerleri kastediyorum.

Bazı diplomatlar, şehir uzmanları
ve konuyla ilgili diğer uzmanlar

21. yüzyılın güvenliğini şekillendirecek
40 ila 50 arası

kırılgan şehir olduğunu söylüyorlar.

Şahsen, gelecekte düzeni de karmaşayı da
bu şehirlerin belirleyeceğini düşünüyorum.

Çünkü savaş ve insanî yardım eylemleri

şehirlerimizde yoğunlaşacak,

gelişim için savaş,

fakirliği ortadan kaldırma,
genel sağlık hizmetleri,

iklim değişiklikleriyle mücadele
diyebilirsiniz,

şehirlerimizin gecekondu ve kenar mahalle-
lerinde kazanılacak ya da kaybedilecek.

Size, günümüzdeki kırılganlığı
tanımlayacak

dört büyük riskten bahsetmek istiyorum.

Eğer biz bunların üstesinden
gelebilirsek,

ölümlere sebep olan şiddeti de
halledebiliriz.

Bazı güzel haberlerle başlayalım.

Gerçek şu ki, insanlık tarihinin en
barışçıl döneminde yaşıyoruz.

Steven Pinker ve diğerleri, çatışma ve
şiddet yoğunluğunun

tarihin en düşük seviyesinde
olduğunu gösterdiler.

Gazze, Suriye, Sudan, Ukrayna’daki
çatışmalar

dehşet verici ve korkunçsa da,

50 yıldır süregelen
seküler azalmadaki

küçük bir yükselişi
temsil ediyorlar.

Dahası, cinayetlerde çarpıcı bir
azalış da görmekteyiz.

Manuel Eisner ve diğerleri

yüzyıllar boyunca, özellikle Batı’da,
cinayetlerde inanılmaz

bir düşüşün olduğunu ortaya koydular.

Bugün bir çok Kuzey şehri 100 yıl
öncesine göre 100 kat daha güvenlidir.

Bu iki gerçek -– silahlı çatışmalardaki
azalış ve cinayetlerdeki düşüş --

insanlık tarihindeki en sıradışı

ya da beklenmedik başarılardandır,

Bu aslında bize heyecan vermeli, değil mi?

Tabii ki heyecan duymalıyız.

Fakat bir problem var:
Şu iki bela hâlâ devam ediyor.

525.000 insan
-- erkekler, kadınlar, çocuklar --

her yıl vahşice öldürülüyor.

Keith Krause ve diğerleriyle
yaptığım araştırmalar

50.000 ile 60.000 arasında insanın savaş
bölgelerinde öldürüldüğünü ortaya koyuyor.

Kalan yaklaşık 500.000 insan ise savaş
bölgesi dışındaki alanlarda öldürülüyor.

Yani savaş haricinde öldürülen insanların
sayısı savaşta ölenlerin 10 katı.

Dahası, şiddet güneye,

Latin Amerika, Karayipler,

Orta ve Güney Afrika’nın bazı bölgelerine,

Orta Doğu’nun bir kısmına ve
Orta Asya’ya doğru kayıyor.

Dünyadaki en tehlikeli 50 şehrin 40’ı

burada, yani Latin Amerika’da.

13'ü Brezilya’da.

En tehlikeli şehirse, her 100.000 kişiden
187'sinin öldürüldüğü, inanılmaz

bir cinayet oranına sahip Honduras’ın
ikinci kenti olan San Pedro Sula.

Bu oran dünya ortalamasının tam 23 katı.

Eğer şiddet coğrafyalara göre
yeni bir şekil alıyorsa,

dünyanın topoğrafyasını da
yeniden şekillendiriyor demektir.

Çünkü, konu şehir olunca dünyaya
yuvarlak bakmıyoruz.

Thomas Freidman’ın hep söylediği gibi

Dikenli.

Kentsel yaşamın ana unsurunun
şehir olması

tarihteki en olağandışı demografik
değişimlerdendir.

Çok hızlı gerçekleşmiştir.

Rakamları hepiniz biliyorsunuz.

Bugün dünyada 7,3 milyar
insan yaşıyor.

2050 ye kadar bu sayı 9,6 milyar olacak.

Fakat şu gerçeği bir düşünün:

1800'lerde 30 kişiden biri
şehirde yaşıyordu,

bugün iki kişiden biri şehirde yaşıyor

ve yarın neredeyse herkes
şehirde yaşayacak.

Şehirleşmedeki büyüme ise ne eşit
olacak ne de adaletli.

Nüfusun büyük çoğunluğu,
yani %90'ı

Güney yarımkürenin şehirlerinde olacak.

Şehir coğrafyacıları ve nüfus bilimcileri

şiddet oranını şehrin büyüklüğü

ya da yoğunluğunun
belirlemediğini söylüyorlar.

Bazıları, 35 milyon nüfusuyla Tokyo’nun

dünyanın en büyük ve en güvenli metropolü
olduğunu söyleyebilirler.

Esas önemli olan şehirleşme hızıdır.

Ben buna turbo-şehirleşme diyorum.
Kırılganlığın bir ana sebebi de bu.

Bir şehrin inanılmaz bir hızla büyüdüğünü
düşündüğünüzde, turbo-şehirleşme

dediğimde Karaçi'yi düşünün.

1947’de 500.000 nüfuslu canlı
ve hareketli bir şehirdi.

Bugün nüfusu 21 milyon.

Pakistan’ın GSMH’nın dörtte üçünü
elinde tutuyor fakat

Güney Asya’da en çok şiddetin görüldüğü
şehirlerden biri.

Dakka, Lagos, Kinşasa
gibi şehirler

1950’lerde hallerinin
40 katı büyüklüğe ulaştılar.

Bir de New York’a bakalım:

New York’un nüfusunun sekiz milyona
ulaşması 150 yıl sürdü.

Sao Paulo, Meksiko'nun bu sayıya
ulaşması ise sadece 15 yıl sürdü.

Bu orta, büyük, mega ve hiper şehirler
neye benziyor?

Profilleri ne?

Her şeyden evvel bunlar genç.

Bir çoğunda gördüğümüz şey
genç nüfus fazlalığı.

Kulağa da hoş geliyor.

Çünkü çocuk ölümlerinde düşüş
olduğunu gösterir. Lakin,

bir yerde genç nüfus fazlaysa,
takip etmelisiniz.

Bunun anlamı

kırılgan şehirlerde yaşayan
genç nüfus oranı

daha zengin ve sağlıklı şehirlerde
yaşayan nüfustan daha fazla.

Bazı kırılgan şehirlerde

nüfusun %75'i 30 yaşın altında.

Bunu bir düşünün: dört kişiden üçü
30 yaşın altında.

Hormonlanmış Palo Alto’ya benzer.

Mogadişu’ya bakarsak mesela,

burada yaş ortalaması 16.

Keza, Dakka, Dili ve Kabil de aynı.

Ya Tokyo? Yaş ortalaması 46.

Birçok Batı Avrupa şehirlerinde de böyle.

Şiddeti besleyen şey sadece
genç nüfus değil.

Bu birçok önemli faktörden biri sadece.

Eğer gençlik, işsizlik,
eğitimsizlik ve erkek kimliği ile

birleşirse -- esas mevzu da bu --
ortaya ölümcül sorunlar çıkıyor.

Bütün bu risk faktörleri istatistiksel
olarak genç nüfus ile bağlantılı,

ve şiddeti artırıyor.

Aranızda ergenlik çağında
bir oğlu olanlar, neden bahsettiğimi

çok iyi anlıyor olsa gerek.

Kendi çocuğunuzu, hiçbir yapının olmadığı

asi arkadaşları ile birlikte dışarıda
takılırken bir hayal edin.

Bir an aileleri geri çekin,

eğitimi geri çekin, eğitim
imkanlarını daraltın,

biraz uyuşturucu, alkol ve silah katın,

sonra arkanıza yaslanıp yangını seyredin.

Sonuçları dehşet verici.

Burada, Brezilya’da ortalama
yaşam süresi 73,6 yıl.

Eğer Rio’da yaşıyorsanız, üzgünüm ama,
bundan iki yıl daha düşeceksiniz.

Ama gençseniz, eğitimsizseniz,

işsizseniz, siyahi iseniz ve
cinsiyetiniz erkek ise

ortalama yaşam süreniz
60'ın da altına düşer.

Gençlik ve şiddetin bu ülkede
bir numaralı katil olmasının

elbette bir sebebi var.

Bütün şehirlerimizde durum
bu kadar vahim değil.

Her şeye rağmen, şehirler yeniliğin,

dinamizmin, zenginliğin, eğlencenin ve
birlikteliğin merkezleridir.

Zeki insanların toplandığı yerlerdir.

Az evvel bahsettiğim gençler
eskisinden daha fazla

dijital dünyayı kavrayabilen
ve teknolojiden haberdar insanlardır.

İnternet ve mobil teknolojideki
bu patlama,

ülkeler arasında ve ülkeler içinde
dünyayı Kuzey ve Güney olarak bölen

sayısal uçurumun daraldığı
anlamına geliyor.

Fakat birçok kez duyduğumuz üzere

yeni teknolojiler iki yönlüdür.

Kanunî uygulamalara bakın.
Polis, suçları

erken teşhis etmek için dünyanın
her yerinde, uzaktan algılamayı ve

büyük verileri kullanıyor.

Bazı polisler suç işlenmeden evvel
olacakları öngörebiliyor.

Geleceğin suç senaryosu bugünden elimizde,

dolayısıyla dikkatli olmalıyız.

Kamu güvenliğiyle ilgili konuları,
buna zıt kişisel bilgilerin

gizliliği hakkı ile birlikte
yönetmeliyiz.

Fakat yenilik sunanlar
sadece polisler değil.

Yerel ve küresel ortak eylemlere katılan
sivil toplum

örgütlerinin, sıradışı
faaliyetlerini duyuyoruz.

Bunlar dijital protestolara, yani gerçek
bir devrime öncülük ediyor.

Fakat en endişe verici şey,
suç gruplarının

çevrimiçi olması ve siber alanı kolonize
etmeye başlaması.

Geçmiş yıllarda Meksika’nın
Ciudad Juárez şehrinde çalışıyordum.

Zetas ve Sinalo karteli gibi gruplar

sosyal medyayı ele geçiriyor.

Sosyal medyayı, eleman devşirmek,
ürünlerini satmak,

bastırmak, korkutmak ve
öldürmek için kullanıyor.

Suç sanal aleme taşınıyor.

Anlattıklarım
hızlı ilerleyen, dinamik ve

karmaşık bir durumun sadece bir
parçası.

Zamanımızda kırılganlığa
sebep olacak

başka birçok büyük riskler de var.

Sadece gelir dağılımı eşitsizliği,

yoksulluk, iklim değişikliği,
dokunulmazlık değil.

Sert bir ikilemle karşı karşıyayız.

Bazı şehirler çok iyi gelişir ve küresel
büyümeyi sürüklerken,

diğerleri tökezleyip gelişmeyi
aşağı doğru çekmektedir.

Eğer bu gidişatı değiştirmek istiyorsak,
oturup konuşmak zorundayız.

Sadece Singapur, Kuala Lumpur,

Dubai, Şangay gibi başarılı olan

şehirlere odaklanarak olmaz.

Kırılgan şehirleri bu tartışmalara
dahil etmeliyiz.

Kırılgan şehirler ile zengin ve
sağlıklı şehirleri

kardeş şehir yaparak öğrenme
ve işbirliği süreçlerini

başlatmak, olumlu ve olumsuz
tecrübeleri paylaşmak,

iyi bir başlangıç olabilir.

Bunun en güzel örneği El Salvador ve
Los Angeles’dan geliyor.

Bu iki şehrin Belediye Başkanı,
eski çete üyelerinin

şu an çete üyesi olanlara

özel ders, eğitim vermesi konusunda,

ateşkes, barış süreçlerinde
işbirliği yapıyorlar.

Dünyanın en çok şiddet içeren şehri
San Salvador'da

cinayet oranlarının

%50 azaldığını görüyoruz.

Sorunlu şehirler olduğu gibi sorunlu
bölgeler de var.

Yer ve mevki, şehirlerimizde şiddetin
şekillenmesinde çok önemlidir.

Kırılgan şehirlerin %1-2 oranındaki
üç-beş sokağının,

suçların %99’una ev sahipliği

yaptığını biliyor muydunuz?

Çalıştığım yer olan Sao Paulo’yu
ele alalım:

Brezilya’nın en tehlikeli şehriyken en
güvenli şehrine dönüşüyor.

Bunu, istihbaratı iki katına çıkararak,

sorunlu bölgeleri tespit ederek ve polis
reformu ile sağladılar.

Süreç, 10 yıllık zaman diliminde
cinayetleri %70 oranında azalttı.

Buna ek olarak sorunlu
bireylere de odaklanmalıyız.

Söylemesi trajik ama,
genç, işsiz, eğitimsiz bir erkek,

ölme ve öldürme riskini arttırıyor.

Bu şiddet sarmalını kırmak zorundayız ve

bu noktaya bir an evvel
çocuklarımızla birlikte ulaşmalıyız.

Onlara değer vermeliyiz,
küçük görmemeliyiz.

Kingston, Jamaica ve burada Rio’da

yüksek risk grubu dediğimiz
kısma yönelik

eğitim, iş ve eğlence
imkanı sunan

şahsen katkımın olduğu
harika işler yapılıyor,

neticede, bu toplumlarda şiddetin
azaldığını görüyoruz.

Ayrıca şehirlerimizi daha güvenli,
hoşgorülü ve yaşanabilir yapmalıyız.

Bu noktada, sosyal kaynaşma
önem arz ediyor.

Şehirlerimizdeki
hareketlilik de önemli.

Dışlayıcı, ayrımcı, şehirleri ayıran,
duvar ören

modelden vazgeçmeliyiz.

Bunu nasıl yapılacağına dair
en seviğim örnek Medellin.

Kolombiya’da yaşadığım 1990'ların sonunda

Medellin dünyada cinayetlerin başkentiydi,
ancak rotasını değiştirdi.

Bunu, özellikle gelir seviyesi düşük ve

şiddetin yoğun olduğu bölgeleri

teleferik ağıyla,
toplu taşımayla ve

kaliteli altyapıyı orta
sınıfla buluşturarak başardı.

Bu süreçte, 20 yıl daha bir sürede
cinayet oranı %79 azaltıldı.

Son olarak ise, teknolojiden bahsedelim.

Teknoloji umut veriyor ancak
bazı tehlikeleri de var.

Yapılan olağanüstü yenilikleri
birlikte gördük,

ve çoğu bu odadan geliyor.

Polis tahmin analizleri ile
meşgul oluyor.

Vatandaşlar kitle-kaynak
çözümlerine katılıyor.

Polis mesuliyetini ve
güvenliği artırmaya

yönelik uygulamaların geliştirilmesine
benim grubum da dahil oldu.

Fakat dikkatli olmalıyız.

Size tek bir mesajım varsa,
o da şu:

Ölümlere sebep olan şiddet
bir zorunluluk değil,

şehirlerimizi daha güvenli
hale getirebiliriz.

Cinayet suçlarını, bir insan ömrü kadar
sürede yarıya indirebilecek

önemli bir fırsata sahibiz.

Sadece bir sorum var.

Neyi bekliyoruz?

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)