Πώς να προστατέψουμε τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες πόλεις από την παρακμή

Παγκοσμίως, η βία βρίσκεται σε ύφεση, αλλά στις πολυπληθείς πόλεις του παγκόσμιου νότου, σε πόλεις όπως το Χαλέπι, το Μπαμακό και το Καράκας, η βία επιταχύνεται καθώς πυροδοτείται από το εμπόριο ναρκωτικών, τη μαζική ανεργία και τις ταραχές. Ο ερευνητής σε θέματα ασφάλειας Ρόμπερτ Μούγκα στρέφει την προσοχή μας στις «ασταθείς πόλεις», δηλαδή σε ταχύτατα αναπτυσσόμενες περιοχές όπου, όμως, οι υποδομές είναι ανεπαρκείς και η διακυβέρνηση είναι συνήθως αναποτελεσματική. Μας παρουσιάζει τους τέσσερις μείζονες κινδύνους που αντιμετωπίζουμε καθώς και τον τρόπο για να αλλάξουμε πορεία.

Μπορούμε να σταματήσουμε
τους βίαιους θανάτους

ανά τον κόσμο κατά 50 τοις εκατό
τα επόμενα 30 χρόνια.

Αρκεί να τους μειώσουμε
κατά 2,3 τοις εκατό ανά έτος,

για να πετύχουμε τον στόχο μας.

Δυσκολεύεστε να με πιστέψετε;

Κορυφαίοι επιδημιολόγοι
κι εγκληματολόγοι ανά τον κόσμο

φαίνονται το ίδιο αισιόδοξοι με μένα.

Αλλά πρέπει να εστιάσουμε στις πόλεις
κι ειδικά στις πιο ασταθείς από αυτές.

Πρόκειται για μια κατάσταση
που με έχει προβληματίσει ιδιαίτερα.

Τα τελευταία 20 χρόνια έχω εργαστεί

σε χώρες και πόλεις
ρημαγμένες από τις συγκρούσεις,

τη βία, την τρομοκρατία ή κι από
την ύπουλη συνύπαρξη όλων αυτών.

Παρακολούθησα λαθρεμπόρους όπλων
από τη Ρωσία ως τη Σομαλία,

γνώρισα ηγέτες παραστρατιωτικών
ομάδων σε Αφγανιστάν και Κονγκό,

μέτρησα πτώματα σε Κολομβία, Αϊτή,
Σρι Λάνκα και Παπούα Νέα Γουινέα.

Αλλά δεν χρειάζεται
να είσαι στην πρώτη γραμμή,

για να αντιληφθείς ότι ο πλανήτης
βρίσκεται εκτός ελέγχου, σωστά;

Η διεθνής αστάθεια φαντάζει
η νέα φυσιολογική τάξη πραγμάτων.

Αλλά αν δείτε πιο προσεκτικά,

νομίζω πως θα καταλάβετε ότι
η γεωγραφία της βίας μεταβάλλεται,

καθώς οι συγκρούσεις και το έγκλημα
δεν φαίνεται να πλήττουν τα κράτη

όπως τις πόλεις: Χαλέπι, Μπαμακό, Αρμπίλ,
Καράκας, Μοσούλη, Τρίπολη, Σαλβαδόρ.

Η βία μετατοπίζεται στις μητροπόλεις.

Κι ίσως αυτό να είναι αναμενόμενο, έτσι;

Εξάλλου οι περισσότεροι σήμερα ζουν
στις πόλεις, όχι στην ύπαιθρο.

Μόλις 600 πόλεις, με 30 μεγαλουπόλεις,
συνθέτουν τα 2/3 του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Αλλά όσον αφορά τις πόλεις,

κυρίαρχος της συζήτησης είναι ο Βορράς,

δηλαδή, Βόρεια Αμερική, Δυτική Ευρώπη,
Αυστραλία κι Ιαπωνία,

όπου στην πραγματικότητα η βία
είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα.

Ως συνέπεια οι λάτρεις των πόλεων
μιλούν για τον θρίαμβο του άστεως,

των εφευρετικών τάξεων και δημάρχων
που θα κυβερνήσουν τον πλανήτη.

Θα ήθελα κάποια μέρα οι δήμαρχοι
να κυβερνήσουν τον πλανήτη,

αλλά το θέμα είναι

ότι δεν γίνονται ουσιαστικά συζητήσεις
για την κατάσταση στον Νότο.

Λέγοντας Νότο εννοώ τη Λατινική
Αμερική, την Αφρική και την Ασία,

όπου η βία οξύνεται
σε ορισμένες περιπτώσεις,

οι υποδομές εξαντλούνται

κι η διακυβέρνηση μοιάζει περισσότερο
με φιλοδοξία παρά με πραγματικότητα.

Σήμερα ορισμένοι διπλωμάτες
κι ειδικοί σε θέματα ανάπτυξης

κάνουν λόγο για περίπου
40 με 50 ασταθή κράτη

που θα καθορίσουν την έννοια
της ασφάλειας στον 21ο αιώνα.

Πιστεύω, όμως, ότι οι ασταθείς πόλεις
θα ορίσουν το μέλλον της τάξης-αταξίας.

Κι αυτό επειδή οι εχθροπραξίες
κι οι ανθρωπιστικές δράσεις

πρόκειται να επικεντρωθούν
στις πόλεις μας,

κι ο αγώνας για ανάπτυξη

είτε ορίζεται ως εξάλειψη φτώχειας,

καθολική ιατρική αρωγή
ή ανακοπή κλιματικής αλλαγής,

θα κριθεί στις παραγκουπόλεις,
τις φτωχογειτονιές και τις φαβέλες.

Θα ήθελα να αναφερθώ
σε τέσσερις μείζονες κινδύνους

που πιστεύω ότι θα καθορίσουν
την αστάθεια στην εποχή μας,

κι αν καταφέρουμε να τους διαχειριστούμε,

πιστεύω ότι μπορεί να γίνει κάτι
για τη μάστιγα της βίας.

Ας αρχίσω με μερικά καλά νέα.

Η αλήθεια είναι ότι ζούμε την πιο ειρηνική
περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας.

Ο Στίβεν Πίνκερ κι άλλοι έχουν δείξει πώς
η ένταση κι η συχνότητα των συγκρούσεων

στην πραγματικότητα
είναι διαρκώς σε χαμηλά επίπεδα.

Σήμερα οι συγκρούσεις σε Γάζα,
Συρία, Σουδάν κι Ουκρανία,

όσο φρικτές κι αν είναι,
που αναμφίβολα είναι,

αντιπροσωπεύουν
μια σχετικά μικρή ανοδική τάση

σε διάστημα 50 ετών κοσμικής ύφεσης.

Επίσης παρατηρείται δραματική μείωση
των ανθρωποκτονιών.

O Μάνουελ Άισνερ κι άλλοι έχουν δείξει

ότι εδώ κι αιώνες έχει παρατηρηθεί
απίστευτη μείωση των δολοφονιών,

ειδικά στη Δύση.

Οι πιο πολλές βόρειες πόλεις είναι 100
φορές πιο ασφαλείς απ' ό,τι πριν 100 έτη.

Η μείωση των ένοπλων συγκρούσεων
κι η μείωση των δολοφονιών

ανήκουν στα πιο ασυνήθιστα,

εφόσον ήταν ανέλπιστα,
επιτεύγματα της ανθρωπότητας,

κι αυτό θα έπρεπε
να μας ενθουσιάζει, έτσι;

Έτσι ακριβώς.

Υπάρχει απλώς ένα πρόβλημα:
Οι δύο αυτές μάστιγες υπάρχουν ακόμα.

Πιο συγκεκριμένα, 525.000 άνθρωποι,
άνδρες, γυναίκες, αγόρια και κορίτσια

βρίσκουν βίαιο θάνατο κάθε χρόνο.

Σύμφωνα με έρευνα που έκανα
με τον Κιθ Κροζ κι άλλους

50.000 με 60.000 άνθρωποι
πεθαίνουν βίαια σε εμπόλεμες ζώνες.

Οι υπόλοιποι, σχεδόν 500.000 άνθρωποι,
πεθαίνουν εκτός ζωνών συγκρούσεων.

Δηλαδή δέκα φορές περισσότεροι
πεθαίνουν από αιτίες εκτός του πολέμου.

Επιπλέον η βία κατευθύνεται νότια,

στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική,

σε μέρη της Κεντρικής και Νότιας Αφρικής,

και σε τμήματα της Μέσης Ανατολής
και της Κεντρικής Ασίας.

Σαράντα από τις πενήντα
πιο επικίνδυνες πόλεις στον κόσμο

είναι εδώ στη Λατινική Αμερική,

13 στη Βραζιλία,

με πιο επικίνδυνη τη Σαν Πέδρο Σούλα,
τη δεύτερη πόλη της Ονδούρας,

με τον συγκλονιστικό δείκτη των 187
δολοφονιών ανά 100.000 ανθρώπους.

Πρόκειται για τον παγκόσμιο
μέσο δείκτη επί 23 φορές.

Η βία δεν ανασυντάσσεται
μόνο γεωγραφικά,

αλλά κι αναδιαμορφώνεται
στη νέα παγκόσμια τοπογραφία,

επειδή για τις πόλεις,
ο κόσμος δεν είναι επίπεδος,

όπως υποστηρίζει ο Τόμας Φρίντμαν.

Είναι ακιδωτός.

Η επικράτηση του άστεως ως
πρώτιστης μορφής αστικής ζωής

συνιστά την πιο ιδιόμορφη
δημογραφική ανατροπή στην ιστορία,

κι όλα εξελίχθηκαν ταχύτατα.

Τα νούμερα σας είναι γνωστά.

Σήμερα υπάρχουν 7,3 δισ.
άνθρωποι στον πλανήτη,

και θα φτάσουν τους 9,6 δισ.
μέχρι το 2050.

Αλλά αναλογιστείτε το εξής:

Τον 19ο αιώνα ένας στους 30 ανθρώπους
ζούσε στις πόλεις,

ενώ σήμερα ένας στους δύο,

και στο μέλλον σχεδόν όλοι
θα ζουν στις πόλεις.

Κι αυτή η επέκταση της αστικοποίησης
δεν θα είναι ούτε ίση ούτε δίκαιη.

Η πλειοψηφία, 90 τοις εκατό,

θα συντελείται στον Νότο,
στις πόλεις του Νότου.

Συνεπώς οι αστικοί γεωγράφοι
και δημογράφοι υποστηρίζουν

ότι το μέγεθος ή η πυκνότητα των πόλεων
δεν είναι απαραίτητα παράγοντες

που σχετίζονται με τη βία.

Το Τόκιο, με 35 εκατομμύρια κατοίκους,

είναι μια από τις μεγαλύτερες,
ίσως κι ασφαλέστερες, μητροπόλεις.

Αυτό που παίζει ρόλο τελικά
είναι ο ρυθμός της αστικοποίησης.

Η υπεραστικοποίηση, όπως
την αποκαλώ, κινεί την αστάθεια.

Όταν αναλογίζεστε την απίστευτη
επέκταση αυτών των πόλεων

κι ανακαλείτε την υπεραστικοποίηση,
να έχετε στον νου σας το Καράτσι.

Το Καράτσι, με σχεδόν 500.000 κατοίκους
το 1947, ήταν μια πόλη γεμάτη ζωή.

Σήμερα, με 21 εκατομμύρια κατοίκους

και συμβολή στα τρία τέταρτα
του ΑΕΠ του Πακιστάν,

είναι παράλληλα μια από τις πιο βίαιες
πόλεις της Νότιας Ασίας.

Η Ντάκα, το Λάγος και η Κινσάσα

έχουν 40 φορές μεγαλύτερο πληθυσμό
σε σχέση με τη δεκαετία του '50.

Τώρα, ας δούμε τη Νέα Υόρκη.

Το «Μεγάλο Μήλο» απέκτησε οκτώ
εκατομμύρια κατοίκους σε 150 χρόνια.

Οι πόλεις του Σάο Πάολο και του Μεξικό
χρειάστηκαν αντίστοιχα 15 χρόνια.

Ποια είναι λοιπόν η εικόνα των μεσαίων,
των μεγαλου- και των υπερ- πόλεων;

Ποιο είναι το προφίλ τους;

Καταρχάς πρόκειται για νέες πόλεις.

Σε πολλές από αυτές παρατηρείται
δραματική αύξηση του νέου πληθυσμού.

Το γεγονός αυτό αποτελεί θετικό νέο.

Δηλαδή οι δείκτες παιδικής θνησιμότητας
έχουν μειωθεί.

Η νέα πληθυσμιακή αύξηση, όμως,
χρήζει παρατήρησης.

Αποτελεί ένδειξη

ότι η νεολαία που ζει στις ασταθείς πόλεις

είναι πολύ περισσότερη από εκείνη
που ζει στις πιο υγιείς και πλούσιες.

Σε ορισμένες ασταθείς πόλεις,

το 75 τοις εκατό του πληθυσμού
είναι κάτω των 30 ετών.

Προσέξτε το εξής:
Τρεις στους τέσσερις είναι κάτω των 30.

Σαν οι κάτοικοι του Πάλο Άλτο
να παίρνουν αναβολικά.

Στη Μογκαντίσου, για παράδειγμα,

ο μέσος όρος ηλικίας είναι τα 16 έτη.

Παρόμοια και στην Ντάκα, στο Ντίλι
και στην Καμπούλ.

Στο Τόκιο; Τα 46 έτη.

Παρόμοια και στις περισσότερες
δυτικές ευρωπαϊκές πόλεις.

Ωστόσο δεν είναι απαραίτητα η νεολαία
που προμηνύει τη βία.

Είναι ένας από τους πολλούς παράγοντες,

αλλά η νεολαία μαζί με την ανεργία
και την έλλειψη εκπαίδευσης,

και, προσοχή, την αρσενική ταυτότητα
αποτελούν θανάσιμο συνδυασμό.

Όλοι αυτοί οι παράγοντες κινδύνου
σχετίζονται στατιστικά με τη νεολαία

και τείνουν επίσης να σχετίζονται
με την έξαρση της βίας.

Όσοι από εσάς είστε γονείς
αγοριών στην εφηβεία

καταλαβαίνετε για τι μιλάω, σωστά;

Φανταστείτε τον γιο σας
χωρίς προσωπικό σύστημα αξιών

να χασομεράει
με τους αντιδραστικούς φίλους του.

Αφαιρέστε τις γονικές φιγούρες,

αφαιρέστε την εκπαίδευση,
περιορίστε τις ευκαιρίες μόρφωσης,

προσθέστε λίγα ναρκωτικά, αλκοόλ και όπλα,

και καθίστε να δείτε το σόου.

Οι δυνητικές συνέπειες είναι ανησυχητικές.

Εδώ στη Βραζιλία
το προσδόκιμο ζωής είναι τα 73,6 έτη.

Συγχωρέστε με, αλλά αν μένετε στο Ρίο,
αφαιρέστε δύο χρονάκια.

Αλλά όταν κάποιος είναι νέος,
χωρίς μόρφωση,

χωρίς εργασία, μελαψός
κι αρσενικού γένους,

το προσδόκιμο ζωής μειώνεται
σε λιγότερα από 60 έτη.

Υπάρχει λόγος που η νιότη κι η βία
είναι οι κορυφαίοι «δολοφόνοι»

σε αυτή τη χώρα.

Οι πόλεις όμως δεν έχουν μόνο δεινά.

Οι πόλεις παρέχουν και καινοτομία,

δύναμη, ευημερία, ανάταση και συνοχή.

Σε αυτές συγκεντρώνονται οι ευφυείς.

Κι η νεολαία που μόλις ανέφερα

έχει περισσότερη ψηφιακή γνώση από ποτέ.

Κι αυτή η έκρηξη, το Διαδίκτυο, μαζί
με την τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας

δείχνουν ότι ο ψηφιακός διαχωρισμός
που χωρίζει τον Bορρά από τον Νότο

μεταξύ και εντός χωρών συρρικνώνεται.

Αλλά όπως έχουμε ακούσει πολλές φορές,

οι νέες τεχνολογίες είναι δίκοπο μαχαίρι.

Πάρτε για παράδειγμα
την επιβολή του νόμου.

Οι αρχές χρησιμοποιούν βαθμιαία
τηλεανίχνευση και μαζικά δεδομένα

για την πρόβλεψη του εγκλήματος.

Κάποιοι αστυνομικοί μπορούν να προβλέψουν
τη βία πριν ξεσπάσει.

Το σενάριο του μελλοντικού
εγκλήματος είναι γεγονός,

αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.

Πρέπει να χειριστούμε
τη δημόσια ασφάλεια

σε συνάρτηση με την προστασία
του ιδιωτικού απορρήτου.

Δεν καινοτομεί, όμως, μόνο η αστυνομία.

Γνωρίζουμε για εξαιρετικά ενεργές
ομάδες της κοινωνίας των πολιτών

που μετέχουν σε συλλογικές δράσεις
σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο,

οδηγώντας στην ψηφιακή διαμαρτυρία
και την πραγματική επανάσταση.

Περισσότερη ανησυχία προκαλούν
οι εγκληματικές συμμορίες, όμως,

που εισβάλλουν στο Διαδίκτυο
κατακτώντας τον κυβερνοχώρο.

Στη Σιουδάδ Χουάρες στο Μεξικό,
όπου εργάζομαι μέχρι τώρα,

ομάδες όπως οι Los Zetas
και το καρτέλ Sinaloa

ελέγχουν παράνομα
τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Mέσω αυτών στρατολογούν, πουλούν,

εξαναγκάζουν, εκφοβίζουν και σκοτώνουν.

Η βία γίνεται εικονική πραγματικότητα.

Έχουμε λοιπόν ένα μερικό σχέδιο

μιας ταχείας, σύνθετης
κι έντονης κατάστασης.

Αλλά υπάρχουν κι άλλοι
μείζονες κίνδυνοι

που θα ορίσουν
την τρέχουσα αστάθεια,

ειδικότερα εισοδηματική ανισότητα,

φτώχεια, κλιματική αλλαγή
κι ατιμωρησία.

Αλλά αντιμετωπίζουμε
ένα τρομερό δίλημμα

με πόλεις με ρόλο στην ακμή
και τη διεθνή ανάπτυξη

και πόλεις με ακριβώς
αντίθετο ρόλο.

Αν θέλουμε να αλλάξουμε πορεία,
απαιτείται συζήτηση.

Δεν μπορούμε να εστιάσουμε
μόνο στις λειτουργικές πόλεις,

όπως η Σιγκαπούρη, η Κουάλα Λουμπούρ,

το Ντουμπάι κι η Σαγκάη.

Πρέπει να βάλουμε
και τις ασταθείς στη συζήτηση.

Για αρχή θα μπορούσαμε
να συνταιριάξουμε

τις ασταθείς με τις πιο πλούσιες
κι υγιείς πόλεις,

εκκινώντας μια διαδικασία
μάθησης, συνεργασίας

και κοινοποίησης πρακτικών
για το τι είναι αποδοτικό και τι όχι.

Ένα θαυμάσιο παράδειγμα υπάρχει
στο Ελ Σαλβαδόρ και το Λος Άντζελες,

όπου οι δήμαρχοι των δύο
αυτών πόλεων συνεργάζονται

ώστε πρώην μέλη συμμοριών
να δουλέψουν με τρέχοντα μέλη

προσφέροντας καθοδήγηση
κι εκπαίδευση,

οδηγώντας σταδιακά στην «εκκόλαψη»
εκεχειριών κι ανακωχών,

με εμφανή μείωση των δεικτών
ανθρωποκτονιών στο Σαν Σαλβαδόρ,

μια από τις πιο βίαιες πόλεις
του κόσμου,

κατά 50 τοις εκατό.

Εξίσου σημαντικά με τις καίριες πόλεις
είναι και τα καίρια σημεία.

Το μέρος κι η τοποθεσία επηρεάζουν πολύ
τη διαμόρφωση της βίας στις πόλεις.

Γνωρίζατε ότι μεταξύ
ενός και δύο τοις εκατό

των διευθύνσεων οδού
στις ασταθείς πόλεις

μπορούν να προβλέψουν τη βία
έως και 99 τοις εκατό;

Δείτε την περίπτωση του Σάο Πάολο
όπου δουλεύω μέχρι τώρα.

Από την πιο επικίνδυνη πόλη
της Βραζιλίας έγινε

από τις πιο ασφαλείς μέσω διπλάσιων
στοιχείων και δηλωμένων σημείων

και της αναµόρφωσης
της αστυνομίας.

Έτσι οι ανθρωποκτονίες μειώθηκαν
κατά 70 τοις εκατό σε μόλις 10 έτη.

Πρέπει να εστιάσουμε
και σε καίρια πρόσωπα.

Δυστυχώς αν είσαι νέος άνδρας,
άνεργος κι αμόρφωτος,

αυξάνονται οι πιθανότητες
να σκοτώσεις και να σκοτωθείς.

Πρέπει να σπάσουμε τον κύκλο της βίας

και να το πετύχουμε έγκαιρα
με τα νεότερα παιδιά μας,

τιμώντας κι όχι στιγματίζοντάς τα.

Συντελείται κάτι σπουδαίο,
και με δική μου συμμετοχή,

στο Κίνγκστον της Τζαμάικα
κι εδώ στο Ρίο,

με τη μόρφωση, την εργασία
και την ψυχαγωγία

των ευπαθών ομάδων στο προσκήνιο,

μειώνοντας τη βία στις κοινότητες αυτές.

Πρέπει κι οι πόλεις μας να γίνουν
πιο ασφαλείς, φιλικές και φιλόξενες.

Η κοινωνική συνοχή είναι σημαντική.

Το ίδιο κι η κινητικότητα στις πόλεις μας.

Πρέπει να καταργήσουμε τον διαχωρισμό,
τον αποκλεισμό

και τα αστικά «τείχη».

Το Μεδεγίν είναι
το αγαπημένο μου υπόδειγμα.

Όταν ζούσα στην Κολομβία
στα τέλη της δεκαετίας του '90,

το Μεδεγίν ήταν το κέντρο
του εγκλήματος, αλλά άλλαξε πορεία

επενδύοντας στις περιοχές
που είχαν χαμηλό εισόδημα και πολλή βία

και ενοποιώντας τες
με τις περιοχές της μεσαίας τάξης

μέσω ενός δημόσιου δικτύου τρόλεϊ

κι υποδομών πρώτης τάξεως,

με πτώση των ανθρωποκτονιών
79 τοις εκατό σε λιγότερο από 20 έτη.

Τέλος, έχουμε και την τεχνολογία.

Η τεχνολογία είναι δίκοπο μαχαίρι.

Είδαμε εδώ παραδείγματα
εξαιρετικής καινοτομίας,

και τα περισσότερα από εδώ μέσα.

Οι αρχές, για παράδειγμα,
κάνουν προγνωστική ανάλυση.

Οι πολίτες αναζητούν νέες
λύσεις πληθοπορισμού.

Ακόμη κι η ομάδα μου
αναπτύσσει εφαρμογές

για να αυξηθεί η ευθύνη των αρχών
κι η ασφάλεια των πολιτών.

Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί.

Έχω ένα και μόνο μήνυμα για εσάς, το εξής:

Η φονική βία δεν είναι
καθόλου αναπόφευκτη,

κι έτσι μπορούμε να κάνουμε
τις πόλεις μας ασφαλέστερες.

Έχουμε την ευκαιρία
να μειώσουμε την εγκληματική βία

κατά πενήντα τοις εκατό όσο ζούμε.

Ένα είναι το ερώτημα λοιπόν:

Τι περιμένουμε;

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)