Shawn Achor: Daha yaxşı işin uğurlu sirri

Həmişə xoşbəxt olmaq üçün çalışırıq, bəs tərsini etmək necə? TEDxBloomington-dakı əyləncəli və sürətli nitqində Psixoloq Shawn Achor irəli sürür ki, tərsinə, xoşbəxtlik çalışqanlığı və məhsuldarlığı artırır.

Mən yeddi, bacım isə 5 yaşında olarkən

ikiqat çarpayının üstündə oynayırdıq.

O vaxt bacımdan 2 yaş böyük idim;

təbii ki indi də 2 yaş böyüyəm,

amma o vaxt bu onun mənim etmək istədiyim hər şeyi etməli olduğu demək idi,

mən də müharibə oyunu oynamaq istədim.

Belə ki çarpayının üstünə çıxmışdıq.

Mən bütün G.I. Joe əsgərlərim və silahlarımı ,

çarpayının bir başına oymuşdum.

Bacım isə süvari olmağa hazır poniləri ilə

çarpayının o biri başında idi.

O gün nə baş verdiyi haqda fərqli hekayələmlahizələr var,

ancaq bu gün bacım burda olmadığına görə,

gəlin sizə həqiqəti danışım.--

--(Gülüş)

Bacım bir az əfəl idi əslində.

Böyük qardaşı tərəfindən heç bir təkan olmadan qəflətən

Amy çarpayıdan yox oldu və

qəza halında yerə endi.

Yerə düşən bacımın başına nə iş gəldiyini görə bilmək üçün

çarpayının kənarına diqqətlə baxdım və

onun ağrılar içində üzü üstə

yerə düşdüyünü gördüm.

Həyəcanlı idim,

çünki valideyinlərim mənə tapşırmışdılar ki, bacım və

mən rahat və sakitcə oynayaq.

Və bircə həftə əvvəl istəmədən bacımın qolunu

qırdığımı da nəzərə alsaq...

(Gülüş)

Ki, qarşıdan gələn uydurma snayper gülləsindən

qorumaq üçün onu qəhramancasına itələyərkən olmuşdu.

(Gülüş)

Bu qəhrəmanlığa görə hələ də təşəkkür almamışam.

Halbuki əlimdən gələn hər şeyi etmişdim--

o heç güllənin gəldiyini də görmürdü.

Buna görə özümü mümkün qədər yaxşı aparırdırdım.

Hər an ağzından çıxıb

uzun qış yuxusuna gedən valideyinlərimi oyandırmaq təhlükəsi

daşıyan üzündəki o ağrı, əziyyət və təəccüb

hisslərinin tüğyanını müşahidə etdim.

Faciənin qarşısını almaq üçün 7 yaşlı çılğın beynimin

düşünə bildiyi tək şeyi etdim.

Uşaqlarınız varsa bunu çox görmüş olarsının.

Bacıma dedim: "Emi ağlama, ağlama.

Necə düşdüyünü gördün? Heç bir insan yerə

belə dörd ətrafı üstə düşmür.

Amy, məncə sən unikorn(təkbuynuzlu at)san.

(Gülüş)

Bax bu əsl aldatmaq idi, çünki bacımın bu vəziyyətdə

ən çox istəyəcəyi şey 5 yaşlı ağrılar içindəki kiçik Amy-dənsə

qeyri-adi unikorn olmaq idi.

Əlbəttə bu keçmişdə beyninin qəbul edə biləcəyi bir variant idi.

Və görməli idiniz, aldanmış bacımın

kiçik beyni ağrı, əziyyət və təəccübləməklə məşğul ikən,

eyni zamanda yeni ortaya çıxan kimliyi

haqda fikirləşməyə çalışaraq

necə də çaş-baş qalmışdı.

Və ikinci qalib gəldi.

Ağlamaq,oyunu dayandırmaq və

valideyinlərimizi oyatmağın əvəzinə,

və bunların mənə çevriləcək mümkün mənfi nəticələrin əvəzinə

onun üzündə təbəssüm oyandı,

o balaca unikornun zərifliyi ilə yerindən qalxdı və çarpayıya dırmaşdı.

(Gülüş)

bir ayağı sınsa da...

Heç birimiz bilmirdik ki,

bu zəif yaşımızda başımıza gələn

hadisə 20 il sonra baş verəcək

elmi inqilabın əsas

tapıntısı və mövzusu olacaq.

Bizim başımıza gələn,

həm də mənim burda olmağımın, hər səhər oyanmağımın

əsas səbəbi olan pozitiv psixologiya deyilən bir şeydir.

Bu tədqiqatım haqda ilk dəfə

akademiyadan kənarda, şirkətlər və məktəblərdə

danışmağa başlayanda, nitqimə heç vaxt qrafiklərlə

başlamamığımı məsləhət gördülər.

Mən isə nitqimdə qrafiklə başlamaq istəyirəm.

Bu qrafik maraqsız görünsə də hər səhər

oyanmağımın və həyəcanlanmağın səbəbidir.

Və bu qrafik heç nə ifadə etmir, yalandan qurulub.

Araşdırmalarımıza görə

(Gülüş)

Qrafiki burda əyləşənlər haqdakı araşdırmamın nəticəsi olsaydı

çox həyəcanlandırardı bu məni, çünki bu zalda aydın bir tendensiya var ki,

bununla tədqiqatım hətta çap oluna da bilər,

əsas olan da budur.

Yuxarıdakı o qəribə qırmızı nöqtəyə baxın,

əyri xəttin üzərində

kim olduğunu bilirəm, səni bir az əvvəl gördüm--

amma heç bir problem yoxdur.

Çoxunuza məlum olduğu kimi, bu nöqtəni silib yox edə bilərəm.

O nöqtə böyük ehtimal ki hesablama xətasıdır, ona görə də silə bilərəm.

(Gülüş)

Və bilirik ki bu hesablama xətasıdır,

çünki əlimdəki məlumatı korlayır.

İqtisadiyyat, stastistika, biznes və psixologiya

dərslərində ilk olaraq statistik yolla insanlara

qəribəliklərin necə yox edilməsini öyrədirik.

İdeal statistikanı yaratmaq üçün

xəttən kənarları necə yox etmək lazımdır?

Normal insanın neçə advil həbi

qəbul etməli olduğunu araşdırıramsa, bu aydındır-- 2 .

Ancaq sizin xoşbəxtlik, məhsuldarlıq,

enerji və yaxud yaradıcılıq

potensialınızla maraqlanıramsa,

elmi sahədə ortalamaları ilahi səviyyəyə qaldırırıq.

Əgər belə bir sual versəm ki,

"Bir uşaq sinifdə oxumağı nə qədər vaxta öyrənə bilər?"

alimlər bu sualı dəyişib, " Normal bir uşaq sinifdə oxumağı

nə qədər vaxta öyrənə bilər?" kimi dəyişdirirlər.

Biz də sinifi normala uyğunlaşdırırıq.

Sizdən biri də bu qrafikdə kənarda qalırsınızsa

bu psixoloqları həyəcanlandırır,

çünki siz ya depresiyadasınız, ya da xəstəsiniz,

yaxud ümidvarıq ki hər ikisi olsun.

Buna ümid edirik, çünki bizim biznes modelimizə

görə terapiyaya 1 problemlə gəlirsənsə

terapidən çıxanda 10 problemin olmasından əmin olmalıyıq.

Beləcə sən hey gəlib gedirsən.

Uşaqlıq vaxtınıza da qayıda bilərik,

istədiyimiz tək şey sizi "normallaşdırmaqdır".

Ancaq normal olmaq təkcə adi olmaq deməkdir.

Ancaq pozitiv psixologiyanın mühakiməsinə görə

orta insanın necə olduğunu öyrənməyə davam etsək,

özümüz də orta insan olaraq qalarıq.

Və o qrafikdən kənar pozitiv fərqliləri silməyin əvəzinə

qəsdən bu kimi insanların içində olur və

"niyə axı?" sualını verirəm.

Niyə bəziləriniz intellekt, atletik , musiqi

yaradıcılıq qabiliyyətinizə, enerjinizə və

yenilik etmək qabiliyyətinizə görə

həmin o qrafikdə fərqlənir, başqalarından öndə olursunuz?

Mən sizi silmək yox, araşdırmaq istəyirəm.

Bəlkə də əldə etdiyim məlumatla

sadəcə insanları normallaşdırmaq deyil,

bütün dünyadakı məktəb və şirkətlərdə qəbul edilmiş

orta hessabı, normalı yüksəldə bilərik.

Bu qrafiki ona görə sevirəm ki,

televizoru açarkən bütün xəbərlər

neqativ olur.

Xəbərlərin çoxu cinayət, korrupsiya, xəstəlik, təbii fəlakətlər haqdadır.

Və beynim düşünməyə başlayır ki, bu dünyadakı mənfi

və müsbət hadisələrin dəqiq nisbətidir.

Bu xəbərlər insanda "tibb məktəbi sindromu" yaradır;

tibbdə oxuyanların çoxuna tanışdır bu sindrom,

tibbi təhsilinizin ilk ilində

xəstəlik və simptomların listini oxuyarkən

onların hamısının sizdə

müşahidə olunduğu qənaətinə glirsiniz.

Bobo adlı yeznəm var, ki adının da başqa hekayəsi var.

Bobo unikorn Emi ilə evləndi.

Və bir gün Yeil Tibb Məktəbindən

mənə zəng edib,

"Şoun, deyəsən cüzam xəstəliyim var." dedi.

(Gülüş)

Yeildə belə çox nadir rastlanan hal idi.

Bircə həftə bundan əvvələ qədər menopoz olduğuna

inanan yazıq Boboya necə kömək edəcəyimi bilmirdim.

(Gülüş)

Bu halda müşahidə edirik ki, bizi biz edən ətrafdakı

həqiqət deyil, beynimizin dünyaya baxış bucağının yaratdığı bizim həqiqətimizidir.

Bu baxış bucağını dəyişməklə də təkcə öz xoşbəxtliyimizi deyil,

həm də təhsil və iqtisadi sahələrdəki bütün nəticələri dəyişə bilərik.

Harvarda sənəd verərkən baxtə-xuda vermişdim.

Qəbul olacağıma inanmırdım, ailəmin də mənə təhsil haqqı ödəməyə pulu yox idi.

İki həftə sonra hərbi təqaüd aldıqdan sonra isə getməyimə icazə verdilər.

Bir anda qeyri-mümkün hesab etdiyim həqiqətə dönmüşdü.

Universitetə gedəndə hamının orda olmağı böyük üstünlük hesab edəcəyini sandım.

Orda olmalarına görə şad olmalı idilər.

Hamısı səndən ağıllı olan insanların içində olsan belə

sadəcə o sinifdə olduğuna görə sevinməlisən, mən də sevinirdim.

Ancaq universitetdə oxuduğum 4 il və

sonra universitet yataqxanasında keçirdiyim 8 il

ərzində bəzi insanların o qədər də

xoşbəxt olmadığını görürdüm.

Yeri gəlmişkən yataqxanada qalmağımı universitetdən istəyirdilər.

(Gülüş)

Çox çətin keçən 4 il ərzində tələbə konsulluğunda işlədim.

Araşdırmalarım və dərslərimdə öyrəndim ki,

universitetə qəbul olduqlarına nə qədər xoşbəxt olsalar da,

ikicə həftə sonra beyinləri nə burda olmağın

üstünlükləri, nə də psixologiya və yaxud

fizika dərsləri haqda fikirləşməklə məşğul idi.

Fikirləri yarış, dərslərin çoxluğu, problemləri,

stres və şikayətə yönəlmişdi.

Harvarda gələndə ilk dəfə gələndə sonralar böyüdüyüm yer olan

Teksan, Waco-dan olan dostlarımın da arabir gəldiyi

yeməlxanaya getmişdim.

Onlar yeməkxanaya gələndə hər dəfə deyirdilər ki,

" Bu birinci kursların yeməkxanası 'Herri Potter'dakı

Hoqvart(məktəbi)ın yeməkxanasına oxşayır."

Və həqiqətən də oxşayır, bu Hoqvartın idi, bu da Harvarddır.

Bunu görəndə onlar soruşurdular ki,

"Şoun, Harvardda xoşbəxtliyi öyrənməyə çalışaraq niyə vaxtını itirirsən?

Harvard tələbəsinin özünü qəmgin hiss eləyəcəyi heç bir səbəb

yoxdur axı."

Xoşbəxtlik elmini başa düşmək üçün bu suala diqqət

yetirmək lazımdır.

Bu sualdan belə çıxır ki, insanı əhatə edən həqiqəti öyrənməklə

onun nə qədər xoşbəxt olduğunu bilmək olar.

Həqiqətdə isə, xarici aləmi insanın xoşbəxtliyində ancaq 10%

rol oynayır.

İnsanın daimi xoşbəxtliyinin 90%-i

xarici aləmdən deyil,

beynimizin bu aləmi necə qəbul etməsindən asılıdır.

Beynimizin qavrama tərzini dəyişməklə,

xoşbəxtlik və müvəffəqiyyət formulamızı dəyişə,

bununla da ətrafımızdakı həqiqətləri

dəyişə bilərik.

Araşdırmamıza görə işdə uğur qazanacağınızı

yalnız 25% zəka səviyyəniz (İQ) təyin edə bilər.

Uğurun 75%-i isə, insanın optimistlik səviyyəsi,

soaial dəstəkdən, stresdən qaçmaq əvəzinə

onunla mübarizə aparmaq bacarığından asılıdır.

İngiltərədə təxminən ən nüfuzlu yatılı məktəblə telefonla əlaqə yaradarkən

mənə dedilər ki, " Biz artıq bilirik siz dediklərinizi.

Buna görə də tələbələrimizi hər il təhsil verməklə bərabər sağlamlıq həftəsi keçiririk.

Bir az da sevincliyik. Bu həftənin bazar ertəsi məşhur bir ekspert

yeniyetməlik çağı depresiyası haqda danışacaq.

Çərşənbə axşamının mövzusu məktəbdə zorakılıq olacaq.

Çərşənbə gününün mövzusu yemək problemləridir.

Cümə axşamı təsirli maddə qəbuludur, mövzu.

Cümə günü üçün isə, riskli cinsi əlaqə və ya xoşbəxtlik mövzuları arasında qalmışıq.

(Gülüş)

Mən də, " Çox insanın cümə gecəsi bu mövzuda olur" dedim.

(Gülüş)

(Alqış)

Zarafatımı sevdiyinizə sevindim, çünki onlar heç sevmədilər.

Telefona səssizlik çökdü.

Səssizliyi pozmaq üçün dedim ki, " Sizin məktəbdə danışmağa şad olardım,

ancaq siz sağlamlıq həftəsi deyil, xəstəlik həftəsi keçirirsiniz.

Siz bütün mümkün neqativ məsələlərə toxunubsunuz,

pozitiv mövzu isə heç yoxdur.

Xəstəliyin yoxluğu tam sağlamlıq deyil.

Sağlam olmaq üçün lazım olan :

xoşbəxtlik və müvəffəqiyyətin düsturunu tapmaqdır.

Son 3 il ərzində 45 fərqli ölkədə iqtisadi tənəzzüllə üzləşən

müxtəlif məktəb və şirkətlərlə

işləmişəm.

Müşahidələrimə görə bu şirkət və məktəblərin çoxu

müvəffəqiyyət üçün aşağıdakı düsturdan istifadə edirlər;

Nə dəqər çox çalışsam, o qədər müvəffəqiyytə qazanacam.

Daha çox müvəffəqiyyətlə də daha xoşbəxt olacam.

Bu düstur davranışı motivasiya edən,

valideyinlik, idarəetmə üslublarının əsasını təşkil edir.

Problem isə budur ki, iki səbəbə görə bu üslub elmi cəhətdən uğursuz və köhnədir.

Birinci səbəb budur ki, hər dəfə uğur qazandıqdan sonra

beynimizi daha yeni uğura can atır.

Yaxşı qiymət aldıqdan sonra daha yaxşısına,

yaxşı məktəbə daxil olduqdan sonra daha yaxşısına,

yaxşı iş tapdıqdan sonra daha da yaxşısına can atır,

satış hədəfimizə çatdıqdan sonra həddi artırırıq.

Və xoşbəxtlik uğurla əlaqəlidirsə, heç vaxt xoşbəxt ola bilmirik.

Artıq cəmiyyət olaraq xoşbəxtliyi mənəvi/ idraki bir məfhum

olaraq qəbul etmirik.

Çünki uğur qazandıqdan sonra xoşbəxt olacağımıza

inanırıq.

Həqiqətdə isə beynimiz tam əksinə işləyir.

Əgər insan reallığa dair müsbət fikirləşirsə,

beyni xoşbəxliyik üstünlüyü adlı bir halda olur,

yəni beyin mənfi, neytral və yaxud

stresli olmağın əksinə

müsbət fikirləşdikcə daha yaxşı işləyir.

İnsanın zəkası, yaradıclıq hissi və enerjisi artır.

Bütün biznes fəaliyyətləri

bu faktın doğruluğunu sübut edib.

Pozitiv beyin, neqativ, neytral və

stresli beyindən 31% daha yaradıcı olur.

Satışlar 37% daha yaxşı olur.

Həkimlər 19% daha sürətli və düzgün

diaqnoz qoya bilmək üçün

daha dəqiq olurlar.

Yəni əvvəl bəhs etdiyim ənənəvi düsturun əksidir.

Hazırki vəziyyətdə pozitiv olmağı bacarsaq,

biz daha çox, sürətli və ağıllı işləyər,

bununla da uğur qazana bilərik.

Bizə lazım olan da bu köhnə düsturu dəyişməkdir.

Bununla beynimizin edə biləcəklərini aşkar edə bilərik.

Pozitiv olarkən bədənimizdə yaranan dapominin

iki funksiyası var.

Bu maddə yalnız bizi xoşbəxt etmir,

həm də beynimizidəki bütün qavrayış mərkəzlərini

işə salır və dünyaya başqa cür uyğunlaşmağımıza kömək edir.

Beynimizi mübət fikirləşdirə bilmək üçün bəzi

üsullar aşkar emtişik.

21 gün ərzində gündə ikicə dəqiqə ayırmaqla

beynimizi yeniləyə bilər,

beynimizin daha optimist və

daha uğurlu işləməsini təmin edə bilərik.

Əməkdaşlıq etdiyim bütün şirkətlərdə belə bir

araşdırma aparmışam.

İşçilərə 21 gün ərzində hər gün varlığına minnətdar olduqları

3 yeni şeyin adını yazmalarını tapşırdım.

Bu 21 günün sonunda onların beyni

yalnız neqativ şeyləri deyil, ilk olaraq pozitiv şeyləri də

nəzərə alacaq xüsusiyyət qazanır.

24 saat ərzində yaşadığın pozitiv bir hadisəni

xatırlamaqla, beyniniz bu hadisəni təkrar yaşayır.

Beyniniz hərəkərlətinizin vacibliyini qavrayır.

Həm də aşkar etmişik ki, bu təcrübə bir neçə işi bir vaxtda

etməyimiz üçün yaratdığımız diqqətin fərqli yönlərə dağılması

probleminin də qarşısını alır və

beynimizin bir işə diqqətini toplamasına kömək edir.

Və nəhayət, təsadüfi xeyirxahlıq əslində şüurlu(instinktiv) xeyirxahlıqdır.

Biz insanlara, hər dəfə e-maillərini yoxlayarkən

əhatələrində olan kiməsə təşəkkür və ya

tərif məqsədli pozitiv e-mail yazmalarını məsləhət görürük.

Bu işləri etməklə bədənimizi nəyəsə alışdırdığımız kimi

beynimizi də nəyəsə alışdırırıq.

Belə nəticəyə gəlmişik ki xoşbəxlik və uğur formulasını

dəyişməklə yalnız pozitivlik dalğası yaratmır,

həm də əsl çeviriliş etmiş oluruq.

Çox sağ olun.

(Alqış)