Cách não bộ quyết đinh cái đẹp là gì

Anjan Chatterjee sử dụng phương tiện đó là tâm lí học tiến hóa và khoa học thần kinh nhận thức để nghiên cứu 1 trong những khác niệm tự nhiên quyến rũ nhất: Vẻ đẹp. Nghiên cứu nhiều về khoa học đằng sau câu hỏi vì sao những hình dạng nhất định của dòng kẻ, màu sắc và khuôn mẫu lại gây hứng thú với ta từ sâu thẳm cái nhìn bên trong não bộ của bạn.

Vào năm 1878,

Ngài Francis Galton
đã có một cuộc diễn thuyết đáng nhớ,

Ông đã nói chuyện tại
viện nhân loại học Anh,

Được biết đến là người tiên phong
trong lĩnh vực trí thông minh con người,

Galton là một học giả xuất sắc.

Ông là một nhà khám phá,

một nhà nhân chủng học,

một nhà xã hội học,

một nhà tâm lí học

và nhà phân tích số liệu.

Ông cũng đồng thời là
một nhà ưu sinh học.

Trong cuộc nói chuyện này,

Ông cho trình làng một công nghệ mới
nhờ đó có thể kết hợp các bức ảnh

và tạo ra ảnh chân dung ghép.

Công nghệ này có thể dùng để mô tả
đặc điểm khác nhau của mọi người.

Galton nghĩ rằng nếu ông kết hợp
các bức ảnh của những tên tội phạm tàn bạo

ông sẽ phát hiện ra bộ mặt của tội phạm.

Nhưng trước sự sửng sốt của ông,

bức chân dung ghép mà ông tạo ra

lại rất đẹp.

Phát hiện bất ngờ của Galton dấy lên
một làn sóng nghi vấn:

Sắc đẹp là gì?

Do đâu mà những dáng hình nào đó của đường
nét và màu sắc lại thu hút ta như vậy?

Xuyên suốt lịch sử nhân loại,

những câu hỏi ấy đã dần được lí giải
thông qua logic và suy đoán.

Nhưng tới vài thập kỷ gần đây,

Các nhà khoa học đã bắt đầu tập trung vào
câu hỏi về vẻ đẹp

dùng các ý tưởng từ tâm lí học tiến hóa
và các công cụ khoa học thần kinh.

Chúng ta bắt đầu thoáng thấy
cái tại sao và thế nào của vẻ đẹp,

ít nhất là xét về mặt ý nghĩa của nó
với khuôn mặt và hình dáng người.

Và trong quá trình nghiên cứu,

chúng ta tình cờ thấy những bất ngờ.

Khi nó tới để thấy được cái đẹp
trong mỗi người,

trong khi quyết định này nhất định là
chủ quan của một cá thể,

nó được chạm khắc bởi nhiều yếu tố
mà tạo nên sự sống sót của nhóm.

Nhiều thí nghiệm chỉ ra rằng

có vài thông số cơ bản khiến
cho một khuôn mặt hấp dẫn.

Bao gồm chuẩn mực thông thường, sự cân đối
và ảnh hưởng của các loại hoocmon.

Hãy xem xét lần lượt một trong những
yếu tố trên.

Galton thấy rằng

những khuôn mặt kết hợp hoặc chuẩn thì
lúc nào cũng thu hút hơn

những khuôn mặt góp nhặt để đạt chuẩn

đã phải đập đi xây lại rất nhiều lần.

Phát hiện này khớp với trực giác của
rất nhiều người.

Những khuôn mặt chuẩn đại diện
cho xu hướng trung tâm của nhóm.

Những người có những nét pha trộn
đại diện cho bộ phận người dân khác,

và có lẽ ẩn chứa cả sự đa dạng di truyền
vĩ đại

và khả năng thích ứng với môi trường.

Nhiều người thấy con lai là thu hút

còn dòng dõi cận huyết thì kém hơn hẳn.

Yếu tố thứ hai góp phần làm nên vẻ đẹp
đó là sự cân đối.

Nhìn chung thì mọi người thấy khuôn mặt
đối xứng thì đẹp hơn là không.

Những gì bất thường phát triển thường
đi kèm với những gì không cân đối.

Và với động thực vật và con người,

Bất đối xứng thường do lây nhiễm ký sinh
mà ra.

Sự cân đối, hóa ra,

lại là chỉ thị của sức khỏe.

Vào năm 1930,

một người đàn ông tên là
Maksymilian Faktorowicz

đã nhận thấy tầm quan trọng của
tính đối xứng đối với nét đẹp

trong quá trình ông thiết kế máy đo vẻ đẹp

Bằng thiết bị này,

ông có thể đo được những lỗi
bất đối xứng nhỏ

mà ông có thể bù đắp bằng
sản phẩm mà mình bán từ công ty,

được đặt một cách thông minh theo tên
bản thân ông ta, Max Factor,

như các vị biết, là một trong những
thương hiệu nổi tiếng thế giới

về "làm đẹp".

Yếu tố thứ ba góp phần làm nên vẻ thu hút
cho khuôn mặt

là ảnh hưởng của hoocmon.

Và đây, tôi cần phải gửi lời xin lỗi
để hạn chế những bình luận tới

những chuẩn mực
dị tính luyến ái.

Nhưng estrogen và testosterone
đóng vai trò rất quan trọng

trong việc hình thành những nét
mà ta thấy thu hút.

Estrogen tạo nên những đặc điểm
báo hiệu khả năng sinh sản.

Đàn ông thường thấy phụ nữ
hấp dẫn

là người vừa trẻ trung và trưởng thành.

Khuôn mặt quá trẻ con có thể là
cô gái đó còn chưa trổ mã,

vì thế phụ nữ hấp dẫn
trong mắt đàn ông

là người có đôi mắt to, môi đầy đặn
và chiếc cằm thon gọn

như biểu thị cho sự trẻ trung,

cùng xương gò má cao
biểu hiện của sự trưởng thành.

Testosterone sản sinh ra những nét
mà ta coi đó như vẻ nam tính đặc trưng.

Bao gồm lông mày rậm,

gò má mảnh dẻ

và lớn hơn, quai hàm vuông.

nhưng đó là sự trớ trêu đầy quyến rũ.

Ở nhiều loài,

nếu bất cứ thứ gì,

testosterone kìm hãm hệ miễn dịch.

Vậy ý kiến rằng các đặc điểm testosteron
truyền là chất chỉ thị phù hợp

không thực sự lưu lại nhiều ý nghĩa.

Đây, logic được bật lên trong đầu nó.

Thay vì một chất chỉ thị hợp lí,

các nhà khoa học lấy dẫn chứng
một ý kiến phản đối.

Dẫn chứng phổ biến nhất

đó là đuôi của công đực.

Đẹp nhưng bộ đuôi cồng kềnh không
thực sự giúp con công trống

tránh được kẻ săn mồi

và tiếp cận công mái.

Tại sao phần phụ quá như vậy nên tiên hóa?

Thậm chí Charlie Darwin,

trong bức thư gửi tới Asa Gray năm 1860
có viết

rằng hình ảnh bộ đuôi công trống
khiến nó trông yếu đuối.

Ông đã không thể lí giải
bằng thuyết chọn lọc tự nhiên,

và ra khỏi nỗi phiền não ấy,

ông đã phát triển ra thuyết
chọn lọc giới tính.

Dựa trên lí giải này,

việc phô diễn chiếc đuôi của công trống
liên quan tới sự thu hút giới tính,

việc dụ dỗ này có nghĩa
gần như công đực sẽ giao phối

và có con.

Bây giờ, điểm nhấn của
luận cứ phô diễn này

đó là công trống cũng cho công mái
thấy được sức khỏe của nó.

Chỉ những sinh vật đặc biệt tương thích
mới có thể chuyển hướng nguồn năng lượng

để duy trì phần phụ quá mức như vậy.

Chỉ người đàn ông nào đặc biệt thích hợp
mới chịu được cái giá mà testosterone đánh

vào hệ miễn dịch.

Cũng tương tự, liên hệ thực tế

rằng chỉ có đại gia mới có thể chi trả
hơn $10,000 cho một chiếc đồng hồ

như để phô trương cho thanh thế.

Giờ đây, nhiều người nghe đến những lời
tuyến bố tiến bộ

và nghĩ chúng có nghĩa là họ bằng cách
nào đó đang vô tình tìm kiếm bạn tình

những người khỏe mạnh.

Và tôi nghĩ ý tưởng này có thể không
chính xác.

Thanh thiếu niên không biết chính xác
trong việc ra quyết định

dựa trên các mối quan tâm về sức khỏe.

Nhưng họ không cần phải như vậy,

và cho phép tôi lí giải tại sao.

Tưởng tượng một quần thể

ở đó họ có ba loại ưu tiên khác nhau:

xanh, cam và đỏ.

Từ quan điểm của họ,

những sở thích này không tác động gì
tới sức khỏe;

họ chỉ đơn giản là thích thế.

Nhưng nếu có trường hợp sự ưu tiên ấy
kết hợp

với những trường hợp có thể xảy ra
trong quá trình sinh sản --

hãy nói đến tỷ lệ ba:hai:một --

do đó thế hệ đầu tiên,

sẽ là ba xanh rồi hai cam rồi một đỏ,

và ở mỗi thế hệ tiếp theo,

tỉ lệ xanh tăng lên,

để trong vòng mười thế hệ,

98% quần thể xanh sẽ trội

Bây giờ, một nhà khoa học tới và lấy mẫu
quần thể này

phát hiện ra rằng xanh trội
là phổ biến.

Vì vậy cái cốt yếu của ví dụ
lí thuyết nhỏ bé này

là khi ưu tiên cho những đặc điểm
vật chất cụ thể

có thể cho bất kỳ cá thể nào,

nếu những đặc điếm này di truyền

và chúng kết hợp với nhân giống ưu thế,

qua thời gian,

chúng sẽ trở nên phổ biến với nhóm.

Vậy điều gì xảy ra trong não bộ khi
ta thấy người đẹp?

Những khuôn mặt cuốn hút kích hoạt
vùng thị giác ở vỏ não

nằm ở phần não sau,

một khu vực gọi là hồi hình thoi,

nơi đặc biệt nắm bắt xử lí khuôn mặt,

và một khu vực gần kề gọi là
phức hợp chẩm bên,

đặc biệt phân tích các vật thể.

Thêm vào đó,

khuôn mặt cuốn hút kích hoạt hệ thần
kinh tưởng thưởng và trung tâm thỏa mãn

nằm phía trước và sâu trong não,

và những khu vực này có những cái tên
phức tạp,

như vùng vân bụng,

vỏ não trán ổ mắt

và vỏ thùy giữa trán.

Thị giác của ta được điều chỉnh để
phân tích khuôn mặt

tương tác với trung tâm khoái cảm

để củng cố trải nghiệm về cái đẹp.

Ngạc nhiên là, khi tất cả chúng ta
cố gắng để hiểu về vẻ đẹp,

mà không có kiến thức,

cái đẹp cũng đồng thời thu hút ta.

Não chúng ta phản ứng trước những
khuôn mặt thu hút

ngay cả khi ta không nghĩ gì về cái đẹp.

Chúng tôi đã tiến hành một thí nghiệm
mà mọi người được xem một loạt khuôn mặt,

với một điều kiện,

họ phải quyết định xem cặp khuôn mặt nào
là cùng một người hay là một người khác.

Mặc dù với điều kiện như vậy,

những khuôn mặt đẹp điều hướng
hoạt động thần kinh mạnh mẽ vùng vỏ não,

mặc dù sự thật là họ nghĩ đó là
đặc trưng cá nhân

và không phải sắc đẹp.

Một nhóm khác tương tự tìm thấy
những phản hồi tự động về sắc đẹp

trong khoảng trung tâm khoái cảm
của chúng ta.

Đi kèm với đó, những nghiên cứu chỉ ra

rằng não ta tự động phản ứng
trước cái đẹp

nhờ kết nối những hình ảnh và
sự thỏa mãn.

Những máy dò nét đẹp, dường như,

vang lên mỗi khi ta thấy cái đẹp,

bất chấp bất cứ thứ gì khác ta có thể
nghĩ tới.

Ta cũng có một khuôn mẫu" cái đẹp là tốt"
in sâu vào não.

trong khoảng vỏ não trán ổ mắt,

có hoạt động thần kinh chồng lên nhau

để phản ứng lại cái đẹp và sự tinh túy,

và điều này xảy ra ngay cả khi
mọi người không suy nghĩ hẳn hoi

về cái đẹp hay sự tinh túy.

Não ta có vẻ đã kết hợp phản xạ trước
cái đẹp và tốt.

Và sự kết hợp phản xạ này có thể là
sự khởi động sinh học

cho nhiều hiệu ứng xã hội của vẻ đẹp.

Những người thu hút nhận được tất cả
lợi thế trong cuộc sống.

Họ được xem như là thông minh hơn,

đáng tin cậy hơn,

họ được trả lương cao hơn và
ít bị phạt hơn,

thậm chí còn không bị ra lệnh phán xét.

Những kiểu quan sát này bộc lộ
mặt xấu của cái đẹp.

Trong phòng thí nghiệm, chúng tôi
phát hiện

những khuôn mặt nhỏ dị thường
và biến dạng

thường bị coi là kém tốt, kém tử tế,

kém thông minh, ít giỏi giang và
không chăm chỉ.

Không may, chúng ta cũng có khuôn mẫu
rằng" biến dạng là xấu xí".

Khuôn mẫu này có thể được khai thác
và mở rộng

nhờ hình ảnh từ phương tiện
truyền thông đại chúng,

nơi sự biến dạng khuôn mặt thường được
dùng như vẽ tốc ký

để mô tả nét hung ác của một người.

Chúng ta cần hiểu rằng
những kiểu thành kiến ngầm

nếu ta vượt qua chúng

và hướng tới một xã hội nơi
con người đối sử với nhau công bằng,

dựa trên cách cư xử của họ
chứ không phải vẻ ngoài ngẫu nhiên

Hãy để tôi đưa ra một điều cuối cùng.

Sắc đẹp là một việc có quá trình.

Thứ được gọi là đặc trưng chung
của sắc đẹp

được chọn lựa trong suốt hai triệu năm
kỷ Pleistocene.

Cuộc đời thì bẩn thỉu, hung ác
và rất nhiều năm về trước.

Sự chọn lọc tiêu chuẩn cho sự tái sản xuất
thành công từ lúc đó

không thực sự áp dụng được cho bây giờ.

Ví dụ,

chết bởi ký sinh trùng không phải là
nguyên nhân hàng đầu khiến con người chết,

ít nhất là không phải trong thế giới
phát triển công nghiệp.

Từ thuốc kháng sinh tới phẫu thuật,

kế hoạch hóa tới thụ tinh trong ống nghiệm

những bộ lọc cho sự tái sản xuất
thành công được nghỉ ngơi.

Và dưới những điều kiện thoải mái như vậy,

sở thích và sự kết hợp đặc điểm được tự do
bay bổng

và trở nên biến động hơn.

Thậm chí khi ta đang cực kỳ ảnh hưởng
tới môi trường,

y học hiện đại và phát minh công nghệ

đang vô cùng ảnh hưởng

tới bản chất của việc trông như thế nào
là đẹp.

Bản chất tự nhiên của cái đẹp đang
biến đổi

ngay cả khi ta đang thay đổi thế giới.

Cảm ơn.

(vỗ tay)