Como decide o teu cerebro o que é fermoso

Anjan Chatterjee emprega ferramentas da psicoloxía evolutiva e da neurociencia cognitiva para estudar un dos conceptos máis cativadores da natureza: a beleza. Aprende máis sobre a ciencia que está detrás da razón pola que certas configuracións de liñas, cores e formas nos estimulan nesta fascinante e profunda mirada ao interior do teu cerebro.

É 1878.

Sir Francis Galton
dá unha charla excepcional.

Diríxese ao Instituto Antropolóxico
de Gran Bretaña e Irlanda.

Coñecido polo seu traballo pioneiro
sobre a intelixencia humana,

Galton é un erudito espléndido.

É explorador,

antropólogo,

sociólogo,

psicólogo,

e estatístico.

Tamén é euxenista.

Nesta charla,

Galton presenta unha nova técnica
coa cal pode combinar fotografías

e xerar retratos compostos.

Esta técnica podía empregarse para
caracterizar distintos tipos de persoas.

Galton pensaba que se combinaba
fotografías de criminais violentos,

descubriría a cara da criminalidade.

Mais para a súa sorpresa,

o retrato composto que produce

é fermoso.

O sorprendente descubrimento de Galton
formula grandes preguntas:

Que é a beleza?

Por que certas configuracións de liñas
e cores e formas nos estimulan?

Durante a maior parte da historia humana,

estas preguntas foron respondidas
empregando lóxica e especulación.

Agora ben, nas últimas décadas,

os científicos abordaron
a cuestión da beleza

empregando ideas da psicoloxía evolutiva
e ferramentas da neurociencia.

Estamos comezando a entrever
o porqué e o como da beleza,

polo menos en termos do que significa
para a cara e forma humanas.

E no proceso,

estamos atopando algunhas sorpresas.

Cando se trata de ver a beleza nos outros,

a pesar de que esta decisión
é certamente subxectiva para o individuo,

é moldeada por factores
que contribúen á supervivencia do grupo.

Varios experimentos amosaron

que só uns poucos parámetros contribúen
a facer unha cara atractiva.

Estes inclúen o efecto da media,
a simetría e os efectos das hormonas.

Miremos cada un destes por quendas.

O descubrimento de Galton

de que as caras medias ou compostas
son tipicamente máis atractivas

que cada cara individual
que contribúe á media

repetiuse numerosas veces.

Este descubrimento de laboratorio
encaixa coa intuición de moita xente.

As caras medias representan
as tendencias centrais dun grupo.

As persoas con trazos mesturados
representan diferentes poboacións,

e presuntamente comportan
unha maior diversidade xenética

e capacidade de adaptación
ao medio ambiente.

Bastante xente pensa que
os individuos multirraciais son atractivos

e que as familias endogámicas o son menos.

O segundo factor
que contribúe á beleza é a simetría.

A xente pensa que as caras simétricas
son máis atractivas que as asimétricas.

As anomalías de desenvolvemento
asócianse coa asimetría.

E nas plantas, animais e humanos,

as asimetrías a miúdo xorden
de infeccións de parasitos.

A simetría, parece ser,

é tamén un indicador de saúde.

Nos anos trinta,

un home chamado Maksymilian Faktorowicz

recoñeceu a importancia
da simetría para a beleza

cando deseñou o calibrador de beleza.

Con este aparello,

podía medir pequenos defectos de asimetría

que despois podería corrixir
con produtos que vendía a súa empresa,

chamada brillantemente,
co seu nome, Max Factor,

que, como xa sabedes,
é unha das marcas máis coñecidas do mundo

para “corrixir”.

O terceiro factor que contribúe
a sermos facialmente atractivos

é o efecto das hormonas.

E aquí, necesito desculparme
por limitar os meus comentarios

á heteronormatividade.

Non obstante, estróxeno e testosterona
xogan papeis importantes

para determinar os trazos
que atopamos atractivos.

O estróxeno produce trazos
que indican fertilidade.

Os homes normalmente atopan
atractivas ás mulleres

que teñen elementos de xuventude
e madurez.

Unha cara parecida de máis á dun bebé pode
significar que a moza non é aínda fértil,

polo que os homes atopan
atractivas as mulleres

que teñen ollos grandes, beizos grosos
e queixo estreito

como indicadores de xuventude,

e pómulos altos como indicador de madurez.

A testosterona produce trazos considerados
como tipicamente masculinos.

Estes inclúen cellas poboadas,

meixelas delgadas

e mandíbulas grandes e cadradas.

Pero aquí está a fascinante ironía.

En moitas especies,

pola contra,

a testosterona reprime o sistema inmune.

Así que a idea de que as características
influenciadas por ela indican boa saúde

en realidade non ten moito sentido.

Aquí, a lóxica contradise.

En vez dun indicador de boa saúde,

os científicos alegan
un principio de desvantaxe.

O exemplo máis citado dunha desvantaxe

é a cola do pavo real.

Esta bonita pero voluminosa cola
non lle axuda realmente ao pavo real

a evitar depredadores

nin a acercarse ás femias.

Por que debería unha extremidade
tan extravagante evolucionar?

Incluso Charles Darwin,

nunha carta de 1860 para Asa Gray escribiu

que a visión dunha cola de pavo real
o poñía fisicamente enfermo.

Non podía explicala
coa súa teoría da selección natural,

e da súa frustración,

xurdiu a teoría da selección sexual.

Por este motivo,

a exposición da cola do pavo real
débese á atracción sexual,

e esta atracción significa que é
máis probable que o pavo real se aparee

e teña crías.

O xiro contemporáneo no debate
sobre a exposición da cola

é que o pavo real está tamén anunciando
a súa a saúde á femia.

Só os organismos en boa forma
poden desviar recursos

a manter tal extravagante extremidade.

Só os homes en boa forma poden permitirse
unha baixada de testosterona

no seu sistema inmune.

E por analoxía, pensade no feito

de que só os homes ricos poden permitirse
pagar máis de 10.000 dólares por un reloxo

como unha manifestación de boa economía.

Hoxe en día, moita xente escoita
este tipo de afirmacións evolutivas

e pensan que dalgunha forma estamos
inconscientemente buscando parellas

que estean saudables.

E eu penso que esta idea é equivocada.

Adolescentes e mozos adultos
non destacan por tomar decisións

baseándose na preocupación pola saúde.

Pero non teñen por que ser así,

e deixade que explique o porqué.

Imaxinade unha poboación

na cal a xente ten tres tipos
de preferencias diferentes:

polo verde, polo laranxa e polo vermello.

Desde o seu punto de vista,

estas preferencias non teñen
nada que ver coa saúde;

simplemente gústalles o que lles gusta.

Pero se tamén fora o caso
de que estas preferencias se asociasen

coa diferente probabilidade de ter fillos

--digamos nunha ratio de 3:2:1--

entón na primeira xeración,

habería 3 verdes, 2 laranxas e 1 vermello,

e en cada xeración posterior,

a proporción de verdes increméntase,

polo que en 10 xeracións,

o 98% desta poboación terá
unha preferencia polo verde.

Entón, un científico que chegara e collera
unha mostra desta poboación

descubriría que as preferencias polo verde
son universais.

O destacable deste pequeno exemplo

é que mentres que as preferencias
por trazos físicos específicos

poden ser aleatorias para o individuo,

se eses trazos son hereditarios

e se asocian cunha vantaxe reprodutiva,

co tempo,

convértense en universais para o grupo.

Entón, que pasa no cerebro cando vemos
persoas que son fermosas?

As caras atractivas activan
partes do noso córtex visual

na parte traseira do cerebro,

unha área chamada xiro fusiforme,

que está especificamente deseñada
para procesar caras,

e unha área adxacente
chamada complexo lateral occipital,

que está especificamente deseñada
para procesar obxectos.

Ademais,

as caras atractivas activan partes
dos nosos centros de recompensa e pracer

na parte frontal e profunda do cerebro,

e estas inclúen áreas
que teñen nomes complicados,

como o corpo estriado ventral,

o córtex orbitofrontal

e o córtex prefrontal ventromedial.

O noso cerebro visual que está deseñado
para procesar caras

interactúa cos nosos centros de pracer

para apoiar a experiencia da beleza.

Incriblemente, mentres todos
entramos en contacto coa beleza,

sen o noso coñecemento,

a beleza tamén o fai con nós.

O noso cerebro responde
ás caras atractivas

incluso cando
non estamos pensando na beleza.

Levamos a cabo un experimento no cal
persoas observaban unha serie de caras,

e cunha condición:

tiñan que decidir que par de caras
eran da mesma ou de diferente persoa.

Incluso con esta condición,

as caras atractivas amosaban florecente
actividade neuronal no seu córtex visual,

a pesar do feito de que estaban pensando
na identidade da persoa

e non na súa beleza.

Outro grupo atopou de forma similar
respostas automáticas á beleza

dentro dos nosos centros de pracer.

Xuntando ambos os estudos, estes suxiren

que o noso cerebro
responde automaticamente á beleza

xuntando visión e pracer.

Estes detectores de beleza, ao parecer,

saltan cada vez que observamos beleza,

a pesar de calquera outra cousa
que esteamos pensando.

Tamén temos o estereotipo
"a beleza é boa" incrustado no cerebro.

Dentro do córtex orbitofrontal,

hai actividade neuronal solapada

en resposta á beleza e á bondade,

e isto ocorre incluso cando as persoas
non están pensando explicitamente

na beleza ou na bondade.

Parece que os nosos cerebros asocian
instintivamente a beleza co ben.

E esta asociación instintiva pode ser
o detonante biolóxico

dos moitos efectos sociais da beleza.

A xente atractiva recibe
todo tipo de vantaxes na vida.

Considéranse como máis intelixentes,

de maior confianza,

reciben un maior salario
e menos sancións,

incluso cando tales xuízos
non están xustificados.

Este tipo de observacións revelan
o lado escuro da beleza.

No meu laboratorio, atopamos recentemente

que as persoas con pequenas anomalías
e desfiguracións faciais

considéranse menos boas, menos amables,

menos intelixentes, menos competentes
e menos traballadoras.

Por desgraza, nós tamén temos
o estereotipo de "desfigurado é malo".

Este estereotipo é
probablemente explotado e magnificado

polas imaxes nos medios de comunicación,

que con frecuencia usan
as desfiguracións faciais como recurso

para representar personaxes malvadas.

Necesitamos entender
este tipo de prexuízos implícitos

se queremos superalos

e aspirar a unha sociedade
na cal tratemos ás persoas xustamente,

baseándonos no seu comportamento e non
na coincidencia da súa aparencia física.

Permitídeme que vos deixe
unha reflexión final.

A beleza é un tema pendente.

Os denominados
atributos universais de beleza

foron seleccionados durante os case
dous millóns de anos do Plistoceno.

A vida era dura, brutal, pero hai
moito que pasou.

Os criterios de selección
para o éxito reprodutivo usados daquela

non funcionan hoxe en día.

Por exemplo,

a morte por parasitos non é
unha das principais causas de morte,

polo menos non no mundo
tecnoloxicamente desenvolvido.

Dos antibióticos á cirurxía,

do control de natalidade
á fertilización en vitro,

os efectos do éxito reprodutivo
suavízanse.

E baixo estas condicións suavizadas,

as preferencias e as combinacións
de trazos teñen liberdade para desviarse

e converterse en máis variadas.

Ao tempo que nós estamos alterando
gravemente o noso medio natural,

a medicina moderna e
a innovación tecnolóxica

están alterando gravemente

a esencia do que significa verse fermoso.

A natureza universal da beleza
está mudando

ao tempo que nós estamos
cambiando o universo.

Grazas.

(Aplausos)