Odakle je došao engleski jezik? - Kler Bovern (Claire Bowern)

Pogledajte celu lekciju: http://ed.ted.com/lessons/where-did-english-come-from-claire-bowern

Kada pričamo o engleskom jeziku, često razmišljamo o njemu kao o izdvojenom jeziku. Međutim, šta dijalekti koji se govore u desetinama zemalja imaju zajedničko jedni sa drugima ili sa Čoserovim delima? Kler Bovern prati jezik od današnjeg dana do njegovih drevnih korena, prikazujući kako se engleski razvijao kroz generacije govornika.

Lekcija: Kler Bovern; animacija: Patrik Smit.

Kada pričamo o engleskom,

često razmišljamo o njemu
kao o pojedinačnom jeziku,

ali šta dijalekti koji se govore
u desetinama zemalja širom sveta

imaju zajedničko jedni sa drugima

ili sa Čoserovim delima?

I u kakvoj je vezi bilo koji od njih
sa čudnim rečima u „Beovulfu”?

Odgovor je da se, kao i većina jezika,

engleski razvio kroz generacije govornika,

prolazeći kroz značajne promene vremenom.

Kroz poništavanje ovih promena,

možemo da pratimo jezik
od današnjeg dana

do njegovih drevnih korena.

Dok moderni engleski
deli mnoge slične reči

sa romanskim jezicima
koji potiču iz latinskog,

kao što su francuski i španski,

većina ovih reči nije izvorno
bila njegov deo.

Umesto toga, one su počele
da ulaze u jezik

sa normanskom invazijom
na Englesku 1066. godine.

Kada su Normani koji su
govorili francuski pokorili Englesku

i postali njena vladajuća klasa,

doneli su svoj govor sa sobom,

dodajući ogromnu količinu
francuskog i latinskog vokabulara

engleskom jeziku koji se pre toga
govorio na ovom području.

Danas ovaj jezik nazivamo staroengleski.

Ovo je jezik „Beovulfa”.

Verovatno vam ne izgleda poznato,

ali može vam biti prepoznatljiv
ako znate nešto nemačkog.

To je zbog toga što staroengleski
pripada germanskoj porodici jezika,

koje su na Britanska ostrva
u 5. i 6. veku prvi doneli

Angli, Saksonci i Juti.

Germanski dijalekat koji su govorili
postaće poznat pod imenom anglo-saksonski.

Vikinški osvajači su od 8. do 11. veka

dodali još pozajmljenica
iz staronordijskog u ovu mešavinu.

Može biti teško uvideti korene
modernog engleskog

ispod svih reči pozajmljenih

iz francuskog, latinskog,
staronordijskog i drugih jezika,

ali nam uporedna lingvistika može pomoći
kroz fokusiranje na gramatičku strukturu,

obrasce promene glasova

i određeni osnovni rečnik.

Na primer, posle 6. veka,

nemačke reči koje su počinjale slovom „p”
sistematski su se prebacile na glas „pf”,

dok su njihovi staroengleski parnjaci
zadržali „p” kao nepromenjeno.

U drugim razgraničavanjima, reči
koje imaju glasove „sk” u švedskom

razvile su glas „š” u engleskom.

I dalje postoje neke engleske reči
sa glasovima „sk”,

kao „skirt” i „skull”,

ali one su direkne pozajmljenice
iz staronordijskog

koje su usvojene
posle prelaska „sk” u „š”.

Ovi primeri nam pokazuju da,

kao što su različiti romanski jezici
potekli iz latinskog,

engleski, švedski, nemački
i mnogi drugi jezici

potekli su iz zajedničkog pretka
pod nazivom pragermanski

koji se govorio oko 500. godine
pre Hrista.

Pošto ovaj istorijski jezik
nikada nije zapisan,

možemo samo da ga rekonstruišemo
kroz poređenje njegovih potomaka,

što je moguće zahvaljujući
doslednosti ovih promena.

Možemo čak i da koristimo isti proces
da bismo otišli korak unazad

i pratili poreklo pragermanskog
do jezika koji se naziva praindoevropski,

koji se govorio pre oko 6000 godina

u Pontijskoj stepi,
u današnjoj Ukrajini i Rusiji.

Ovo je rekonstruisani predak
indoevropske porodice

koji uključuje skoro sve jezike
koji su se u prošlosti govorili u Evropi,

kao i u značajnim delovima
južne i zapadne Azije.

Iako ovo zahteva malo više rada,

možemo da nađemo iste
sistematične sličnosti ili povezanosti

između povezanih reči
u različitim indoevropskim granama.

Ako uporedimo engleski sa latinskim,

vidimo da engleski ima „t”
na mestu gde latinski ima „d”,

a „f” gde latinski ima „p”
na početku reči.

Neki od daljih rođaka engleskog su
hindi, persijski i keltski jezici

koji su preseljeni u deo
koji je danas poznat kao Britanija.

Sam praindoevropski potekao je
iz još starijeg jezika,

ali, nažalost,
istorijski i arheološki dokazi

dozvoljavaju nam da stignemo
samo do ovog mesta.

Mnoge misterije ostaju van dometa,

kao što je da li postoji veza
između indoevropske

i drugih glavnih jezičkih porodica

i prirode jezika koji se govorio u Evropi
pre njegovog pojavljivanja.

Međutim, ostaje zapanjujuća činjenica
da skoro 3 milijarde ljudi širom sveta,

od kojih mnogi ne mogu
da se međusobno razumeju,

ipak koriste iste reči koje je
oblikovala istorija duga 6000 godina.