Na czym polegała demokracja ateńska? - Melissa Schwartzberg

Cała lekcja: http://ed.ted.com/lessons/what-did-democracy-really-mean-in-athens-melissa-schwartzberg

Chociaż wybory wydają się kamieniem węgielnym demokracji, Ateńczycy, którzy ukuli ten termin, wybierali większość polityków, stosując system loterii.
Melissa Schwartzberg opisuje tajniki ateńskiej demokracji i odnosi się do możliwych korzyści, które system loterii mógłby nam przynieść dzisiaj.

Lekcja: Melissa Schwartzberg, animacje: TED-Ed.

Brawo, gratulacje!

Właśnie wygrywasz na loterii,

ale nagrodą nie są pieniądze
ani luksusowy rejs,

tylko pozycja w krajowym parlamencie.

Ale nie jesteś jedynym zwycięzcą.

Tak samo wybrano innych prawodawców.

To może dziwny sposób kierowania rządem,

nie wspominając już o demokracji,

bo chyba wybory są symbolem demokracji?

Starożytni Ateńczycy, którzy wymyślili
to słowo, mieli inne zdanie.

Wybory wcale nie odgrywały
wielkiej roli w demokracji ateńskiej,

bo większość urzędów
piastowali przypadkowi ochotnicy.

Inaczej niż w popularnej dziś
demokracji przedstawicielskiej,

w której wybrani liderzy stanowią prawo
i podejmują decyzje w imieniu elektoratu,

Ateny w V wieku p.n.e. były
demokracją bezpośrednią,

która zachęcała do powszechnego udziału

poprzez "ho boulomenos",
czyli zasadę "kto chce".

Tym samym około 30 tysięcy
uprawnionych obywateli

mogło brać udział w eklezji,

czyli walnym zgromadzeniu,
kilka razy w miesiącu.

Co do zasady, każda z 6 tysięcy osób
obecnych na zgromadzeniu

miała prawo przemówić do współobywateli,

zaproponować nowe prawo

albo wnieść publiczny pozew.

Jasne, że 6 tysięcy osób
mówiących jednocześnie

nie stworzyłoby skutecznego rządu.

Ateński system opierał się więc również
na 500-osobowej radzie zarządzającej,

o nazwie Bule,

która ustalała porządek obrad
i oceniała propozycje ustaw,

oraz miała setki sędziów i ławników
zajmujących się sprawami prawnymi.

Zamiast wyborów lub mianowania

osoby do tych funkcji wybierano losowo.

Taki proces przypadkowego wyboru
nazywa się selekcją losową.

W wyborach obsadzano jedynie stanowiska

wymagające specjalnej wiedzy,

jak w przypadku generałów.

Takie funkcje nazywano arystokratycznymi,
bo oznaczały rządy najlepszych

w przeciwieństwie do demokracji,
czyli rządów wielu.

Jak powstał ten system?

Demokracja w Atenach nastąpiła po długim
okresie napięć społecznych i politycznych

naznaczonym konfiktami wśród możnych.

Uprawnienia niegdyś ograniczone do elit,

na przykład liczący się głos
czy przemawianie na zgromadzeniu,

zostały rozszerzone na zwykłych obywateli.

Wykonywanie tych obowiązków
przez zwykłych obywateli

stało się przez to główną cechą
ideologii demokratycznej Aten.

Zamiast być przywilejem,

partycypacja obywatelska stała się
obowiązkiem wszystkich obywateli,

a selekcja losowa i ścisłe ramy kadencji
zapobiegały powstaniu klasy rządzącej

lub partii politycznych.

Według norm XXI wieku

ateńskie "rządy wielu"
wykluczały całe mnóstwo osób.

Kobietom, niewolnikom i cudzoziemcom
odmawiano pełnego obywatelstwa,

a jak odsiejemy niepełnoletnich,

pula uprawnionych Ateńczyków spada
do zaledwie 10-20% całej populacji.

Niektórzy starożytni filozofowie,
w tym Platon,

dyskredytowali ten rodzaj demokracji
jako anarchię i rządy głupców.

Jednak demokracja kojarzy się
dziś tak pozytywnie,

że całkiem odmienne systemy
pretendują do jej miana.

Niektórzy podzielają sceptycyzm Platona
co do mądrości tłumu.

Nowoczesne demokracje godzą ten konflikt,

każąc obywatelom wybierać osoby,
które uważają za kompetentne

do ustanawiania praw w ich imieniu.

Jednak stwarza to inne problemy,

w tym wpływ bogactwa

czy pojawienie się zawodowych polityków,

których interesy różnią się
od interesów wyborców.

Czy powrót do wyborów przez loterię
dałby skuteczniejszy rząd

z bardziej zróżnicowaną
i reprezentatywną grupą ustawodawców?

A może nowoczesny urząd polityczny,
jak ateńskie dowództwo wojskowe,

wymaga umiejętności
i wiedzy specjalistycznej?

Raczej nie licz na to,

że wygrasz stanowisko w rządzie.

Ale na podstawie miejsca zamieszkania

możesz zostać wybrany
do ławy przysięgłych,

panelu obywatelskiego,

czy sondażu opinii publicznej,

które są przykładami tego,
jak demokratyczna zasada losowej selekcji

przetrwała do dzisiaj.