Return to Video

Finansal balonun sebebi nedir? - Prateek Singh

  • 0:07 - 0:10
    Bir buket lale için ne kadar öderdiniz ?
  • 0:10 - 0:12
    Birkaç dolar ya da
    yüz dolar öder miydiniz ?
  • 0:12 - 0:15
    Peki ya bir milyon dolar ?
  • 0:15 - 0:16
    Muhtemelen ödemezdiniz.
  • 0:16 - 0:19
    Peki, bu eve ya da
    evcil hayvanlar için ürünler satan
  • 0:19 - 0:23
    bir internet sitesinin kısmi ortaklığına
    ne kadar öderdiniz ?
  • 0:23 - 0:25
    Farklı zaman dilimlerinde,
  • 0:25 - 0:29
    laleler, gayrimenkul ve
    pets.com'un hisseleri
  • 0:29 - 0:33
    kendi değerlerinden
    daha fazlasına satıldı.
  • 0:33 - 0:38
    Her birinin fiyatı yükseldikçe yükseldi
    ve sonra aniden büyük bir hızla düştü.
  • 0:38 - 0:41
    Ekonomistler bunu balon
    olarak adlandırırlar.
  • 0:41 - 0:43
    Peki, aslında tam olarak ne demek?
  • 0:43 - 0:47
    Daha iyi anlamak için
    lale örneğiyle başlayalım.
  • 0:47 - 0:52
    17. yüzyılda Hollanda, altın çağına girdi.
  • 0:52 - 0:57
    1630'lardan itibaren Amsterdam önemli
    bir liman ve ticaret merkeziydi.
  • 0:57 - 1:01
    Hollanda gemileri, Avrupa'da
    kâr elde etmek için
  • 1:01 - 1:04
    Asya'dan büyük miktarlarda
    baharat ithal ediyorlardı.
  • 1:04 - 1:08
    Dolayısıyla Amsterdam, çiçek bahçeleriyle
    çevrili konaklarda yaşayarak
  • 1:08 - 1:11
    refahlarını gözler önüne seren
    varlıklı ve marifetli
  • 1:11 - 1:14
    tüccar ve tacirlerle doluydu.
  • 1:14 - 1:17
    Ve özellikle yüksek talep gören
    bir çiçek vardı:
  • 1:17 - 1:19
    lale.
  • 1:19 - 1:22
    Lale, Avrupa'ya Doğu'dan hareket eden
  • 1:22 - 1:23
    ticaret gemileriyle getirilmişti.
  • 1:23 - 1:26
    Bu yüzden egzotik bir çiçek
    olarak düşünülmüştü.
  • 1:26 - 1:29
    Ayrıca, tek bir lalenin açması
    yıllar alabildiğinden
  • 1:29 - 1:32
    yetiştirmesi zor bir çiçekti.
  • 1:32 - 1:36
    1630'larda lale kıran virüsünün
    patlak vermesi
  • 1:36 - 1:39
    çok renkli ve kıpkırmızı şeritleriyle
    taç yapraklarını kaplayarak
  • 1:39 - 1:43
    bu seçkin çiçekleri daha da güzelleştirdi.
  • 1:43 - 1:47
    Bunun gibi bir lalenin, normal lalelerden
    daha nadir bulunması sonucunda
  • 1:47 - 1:51
    bu çiçeklerin fiyatları
    yükselmeye başladı
  • 1:51 - 1:54

    ve lalelerin popülerliği de arttı.
  • 1:54 - 1:58
    Lale ülke çapında heyecan uyandıran
  • 1:58 - 2:01
    bir olay hâline geldikten hemen sonra
    lale çılgınlığı ortaya çıktı.
  • 2:01 - 2:04
    Böyle bir çılgınlık, gerçek değeri
    daha düşük olan bir şeye
  • 2:04 - 2:07
    büyük miktarda para ödemeye
    istekli olunmasıyla
  • 2:07 - 2:12
    fiyatın yükselme eğilimi
    olduğunda ortaya çıkar.
  • 2:12 - 2:16
    Bunun en son örneği 1990'larda
    internet şirketi çılgınlığıydı.
  • 2:16 - 2:21
    Yeni,ilginç internet sitelerindeki
    hisseler 17. yüzyılın laleleri gibiydi.
  • 2:21 - 2:24
    Herkes biraz daha
    hisse sahibi olmak istiyordu.
  • 2:24 - 2:27
    Daha fazla insan lale aldıkça
    fiyat da o kadar artıyordu.
  • 2:27 - 2:30
    Bir noktada, tek bir lale soğanı,
    marifetli bir zanaatkârın
  • 2:30 - 2:36
    yıllık maaşından
    on kat fazlaya satılıyordu.
  • 2:36 - 2:37
    Borsada
  • 2:37 - 2:41
    bir hissenin fiyatı yatırımcıların
    arz ve taleplerine dayanır.
  • 2:41 - 2:43
    Bir firma ileride daha fazla
    kazanacağı zaman
  • 2:43 - 2:47
    hisse senetleri yükselme eğiliminde olur.
  • 2:47 - 2:49
    O zaman yatırımcılar
    daha fazla hisse alarak
  • 2:49 - 2:53
    artan talepten dolayı
    fiyatları daha da yükseltirler.
  • 2:53 - 2:58
    Bu, yatırımcıların kendilerini
    abartılı reklamlara kaptırdığı
  • 2:58 - 3:02
    ve en sonunda fiyatların gerçek değerinden
    çok yükseğe çıktığı
  • 3:02 - 3:05
    finansal balon oluşturarak
    bir geribesleme döngüsüyle sonuçlanabilir.
  • 3:05 - 3:08
    Bir çılgınlığın bitmesi ve
    balonun patlaması için
  • 3:08 - 3:11
    gerekli olan tek şey,
    hisse fiyatlarının veya
  • 3:11 - 3:14
    bir lalenin değerinin çok ötesine geçen
    toplu farkındalıktır.
  • 3:14 - 3:17
    Her iki çılgınlıkta da bu oldu.
  • 3:17 - 3:19
    Talep birden bitti.
  • 3:19 - 3:22
    Fiyatlar şaşırtıcı derecede düştü
  • 3:22 - 3:23
    ve bum!
  • 3:23 - 3:26
    Balon patladı ve piyasa çöktü.
  • 3:26 - 3:31
    Bugün bilim insanları finansal balona
    neyin sebep olduğunu tahmin etmek ve
  • 3:31 - 3:35
    onları nasıl engelleyeceğini bulmak için
    uzun süre sıkı bir şekilde çalışıyorlar.
  • 3:35 - 3:37
    Lale çılgınlığı, finansal balonda işteki
  • 3:37 - 3:41
    temel ilkelerin etkili bir örneğidir
    ve 2000'lerdeki emlak balonu gibi
  • 3:41 - 3:42
    son yıllarda yaşanan örnekleri
  • 3:42 - 3:46
    anlamamızı kolaylaştırabilir.
  • 3:46 - 3:48
    Ekonomi ani yükseliş ve düşüş dönemlerini
  • 3:48 - 3:51
    yaşamaya devam edecek.
  • 3:51 - 3:53
    Biz bir sonraki çılgınlığın başlamasını
  • 3:53 - 3:55
    ve balonun patlamasını beklerken
  • 3:55 - 3:57
    kendinizi bir buket lale
    ile ödüllendirin ve
  • 3:57 - 4:00
    lalelere bu kadar fazla ödemediğiniz
    için mutlu olun.
Title:
Finansal balonun sebebi nedir? - Prateek Singh
Speaker:
Prateek Singh
Description:

Dersin tamamını görmek için: http://ed.ted.com/lessons/what-causes-economic-bubbles-prateek-singh

1600'larda egzotik çiçek lalaler ülke çapında heyecan uyandırdı; tek bir lale soğanı bile marifetli bir zanaatkarın yıllık maaşının on katına satıldı. Ancak talepler aniden azaldı ve lale piyasası çöktü. Ne yaşanmıştı? Singh, bize konjonktür hareketlerinin zirvesini genel anlamda çılgınlıkla bağdaştırarak açıklıyor.

Dersi veren Prateek Singh, animasyonu yapan Simon Ampel.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:17

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.