Streha emergjence te krijuara nga letra.

Kohë me pare se qëndrueshmëria te bëhej modë, arkitekti Shigeru Ban kishte filluar eksperimentet e tij me materiale ndërtimi ekologjike të riciklueshme, si tuba kartoni dhe letër. Strukturat e tij të shquara janë synuar shpesh si strehim i përkohshëm, të projektuara për të ndihmuar te shperngulurit e fatkeqësive natyrore - si ato qe goditen kombe të tilla si Haiti, Ruanda apo Japonia. Megjithatë, shpesh ndodh qe ndërtesat te mbeten një pjesë e dashur e peizazhit shume kohe pasi i kanë shërbyer qëllimit te tyre. (Filmuar në TEDxTokyo.)

Pershendetje. Jam nje arkitekt.

Jam i vetmi arkitekt ne bote

qe ben ndertesa prej letre si ky tubi i kartonit,

dhe kjo ekspozite eshte e para qe bera

duke perdorur tuba kartoni.

Viti 1986, shume kohe para
se njerezit te fillonin te flisnin

per problemet ekologjike dhe mjedisore,

une fillova te testoj tubin prej letre

ne menyre qe ta perdorja kete
si strukturen e nderteses.

Testimi i materialit te ri per ndertesat
eshte shume i nderlikuar

por ky eshte shume me rezistent nga c'e prisja,

dhe shume e thjeshte ta izolosh nga uji,

e po ashtu, duke qene material industrial

eshte rezistent dhe ndaj zjarrit.

Me pas ne 1990-n ndertova strukturen
e perkohshme,

Kjo eshte ndertesa e pare e perkohshme
e bere prej letre.

Ka 330 tuba, me diameter 55 cm,

ka vetem 12 tuba

me diameter 120 cm.

Sic e shikoni ne kete fotografi,
brenda eshte tualeti.

Ne rast se mbeteni pa leter higjenike,

mund te grisni pak nga brendesia e murit.
(Te qeshura)

Pra eshte shume e dobishme.

Ne vitin 2000, ishte nje ekspozite
e madhe ne Gjermani.

Me kerkuan te projektoja godinen,

sepse tema e ekspozites
ishte Problemet mjedisore.

U zgjodha per te ndertuar
seksionin me tuba kartoni,

leter te riciklueshme.

Objektivi im i projektimit
nuk ishte perfundimi.

Objektivi im ishte shembja e godines.

Sepse cdo shtet nderton shume seksione,

por pas 6 muajsh, krijohen
sasi te medha mbetjesh industriale,

qe godina ime duhet te riperdoret
ose riciklohet.

Pas kesaj, godina u riciklua.

Pra ky ishte objektivi i projektit tim.

Me pas Isha me shume fat te fitoja
dhe kompeticionin

per te ndertuar Qendren e dyte
Pompidou ne France

ne qytetin Metz.

Duke qene se isha shume i varfer,

dhe doja te merrja me qera nje zyre ne Paris,

por nuk mund ta perballoja ate,

vendosa te sillja studentet e mi ne Paris,

per te ndertuar zyren tone
ne maje te qendres Pompidou,

te gjithe me forcat tona.

Sollem tubat e letres dhe xhuntot e drurit

per te realizuar zyren 35 metra te gjate.

Qendruam aty per gjashte vjet pa paguar qera.

(Te qeshura) (Duartrokitje)

Faleminderit. Kisha nje problem te madh.

Duke qene se ishim pjese e ekspozites,

nese nje mik i imi donte te me takonte,
ai duhet te blinte bilete.

Ky ishte problemi.

Me pas perfundova qendren Pompidu ne Metz.

Tashme eshte nje muzeum shume i njohur,

dhe krijova nje monument te madh per qeverine.

Por me pas isha shume i zhgenjyer

me profesionin tim si arkitekt,

sepse ne nuk po ndihmojme,
nuk po punojme per shoqerine,

por po punojme per njerez te privilegjuar,

te pasur, qeverine, zhvillues.

Ata kane para dhe fuqi.

Keto jane te padukshme.

Keshtu qe ata na punesojne ne
per te nxjerre ne dukje fuqine dhe parate

duke krijuar arkitekture monumentale.

Ky eshte profesioni yne,
edhe historikisht eshte e njejta,

edhe tani po bejme te njejten gje.

Pra isha shume i zhgenjyer
qe nuk po punonim per shoqerine,

edhe pse ka shume njerez

qe kane humbur shtepite e tyre
nga katastrofa natyrale.

Por me duhet te them se nuk jane
me katastrofat natyrale.

Per shembull, termetet nuk vrasin kurre njerez,

eshte shembja e ndertesave
ajo qe vret njerezit.

Kjo eshte pergjegjesia e arkitekteve.

Me pas njerezit kane nevoje
per strehim te perkohshem,

por nuk jane arkitektet
qe merren me kete pune

sepse ne jemi shume te zene
duke punuar per te privilegjuarit.

Pra mendova, edhe si arkitekte

mund te angazhohemi
ne rindertimin e strehimit te perkohshem.

Ne mund ta permiresojme ate.

Ja pse fillova te punoja
ne zonat e shkaterruara.

Ne 1994, ndodhi nje katastrofe e madhe
ne Rwanda, Afrike.

Dy fise, Hutu dhe Tutsi,
luftonin me njeri tjetrin.

Mbi dy milion njerez u kthyen ne refugjate.

Por u suprizova shume kur pashe strehimin,
kampin e refugjateve

te organizuar nga Kombet e Bashkuara.

Ata jane shume te varfer
dhe po ngrinin se ftohtit

me batanije gjate sezonint te shirave,

Ne strehat e ndertuara nga Kombet e Bashkuara,

i jepnin thjesht nje mushama,

dhe refugjateve u duhej te prisnin pemet.

Por mendoni mbi dy milion njerez
qe presin pemet.

U kthye ne nje shpyllezim te madh

dhe nje problem ekologjik.

Per kete arsye filluan te sigurojne
tuba dhe barraka alumini.

Gjera shume te shtrenjta,
qe njerezit i shesin per te fituar para,

dhe fillojne serish te presin pemet.

Ne kete pike propozova idene time
per te permiresuar gjendjen

duke perdorur tubat e kartonit te ricikluar

sepse eshte ekonomik dhe rezistent.

Buxheti im eshte vetem 50 dollare US per njesi.

Ndertuam 50 njesi per ta perdorur
si test monitorimi

per rezistencen, lageshtine,
termitet dhe te tjera.

Dhe me pas, vitin e mepasshem,
ne 1995, ne Kobe te Japonise,

ndodhi nje termet i madh.

Pothuajse 7.000 njerez humben jeten,

dhe nje qyteti si distrikti i Nagata,

u dogj i gjithi ne nje zjarr pas termetit.

Zbulova qe kish shume refugjate Vietnameze

qe po vuanin e ishin mbledhur
ne nje kishe Katolike--

ndertesa e se ciles ishte shkaterruar krejt.

Shkova atje dhe i propozova prifterinjve,

"Perse nuk e ndertojme kishen
me tuba kartoni?"

Nje prift tha, "Oh, Zot, mos je i marre?

Cfare propozimi eshte ky pas nje zjarri?"

Ai nuk pati kurre besim tek une,
por une nuk u dorezova.

Nisa te shkoj e vij ne Kobe,

dhe u takova me komunitetin Vietnamez.

Ato po jetonin ne kete menyre
me disa mushama shume te lira

ne nje park.

Keshtu une propozova te rindertoj.
Pervesha menget dhe ngrita fonde.

Krijova nje strehimore me tuba kartoni per ta,

dhe ne menyre qe te ishte e lehte
per ta ndertuar nga studentet

dhe gjithashtu e lehte per ta prishur,

perdora arka birre si themel.

I kerkova kompanise se birres Kirin,

sepse ne ate kohe, kompania e birres Asahi

i kish bere te kuqe arkat e birres,

qe nuk shkon me ngjyren e tubave te kartonit.

Koordinimi i ngjyrave
eshte shume i rendesishem.

Dhe mbaj mend qe ne prisnim

te kishte nje birre brenda arkes plastike,

por ja qe na erdhi bosh. (Te qeshura)

Mbaj mend qe ky cast ishte zhgenjyes.

Gjate veres me studentet e mi,

ne ndertuam rreth 50 strehimore.

Ne fund, prifti me ne fund na besoi
te rindertojme.

Ai tha, "Persa kohe
qe fondet e nevojshme i ngre vete,

dhe sjell studentet e tu per ta ndertuar,
mund ta besh."

Keshtu, shpenzuam pese jave
per te rindertuar kishen.

Ishte menduar qe te qendronte
aty per tre vjet,

por ne fakt qendroi aty per 10 vjet,
sepse njerezit e pelqenin.

Nje tjeter termet i forte ndodhi ne Taivan,

dhe propozuam qe ta dhuronim kete kishe,

keshtu qe e cmontuam,

dhe e derguam atje
per ta ndertuar me vullnetare.

Kjo kishe eshte edhe sot ne Tajvan,
si kishe e perhershme.

Kjo ndertese u kthye
ne nje ndertese te perhershme.

Po mendoja, c'dallim ka midis nje ndertese
te perhershme dhe nje te perkoheshme?

Edhe nje ndertese e bere me karton

mund te jete e perhershme
nese njerezit e pelqejne ate.

Bile dhe nje ndertese prej betoni
mund te jete shume e perkohshme

nese ka perfitim nga kjo gje.

Ne 1999, ne Turqi ndodhi nje termet i madh,

shkova atje per te ndertuar strehimore
duke perdorur materiale lokale.

Ne 2001, ne Indine Perendimore,
ndertova po ashtu nje strehe.

Ne 2004, ne Sri Lanka,
pas termetit dhe cunamit ne Sumatra,

rindertova fshatra te peshkatareve Islamike.

Ne 2008, ne Chengdu, Sichuan te Kines,

pothuajse 70.000 njerez humben jeten,

dhe vecanerisht shume shkolla u shkaterruan

si rrjedhoje e korrupsionit
midis autoriteteve dhe kontraktuesve.

Mu kerkua te rindertoj
nje kishe te perkoheshme.

Solla studentet e mi japoneze
per te punuar me studentet kineze.

Ne nje muaj, perfunduam nente dhoma mesimi,

rreth 500 metra katrore.

Ende perdoret,
edhe pas termetit te fundit ne Kine.

Ne 2009, ne L'Aquila te Italise
ndodhi nje termet i madh.

Kjo eshte nje foto mjaft interesante:

ish Kryeministri Berlusconi

dhe ish ish ish Kryeministri japonez Mr. Aso--

kjo sepse ne na duhet te nderrojme
Kryeminister cdo vit.

Te dy premtuan
qe do te perkrahnin modelin tim.

Propozova nje rindertim te madh,
nje salle koncertesh te perkohshme,

pasi l'Aquilla eshte teper e njohur
per muzike

dhe te gjitha sallat e koncerteve
ishin shkaterruar,

dhe muzikantet po largoheshin.

I propozova Kryebashkiakut,

rindertimin e perkohshem te auditoriumit.

Ai tha, "Persa kohe qe e ben me parate e tua,
jam dakort."

Dhe une isha mjaft me fat.

Mr. Berlusconi solli samitin e G8,

dhe ish Kryeministri Japonez erdhi,

dhe na ndihmuan
per te ngritur fondet e nevojshme.

Une arrita te marr 500 mije euro
nga qeveria Japoneze

per te ringritur kete auditor te perkohshem.

Ne vitin 2010 ne Haiti ndodhi
nje tjeter termet i madh,

por eshte e pamundur
te shkosh me avion atje.

Keshtuqe une shkova ne vendin fqinj
ne Santo Domingo,

dhe mu deshen 6 ore me makine
per te arritur ne Haiti.

Ne bashkepunim me studentet
e Santo Domingos

ndertuam 50 strehimore me tuba kartoni
te gjetura ne vend.

Kjo ishte ajo qe ndodhi ne veriun e Japonise
para dy vjetesh.

Pas termetit dhe cunamit,

njerezit u evakuuan
ne nje palester te madhe.

Por shiheni kete.
Ketu nuk ka fare privatesi.

Njerezit vuajne menderisht dhe fizikisht.

Ne vajtem atje per te ndertuar
panele ndarese me tuba kartoni

me punen vullnetare te studenteve.

Nje strehimoreze shume e thjeshte e krijuar
me tuba kartoni dhe perde.

Megjithate, disa nga autoritetet e qendres

nuk deshen qe ne te benim dicka te tille.

Sipas tyre do te ishte shume e veshtire
per ti kontrolluar njerezit.

Por ishte me te vertete e nevojshme
ta beje nje gje te tille.

Atje nuk kishte hapesire te mjaftueshme
per te ndertuar

shtepi standarte nje kateshe si kjo ketu.

Shiheni kete. Ndertimet qe po ben qeveria

ne shtepite e perkohshme, jane kaq te dobta,

kaq te dendura dhe te rremujshme
sepse ska hapsire fare dhe qe u pikon uje.

Mendova qe na duhet te bejme
nje ndertese shume kateshe

pasi kerkon me pak toke
dhe eshte me komode.

Keshtuqe i propozova kryebashkiakut
ne kohen kur po beja panelet ndares.

Me ne fund takova nje Kryebashkiak
te sjellshem ne fshatin e Onagawa

ne Miyagi.

Ai me kerkoi qe te ndertonim
shtepi 3 kateshe ne fushat e bejzbollit.

Perdora kontejneret e transportit

dhe gjithashtu studentet me ndihmuan

te ndertonim mobiljet

per ti bere banesat te rehatshme,

dhe ne buxhetin e qeverise,

duke e mbajtur siperfaqen e shtepive te njejta

por shume me teper te rehatshme.

Shume prej atyre njerezve vendosen
te jetojne aty perhere.

Isha shume i lumtur ta degjoja kete gje.

Tani jam duke punuar
ne Zelanden e Re, ne Christchurch.

Rreth 20 dite me pare se te ndodhte
termeti ne Japoni,

edhe ata paten nje termet te madh,

ku humben jeten shume studente japoneze,

dhe katedralja me e madhe e qytetit,

simboli i Christchursh,
ishte plotesisht e shkaterruar.

Mua mu kerkua te rindertoja
katedralen e perkoheshme.

Keshtu duket ne ndertm e siper.

Dhe do te me pelqente te vazhdoja
te ndertoja monumente

qe jane te dashura per njerezit,

Falemnderit shume.

(Duartrokitje)

Faleminderit. (Duartrokitje)

Faleminderit Shume. (Duartrokitje)