Return to Video

De wetenschap achter de mythe: Homerus' Odyssee - Matt Kaplan

  • 0:06 - 0:07
    De Odyssee van Homerus,
  • 0:07 - 0:10
    een van de oudste werken
    uit de Westerse literatuur,
  • 0:10 - 0:13
    gaat over de avonturen
    van de Griekse held Odysseus
  • 0:13 - 0:16
    gedurende zijn tienjarige reis
    huiswaarts na de Trojaanse oorlog.
  • 0:16 - 0:19
    Hoewel het deels op waarheid
    gebaseerd kan zijn,
  • 0:19 - 0:24
    beschouwt men de ontmoetingen
    met monsters, reuzen en tovenaars
  • 0:24 - 0:26
    in het algemeen als verzinsels.
  • 0:26 - 0:29
    Maar kunnen dit soort mythes
    meer zijn dan dat ze lijken?
  • 0:29 - 0:32
    Neem de volgende
    beroemde episode uit het gedicht:
  • 0:32 - 0:35
    Odysseus en zijn manschappen
    belanden tijdens hun reis
  • 0:35 - 0:38
    op het mysterieuze eiland Aeaea.
  • 0:38 - 0:40
    Hongerig en vermoeid
  • 0:40 - 0:43
    stoot een aantal van hen op een paleis
  • 0:43 - 0:47
    waar een prachtige vrouw
    hen uitnodigt voor een uitgebreid maal.
  • 0:47 - 0:51
    Dit blijkt te mooi om waar te zijn.
  • 0:51 - 0:55
    De vrouw is eigenlijk
    de beruchte tovenares Circe.
  • 0:55 - 0:58
    Als de soldaten klaar zijn met eten,
  • 0:58 - 1:02
    worden ze met een zwaai van haar toverstaf
    veranderd in dieren.
  • 1:02 - 1:04
    Gelukkig weet een van hen
    te ontsnappen
  • 1:04 - 1:08
    en vertelt aan Odysseus
    wat de mannen is overkomen.
  • 1:08 - 1:10
    Maar als Odysseus zich haast
    om hen te redden,
  • 1:10 - 1:13
    stuit hij op Hermes,
    de boodschapper van de goden,
  • 1:13 - 1:16
    die hem aanraadt om eerst
    een magisch kruid te eten.
  • 1:16 - 1:18
    Odysseus volgt het advies op
  • 1:18 - 1:21
    en als hij Circe tegenkomt,
    werkt haar betovering niet op hem.
  • 1:21 - 1:24
    Zo kan hij haar verslaan
    en zijn mannen redden.
  • 1:25 - 1:29
    Dit soort hekserij
    werd eeuwenlang afgedaan
  • 1:29 - 1:32
    als niets anders dan verbeelding.
  • 1:33 - 1:37
    Toch hebben wetenschappers
    de laatste jaren meer aandacht
  • 1:37 - 1:39
    voor de vele verwijzingen
    naar kruiden en medicijnen,
  • 1:39 - 1:41
    waardoor sommigen denken dat mythes
  • 1:41 - 1:45
    mogelijk een fictieve weergave zijn
    van waargebeurde ervaringen.
  • 1:46 - 1:49
    Volgens de oudste versies
    van Homerus' tekst
  • 1:49 - 1:52
    vergiftigde Circe het eten,
  • 1:52 - 1:56
    zodat de bemanning hun thuisland
    helemaal zou kunnen vergeten.
  • 1:56 - 2:00
    Het geval wil dat er
    in het Middellandse Zeegebied
  • 2:00 - 2:03
    een onschuldig klinkend kruid groeit,
    doornappel genaamd,
  • 2:03 - 2:06
    dat onder meer tot
    geheugenverlies kan leiden.
  • 2:06 - 2:09
    De doornappel zit ook
    vol met stoffen
  • 2:09 - 2:12
    die de neurotransmitter
    acetylcholine ontregelt.
  • 2:13 - 2:16
    Dit kan leiden tot
    levendige hallucinaties,
  • 2:16 - 2:17
    vreemd gedrag
  • 2:17 - 2:21
    en moeite om fantasie
    van werkelijkheid te onderscheiden.
  • 2:21 - 2:22
    Precies de verschijnselen
  • 2:22 - 2:26
    waardoor mensen kunnen denken
    dat ze in dieren zijn veranderd.
  • 2:26 - 2:29
    Dit duidt er ook op
    dat Circe geen heks was,
  • 2:29 - 2:35
    maar eigenlijk een chemicus
    die wist hoe ze planten kon gebruiken.
  • 2:35 - 2:37
    De doornappel is
    maar de helft van het verhaal.
  • 2:37 - 2:40
    In tegenstelling
    tot in de rest van het boek,
  • 2:40 - 2:44
    wordt de plant die Hermes
    aan Odysseus geeft erg specifiek benoemd.
  • 2:44 - 2:46
    De goden noemden hem moly
  • 2:46 - 2:49
    en hij groeit naar verluidt in een vallei,
  • 2:49 - 2:53
    zwart aan de wortel
    en een melkwitte bloem.
  • 2:53 - 2:55
    Net als de rest
    van het hoofdstuk over Circe,
  • 2:55 - 2:59
    werd moly eeuwenlang weggezet
    als een verzinsel.
  • 2:59 - 3:03
    Maar in 1951 ontdekte
    de Rus Mikhail Mashovsky
  • 3:03 - 3:06
    dat dorpelingen in het Oerolgebergte
  • 3:06 - 3:09
    een plant gebruikten,
    met een witte bloem en zwarte wortel,
  • 3:09 - 3:13
    om verlammingsverschijnselen
    af te wenden bij kinderen met polio.
  • 3:13 - 3:14
    Deze plant, het sneeuwklokje,
  • 3:14 - 3:18
    bleek een grote hoeveelheid
    aan galantamine te bevatten,
  • 3:18 - 3:21
    wat de ontregeling van de neurotransmitter
    acetylcholine voorkwam.
  • 3:22 - 3:24
    Daardoor hielp het
    niet alleen tegen polio,
  • 3:24 - 3:28
    maar ook tegen andere ziektes
    zoals Alzheimer.
  • 3:28 - 3:30
    Op het 12e Wereld Neurologie Congres
  • 3:30 - 3:34
    brachten A. Plaitakis en R. Duvoisin
    voor het eerst naar voren
  • 3:34 - 3:39
    dat de plant die Hermes aan Odysseus gaf
    daadwerkelijk het sneeuwklokje was.
  • 3:39 - 3:42
    Hoewel er geen direct bewijs is
    dat men in de tijd van Homerus
  • 3:42 - 3:46
    kennis had over
    de anti-hallucinogene werking,
  • 3:46 - 3:49
    heeft de Griekse schrijver Theophrastus
    wel al in de vierde eeuw na Christus
  • 3:49 - 3:54
    vermeld dat moly
    als antigif werd gebruikt.
  • 3:54 - 3:55
    Betekent dit dat Odysseus,
  • 3:55 - 3:59
    Circe en andere personages
    uit de Odyssey echt hebben bestaan?
  • 3:59 - 4:01
    Niet per sé.
  • 4:01 - 4:05
    Toch wijst het erop dat oude verhalen
    mogelijk meer waarheid bevatten
  • 4:05 - 4:07
    dan dat we tot nu toe hebben gedacht.
  • 4:07 - 4:10
    Naarmate we meer leren
    over de wereld om ons heen,
  • 4:10 - 4:13
    kunnen we meer
    van dit soort verborgen kennis
  • 4:13 - 4:16
    in oude mythen en legenden ontdekken.
Title:
De wetenschap achter de mythe: Homerus' Odyssee - Matt Kaplan
Description:

Zie de volledige les op: http://ed.ted.com/lessons/the-science-behind-the-myth-homer-s-odyssey-matt-kaplan

De Odyssee van Homerus vertelt de avonturen van de Griekse held Odysseus tijdens zijn reis huiswaarts na de Trojaanse oorlog. Hoewel sommige delen op waarheid gebaseerd kunnen zijn, worden de ontmoetingen met monsters, reuzen en magiërs in het algemeen als fictie beschouwd. Maar kunnen deze mythes toch echter zijn dan ze op het eerste gezicht lijken? Matt Kaplan legt uit waarom er meer waarheid in de Odyssee schuilt dan men vermoedt.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:32

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.