Kadınları töre cinayetlerinden korumak için neler yaptım

Pakistan' da her yıl yaklaşık 1,000 tane evlilik dışındaki bir ilişki gibi "utanç verici" olarak nitelendirilen bir davranış yüzünden bir aile üyesince işlenen "töre" cinayeti vakası kayıtlara geçiyor. Khalida Brohi, bu uygulamadan dolayı yakın bir arkadaşını kaybettiğinde, töre cinayetlerine karşı bir kampanya oluşturmak için kesin kararını verdi. Fakat itirazla karşılaştı ve o itiraz pek mümkün olmayan bir kaynaktan geliyordu: korumayı umduğu topluluktan. Bu güçlü ve dürüst konferansta, Brohi kendi sürecine zorlu bir bakışını paylaşıyor ve diğer istekli eylemcilere de keskin görüşler sunuyor.

Konuşmam için hazırlanırken,

hayatım üzerine düşünüyor

ve yolculuğumun başladığını anın
tam olarak ne zaman

olduğunu anlamaya çalışıyordum.

Üzerinden uzun zaman geçti ve hikayemin
başlangıcının, ortasının

ya da sonunun neresi olduğunu bulamadım.

Her zaman, hikayemin başlangıcının
aşiretimizde,

annemin bana iki yaşımdayken
üç görücü usulü evlilikten

kaçtığımı söylediği akşamüstü
olduğunu düşünürdüm.

Ya da cemiyetimizde elektriklerin
sekiz saat boyunca kesildiği,

ve babamın oturup hepimizi
etrafına topladığı,

çiftçi babası kendisiyle birlikte tarlaya
gitmesini isterken okula gitmek için

mücadele eden küçük bir çocuk olduğu
günlerin hikayelerini anlattığı akşamın.

Veya 16 yaşımdayken

üç küçük çocuğun gelip arkadaşımın
töre cinayeti denen bir şey için

öldürüldüğünü fısıldadığı
o karanlık gecenin.

Fakat daha sonra farkına vardım ki;

bu anların katkıda bulundukları kadar,

yolculuğumu etkilediklerini de biliyorum.

Ancak, yolculuğumun başlangıcı

o anlar olmadılar.

Yolculuğum gerçekte

Pakistan'da,

Sindh'in yukarı kesiminde

bir kerpiçten evin önünde,

babamın 14 yaşındaki annemin elini tuttuğu

ve çocuklarını okula gönderebilecekleri

bir şehre gitmek için

kasabayı terk etmeye karar verdikleri
yerde başladı.

Bir bakıma, hayatımın onların yaptıkları
akıllıca tercihler

ve aldıkları kararların bir sonucu
olduğunu hissediyorum.

Aynı şekilde,
aldıkları bir diğer karar da

ben ve kardeşlerimi kökenlerimize
bağlı tutmaktı.

Adı fakirlerin cemaati anlamına gelen
Ribabad olan,

hala sevgiyle hatırladığım
cemaatimizde yaşarken,

babam, aynı zamanda taşrada da bir evimiz
olmasını sağladı.

Ben Balochistan'ın dağlarındaki,
Brahui adında

yerel bir kabileden geldim.

Brahui, ya da Brohi "dağlı" demek.
Aynı zamanda konuştuğumuz dilin adı.

Babamın geleneklerimize bağlılık konusunda
oldukça sıkı kuralları sayesinde,

şarkılar, kültürler, gelenekler,
hikayeler, dağlar

ve bir sürü koyunla dolu bir hayatım oldu.

Ama kasabam ve kültürüm ile

okuldaki modern eğitim arasında,

iki uç arasında yaşamak,
hiç kolay değildi.

Böyle bir özgürlüğe sahip tek kız
olduğumun farkındaydım

ve bunun suçluluğunu hissediyordum.

Ben Karaçi ve Haydarabad'da okula giderken

kuzenlerim ve arkadaşlarımın bazıları
yaşça büyük erkeklerle,

bazıları bir çeşit takas karşılığında,
hatta bazıları da kuma olarak

evlendiriliyorlardı.

Bir kız çocuğunun doğumunun kederle
kutlanmasına

ve kadınlara sahip olmaları gereken
başlıca faziletin

sebat etmek olduğunun söylenmesine
tanık odukça,

güzel geleneklerimizin
büyüsü gözlerimin önünde yitip gitti.

16 yaşıma gelene dek bu böyle sürüp gitti

Çoğunlukla geceleri herkes uyuyorken

yastığıma sarılıp hıçkırarak ağlıyor

ve üzüntümden böyle kurtuluyordum.

Ta ki arkadaşımın

töre cinayeti uğruna

öldürüldüğünü öğrendiğim o geceye kadar.

Töre cinayeti,

bir erkek veya kadının, evlilik öncesi
veya evlilik dışı

ilişki yaşadığından şüphe edilince

aileleri tarafından

bu gerekçe ile öldürüldükleri

bir gelenektir.

Öldüren genelde erkek kardeş, baba
ya da ailedeki bir amca veya dayıdır.

B.M., Pakistanda her yıl 1000 civarı töre
cinayeti gerçekleştiğini bildiriyor

ve bunlar, yalnızca kayıtlı vakalar.

İnsan öldürmeyi gerektiren bir gelenek
bana hiç mantıklı gelmiyordu

ve bu defa bu konuda

bir şey yapmam gerektiğini biliyordum.

Uyuya dalana kadar ağlamayacaktım.

Bunu durdurmak için her şeyi yapacaktım.

16 yaşımdaydım.
Şiir yazmaya ve

kapı kapı dolaşıp herkese

töre cinayetlerini, neden yapıldığını,

niye önüne geçilmesi gerektiğini anlatmaya

ve farkındalık yaratmaya başladım.

Ta ki bu meseleyi ele almanın çok çok
daha iyi bir yolunu bulana dek.

O günlerde Karaçi'de tek odalı çok küçük
bir evde yaşıyorduk

Her yıl, muson sezonunda evimizi
su basardı

-yağmur ve kanalizasyon suyu-

ve annemle babam suyu
boşaltmaya çalışırlardı.

O zamanlarda babam eve kocaman
bir makine getirmişti,

bir bilgisayar.

O kadar büyüktü ki, sanki sahip olduğumuz
tek odanın da yarısını kaplayacak gibiydi

ve bağlanması gereken bir sürü parçası
ve kablosu vardı.

Ama yine de, bu ben ve kız kardeşlerimin

başına gelen

en heyecan verici şeydi.

En büyük erkek kardeşim Ali,
bilgisayara göz kulak olmaktan sorumluydu

ve geri kalanımıza bilgisayar kullanmamız
için günde 10 -15 dakika verilmişti.

Sekiz kardeşin en büyüğü olarak,

en son ben kullanabiliyordum

ve bu ancak bulaşıkları yıkayıp

evi temizledikten ve anneme yemek
yaparken yardım edip

herkesin uyuması için battaniyeleri
yere serdikten sonra mümkün oluyordu.

Ondan sonra,

bilgisayara koşup,

internete bağlanıyor

ve 10 ila 15 dakika boyunca saf keyif
ve mutluluğu yaşıyordum.

O günlerde "Joogle" adında
bir web sayfası keşfetmiştim..

[Google]
(Kahkahalar)

Töre cinayeti geleneği ile ilgili
bir şeyler yapma arzusuyla doluyken,

Google'dan faydalandım ve

insanların dünyanın her yerinden diğer

insanlarla iletişime
geçebildiği bir site olan

Facebook' u keşfettim.

Böylece, Karaçi'deki küçücük, beton çatılı
tek odamdan,

Birleşik Krallık, A.B.D, Avustralya ve
Kanada'dan insanlarla bağlantı kurdum

ve töre cinayetlerine karşı

WAKE UP (UYANIN) isminde bir kampanya
başlattım.

Kampanya yalnızca bir kaç ayda muazzam
şekilde büyüdü.

Dünyanın her yanından destek aldım.

Medya bizimle iletişime geçiyordu.

Bir sürü insan bize ulaşıp bizimle beraber

farkındalık yaratmaya uğraşıyordu.

O kadar büyüdü ki, çevrimiçi bir
kampanyayken,

kadınlara destek olmak adına,

Pakistan' daki siyasi
uygulamaların değiştirilmesi için

mitingler ve grevler yaptığımız,

memleketimin caddelerine
kadar ulaştı.

Ben her şeyin yolunda gittiğini
düşünürken,

ekibim de -ki o zamanlar arkadaşlarım ve
komşularımdan oluşuyordu-,

her şeyin iyi gittiğini düşünürken,

büyük bir muhalefetle karşılaşacağımız
hiç aklımıza gelmemişti.

Üyesi olduğum aşiret, İslam karşıtı
davranışları yaydığımızı

söyleyerek bize karşı duruş sergiledi.

Bu cemiyetlerde yüzyıllardır süre gelmiş
geleneklere kafa tutuyorduk.

Babamın isimsiz mektuplar aldığını
hatırlıyorum;

"Kızın namuslu çevrelerde batı kültürünü
yayıyor." diyorlardı.

Bir keresinde arabamız taşlandı.

Bir gün ofise gittim ve metal tabelamızı
bir çok defa ağır bir cisimle

vurulmuş gibi, bükülüp kırılmış olarak
buldum.

İşler o kadar kötüye gitti ki,

bir çok şekilde saklanmak zorunda kaldım.

Arabanın camlarını kaldırdım,

yüzümü peçe ile örttüm,

toplum içindeyken konuşmadım.

Ama nihayetinde, hayatım tehdit altında
kalınca durum daha da kötüleşti,

orayı terk edip Karaçi'ye

dönmek zorunda kaldım

ve faaliyetlerimiz durdu.

Karaçi'de, 18 yaşımdayken

bunun hayatımın en büyük başarısızlığı
olduğunu düşündüm.

Yıkılmıştım.

Bir ergen olarak,

olan biten her şey için
kendimi suçluyordum.

İyice düşündüğümüzde anladık ki;

olanlar aslında ben ve
ekibimin hatasıydı.

Mücadelemizin büyük bir başarısızlığa

uğramasının iki önemli sebebi vardı.

Bunlardan ilki,

toplumun temel değerlerine
karşı geliyorduk.

(Temel Değerler)

Onlar için son derece önemli bir şeye

hayır diyor,

ahlak kurallarına kafa tutuyor,

ve bu sırada onları derinden sarsıyorduk.

İkinci sebebe gelince,

ki bunu öğrenmek benim için

son derece önemli ve şaşırtıcı oldu;

kendileri için mücadele vermesi
gereken asıl kahramanları

mücadeleye dahil etmiyorduk.

(Asıl Kahramanlar)

Köylerdeki kadınların sokaklarda onlar
için mücadele ettiğimizden haberleri yoktu

Ne zaman geri dönsem

kuzenlerimi ve arkadaşlarımı
yüzlerinde yara izleriyle bulurdum

ve "Ne oldu ?" diye sorduğumda

"Kocalarımız bizi dövüyor." derlerdi.

Ama biz sokaklarda sizin için çalışıyoruz!

Kuralları değiştiriyoruz,

nasıl olur da hayatları bundan etkilenmez?

Sonra, bizim için oldukça şaşırtıcı bir
şeyi fark ettik.

Kabileler ya da kırsal toplumlar,

her zaman ülkenin genel kurallarına
tabii olmayabiliyordu.

Bu çok kötüydü, yani bu konuda
gerçekten bir şey yapamaz mıydık ?

Resmi politikalar
ve gerçek hayat konusunda,

arada uçurumlar olduğunu fark ettik.

O yüzden bu defa değişik bir şey
yapmaya karar verdik.

Strateji ile ilerleyecek,

geri dönecek ve özür dileyecektik.

Evet, özür dileyecektik.

Cemiyetlerimize geri döndük ve

"Yaptıklarımızdan çok utanç duyuyoruz.

Özür dilemek ve
kendimizi affettirmeye geldik.

Bunu nasıl yapacağız ?

Üç temel kültürel değerinizi
tanıtacağız." dedik

Biliyorduk ki bunlar
müzik, dil ve nakış sanatıydı.

Bize kimse inanmadı.

Kimse bizimle iş birliği yapmak istemedi.

Onlara,

hikayelerini, masallarını ve efsanelerini
bir kitapçık haline getirerek dillerini,

ve kabilede söylenen şarkıları ve davul
ritimlerini CD haline getirip

müziklerini ve son olarak da,

ki bu benim favorim,

köyde kadınların her gün nakış yapmak için
geldiği bir merkez açarak

nakış işlerini tanıtacağımızı

onaylatmak birçok

tartışma ve

ikna çabası gerektirdi.

Böylece başladı.

Bir köyle çalışmaya başladık ve
ilk merkezimizi kurduk.

Çok güzel bir gündü.

Merkezi açtık.

Kadınlar nakış işlemek için geliyorlar ve

hayatlarını değiştirecek bir
eğitim sürecinden geçiyorlardı.

Haklarını, İslam'ın hakları konusunda

ne buyurduğunu öğreniyorlardı.

Girişimciliklerini geliştiriyor,

nasıl para kazanacaklarını,

parayla nasıl para elde edeceklerini,

yüzyıllardır hayatlarını mahvetmekte olan
geleneklerle

nasıl savaşacaklarını öğreniyorlardı.

Çünkü aslında İslam'a göre

kadınların erkeklerle omuz omuza
olmaları gerekir.

İslamda, kadınlar

bizim hiç bilmediğimiz,

onların hiç bilmediği

kadar yüksek bir konumdaydı

ve onlara

haklarının neler olduğunu,

kendi başlarına bu hakları

nasıl elde edebileceklerini

anlatmamız gerekti

çünkü bunu ancak

kendileri başarabilirdi,
biz değil.

Sonuç olarak ortaya çıkan model buydu.
İnanılmazdı.

Nakış yoluyla geleneklerini tanıtıyorduk.

Kasabaya gidip onları

harekete geçirdik.

30 kadının altı ay boyunca gelip

geleneksel nakışlarına değer katmayı,

girişimciliği geliştirmeyi,

yaşamsal becerileri,

temel bilgileri ve haklarını,

bu geleneklere nasıl karşı çıkacaklarını,

ve kendileri ve toplum için nasıl liderlik
edeceklerini

öğrendikleri bir merkez açtık.

Altı ay sonra bu kadınları,

kredi veren ve kendi toplulukları içinde

yerel girişimciler haline gelebilecekleri
piyasalarla tanıştırdık.

Zaman içinde bu projeyi

"Sughar" olarak
adlandırdık.

Sughar, Pakistan'da çok ama çok fazla
dilde kullanılan yerel bir kelime.

Becerikli ve kendine güvenli kadın
anlamına geliyor.

Kadın liderler yaratmak için yapmanız
gereken tek bir şey olduğuna inanıyorum:

lider olmak için gerekli vasıflara sahip
olduklarını onlara gösterin.

Burada gördüğünüz kadınlar,

güçlü yeteneklere ve lider olmak için
gerekli potansiyele sahip.

Tek yapmamız gereken, etraflarını saran
engelleri yok etmekti

ve biz de bunu yapmaya karar verdik.

Ancak daha sonra biz

bir kez daha her şeyin yolunda gittiğini,

harika olduğunu düşünürken

bizi bekleyen sonraki aksaklığı gördük.

Birçok erkek, eşlerindeki

belirgin değişiklikleri farketti.

Daha çok konuşuyor,
kararlar alıyor...

Aman Tanrım, evdeki her şeyi hallediyor.

Merkezlerimize gelmelerine engel oldular,

ve bu sefer düşündük ki,
artık ikinci stratejinin vakti geldi.

Pakistan'daki moda endüstrisinde

neler olduğunu araştırmaya karar verdik.

Görünüşe göre, Pakistan'daki moda
endüstrisi oldukça güçlü

ve her geçen gün büyümekte.

Ancak aşiretlerin sektöre katkısı da,
sektörün aşiretlere katkısı da,

özellikle de kadınlara, çok daha azdı.

Böylelikle,

aşiret kadınlarının kendilerine ait

ilk moda markasını,

Nomads (göçebe) ismini verdiğimiz

markayı yaratmaya karar verdik.

Böylece kadınlar daha fazla kazanmaya,

eve daha fazla destek olmaya başladı

ve eşleri onların merkezlere

gitmelerine engel olmadan önce

bir kez daha düşünmek zorundaydı.

(Alkışlar)

Teşekkürler, teşekkür ederim.

2013'de ilk kez, bir merkez yerine
Sughar Hub'ı faaliyete açtık.

TripAdvisor ile iş birliği yaptık

ve köyün ortasında betondan
bir salon binası yapıp

bir çok kuruluşu orada çalışmaları
için davet ettik.

Bu platformu kar amacı gütmeyen

kuruluşlar için tesis ettik.

Böylece Sughar'ın

üzerinde çalışmadığı
diğer konulara değinip

üzerlerinde çalışabilirlerdi

ki bu konular burayı eğitim vermek için,
çiftçilik okulu olarak,

hatta pazar yeri olarak kullanmaları için,

ya da her ne yapmak istiyorlarsa

onu yapmaları için ideal

bir yer haline getirecekti ve

çok iyi iş çıkarıyorlar.

Şu ana dek, Pakistan'ın 24 köyünden

900 kadına destek olabildik.

(alkışlar)

Ancak istediğim aslında bu değil.

Hayalim gelecek 10 yılda bir milyon
kadına ulaşmak

ve bunun gerçekleştirebilmek için

bu yıl A.B.D.'de Sughar Vakfı'nı kurduk.

Vakıf, bu fikrin yayılması,

hatta Pakistan'daki kadınların

potansiyelini ortaya çıkaracak
daha yenilikçi yöntemlerin bulunması için

yalnızca Sughar'a değil,

bizimle aynı fikri paylaşan

diğer bir çok kuruluşa da

fon sağlayacak.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Teşekkürler, teşekkür ederim.

(Alkışlar)

Chris Anderson: Khalida, doğa üstü
bir gücün varmış gibisin.

Demek istediğim, bu anlattıkların kulağa
bir çok açıdan inanılmaz geliyor.

O denli genç birinin bu kadar güç
ve maharetle

bunca şeyi başarmış olması inanılmaz.

Bu durumda bir sorum var:

Bir milyon kadına ulaşıp onlara güç vermek
harikulade bir hayal.

Mevcut başarının ne kadarı sana,

bu harika şahsiyete bağlı?

Nasıl bir paylaşım var?

Khalida Brohi: Sanırım benim işim
ilham vermek,

hayalimi paylaşmak.

Nasıl gerçekleştireceklerini öğretemem,

çünkü bunun birçok farklı yolu var.

Biz yalnızca üç farklı yolu deneyimledik.

Kadınların potansiyelini açığa çıkarmanın
yüzlerce yolu var.

Ben yalnızca ilham veririm,
işim bu.

Bunu yapmayı sürdüreceğim.
Sughar büyümeye devam edecek.

İki köye daha ulaşmayı hedefliyoruz ve

yakında inanıyorum ki Pakistan'dan dışarı,

Güney Asya ve daha ötesine
açılıyor olacağız.

CA: Konuşmanız sırasında ekibinizden
bahsetmeniz çok hoşuma gitti.

Yani, o zamanlar hepiniz on sekizdiniz.

Nasıl bir ekipti bu?

Okul arkadaşları, değil mi?

KB: Düşünüyorum da...

Buradaki hiç kimse, köyde benim büyük anne
olacak kadar yaşlı olduğuma inanır mı ?

Annem 9 yaşında evlenmişti

ve ben, köyümdeki hiç bir şey yapmayan

ve bekar olan yaşça en büyük kadınım.

CA: Bir dakika, hiç bir şey yapmayan mı?

KB: Evet.
CA: Haklısın.

KB: İnsanlar genellikle

benim için üzülüyorlar.

CA: Peki bu dönemde Baloçistan'da
ne kadar zaman geçiriyorsun?

KB: Ben orada yaşıyorum.

Hala Karaçi ve Baloçistan
arasında yaşıyoruz.

Tüm kardeşlerim okula gidiyorlar.

Hala 8 kardeşin en büyüğüyüm.

CA: Fakat yapıyor olduğun şey oradaki
bazı insanlar için tehdit oluşturuyor.

Güvenliği nasıl sağlıyorsun, kendini
güvende hissediyor musun?

Problem oluyor mu?

KB: Bu soruyla daha önce de bir çok kez
karşılaştım,

bu konuda şöyle hissediyorum:

korku gelip gidiyor.

Ancak bundan daha farklı
şekilde hissettiğim bir korku var.

Eğer öldürülürsem beni çok
seven bu insanlara ne olacak?

Annem geceleri geç saatlere kadar
eve dönmemi bekliyor.

Kız kardeşlerim benden

bir çok şey öğrenmek istiyorlar

ve topluluğumuzda benimle konuşmak,
bana farkı şeyler sormak isteyen

bir çok kız var.

Ayrıca yakın zamanda nişanlandım.

(Alkışlar)
(Kahkahalar)

CA: Nişanlınız burada mı?

Ayağa kalkmalısınız.

(Alkışlar)

KB: Görücü usulü evlilikten kaçtım ve
kendi eşimi kendim seçtim,

dünyanın öbür ucundan,
Los Angeles'dan.

Tamamen farklı bir dünya,

tüm bir yıl boyunca

mücadele etmem gerekti.

Bu apayrı bir hikaye.
(Kahkahalar)

Ancak sanırım bu korktuğum
yegane şey...

ve annem karanlıkta beklerken gelecek
kimsenin olmamasını istemiyorum.

CA: Bu durumda, size yardımcı olmak

isteyen insanlar belki bu getirdiğiniz,

Baloçistan'da işlenmiş giysilerden

satın alabilirler, öyle değil mi?

KB: Evet

CA: Ya da vakıfla ilişkide bulunabilirler.

KB: Kesinlikle. Bulabildiğimiz kadar çok

insana ihtiyacımız var

çünkü şu an Vakıf başlangıç aşamasında
olduğundan

işletme konusunda,

nasıl fon yaratacağım ve daha fazla
kuruluşa nasıl ulaşacağım konularında

özellikle de benim için oldukça yeni olan
e-ticaret hakkında

birçok şey öğrenmeye çalışıyorum.

Ben modaya ayak uyduran
biri değilim, inanın bana.

CA: Seni burada görmek harikaydı.

CA: Lütfen böyle cesur ve
akıllı olmaya devam et

ve lütfen kendine dikkat et.

KB: Çok teşekkür ederim.

CA: Biz teşekkür ederiz Khalida.

(Alkışlar)