-
Kam një pyetje për ju.
-
A mundet një kompjuter të shkruajë poezi?
-
Kemi të bëjme me një çështje provokuese.
-
Nëse mendoni mbi të për një minutë,
-
papritur ju vijnë në mëndje pyetje si:
-
çfarë është kompjuteri?
-
çfarë është poezia?
-
çfarë është krijimtaria?
-
Tani, kto jane dilema
-
përgjigja e të cilave kërkon shumë kohë
-
një bisedë ktu në TED nuk mjafton.
-
Kështu që duhet të qasemi ndryshe
-
Ktu siç shikoni kemi dy poezi.
-
Njëren e ka shkruajtur dora e njeriut,
-
tjetrën e ka krijuar kompjuteri.
-
Sipas jush, kush ka shkruar kë?
-
Lexoni:
-
1:Mizë e voçkël/largova verën tënde
te këndshme/me dorën time pamenduar.
-
Jam unë/një mizë si ty?/
Apo je ti /qënie njerzore si unë?
-
2: Ndjehemi te plotëfuqishëm/
kur akoma jemi te rinj
-
Ndalesa mendimi, papë urrej /jo
tëre natën për të filluar një/ diçka ndryshe (...)
-
Në rregull, koha mbaroi.
-
Kush mendon se Poezia e parë
është vepër e njeriut?
-
Ok, pjesa më e madhe.
-
Kush mendon se poezia e dytë
është vepër e njeriut?
-
Zgjedhje guximtare.
-
Sepse poezia e parë i përket
poetit anglez William Blake.
-
E dyta është krijuar nga një algoritëm
-
që bashkoi fjalët e një dite
të përmbajtura tek profili im i Facebookut
-
dhe i regjeneroi duke përdorur algoritme,
-
sipas rregullave që do t'ju shpjegoj më tej.
-
Le të bëjmë një provë tjetër.
-
Perseri, e di që nuk keni shumë kohë
për të lexuar,
-
por mund të përdorni intuitën tuaj.
-
1: Luani ulërin dhe qeni leh
është interesante/ dhe mahnitëse
-
që një zog fluturon po nuk ulërin
as leh. Histori magjepse mbi kafshët
-
janë kto ëndrrat e mia dhe do i këndoj
të tëra deri sa të lodhem e të pritem.
-
2: Oh! Kangure, xixëllonja
pije me çokollatë/jeni vërtetë të bukura!
-
Perla/ harmonika, xinxife, aspirina!
Të gjitha/gjëra që njihni ngaherë.
-
Koha mbaroi.
-
Nëse mendoni që poezinë e parë
e ka shkruajtur njeriu,
-
ngrini dorën.
-
Ok.
-
Nëse mendoni që poezinë e dytë
e ka shkruajtur njeriu,
-
ngrini dorën.
-
Kësaj rradhe jemi 50/50.
-
Ishte më vështirë.
-
Përgjigja e saktë është që,
-
teksti i parë është gjeneruar nga
algoritmi i quajtur Racter
-
te cilin e kanë krijuar në vitet '70,
-
ndërsa teksti i dytë është vepra
e një djali i quajtur Frank O'Hara
-
që rastësisht, është
një nga poetët njerëzor që preferoj.
-
(Të qeshura)
-
Prova që sapo bëmë
quhet Prova Turing mbi poezinë.
-
Prova Turing u propozua në vitin 1950
nga matematikani Alan Turing,
-
për tu përgjigjur pyetjes,
-
A kanë kompjuterat aftësi mendimi?
-
Alan Turing ishte i bindur se
nëse kompjuteri është në gjëndje
-
të përmbajë një bisedë me një person
duke ndjekur një tekst-bazë,
-
në mënyrë aq reale sa një njeri
nuk arrin dot
-
të kuptojë nëse po flet me një kompjuter
apo me një person
-
atëherë mund të pohojmë
që kompjuteri ka inteligjencë.
-
Kështu në vitin 2013,
me shokun tim Benjamin Laird
-
krijuam një Provë Turing
per poezinë online.
-
Ajo quhet <>
-
dhe ju mund ta kërkoni e të lozni.
-
Në thelb, është loja që sapo provuam
-
Ju tregojmë një poezi,
-
ju nuk dini nëse është krijuar
nga njeriu apo kompjuteri
-
duhet ta gjeni ju përgjigjen.
-
Kështu që mijëra e mijëra persona
kanë bërë provën online
-
dhe ne kemi mbledhur rezultatet.
-
Cfarë thonë rezultatet?
-
Turing besonte që nëse njeriu
nuk arrin të dalloje
-
per 30% të situatave veprën e kompjuterit
nga ajo e njeriut
-
atëherë mund të themi që kompjuteri
kalon provën e inteligjencës.
-
Në sistemin online bot or not kemi poezi
-
per të cilat 65% i lexuesve
nuk ka kuptuar
-
që janë shkruar nga dora njeriut.
-
Pra, mendoj se kemi përgjigjen
për pyetjen tonë.
-
Duke ndjekur logjikën e provës Turing
-
a mundet pra kompjuteri
të krijoje poezi?
-
Po, absolutisht, ai mundet.
-
Megjithatë nëse ky rezultat
ju shqetëson ndopak
-
është normale.
-
Nëse keni reaksione instiktive të ndryshme
-
përsëri, është normale sepse
tregimi im akoma nuk ka mbaruar.
-
Le të bëjmë provën e tretë e të fundit.
-
Si meparë, duhet të lexoni
-
e të më thoni cila poezi
është vepër e njeriut.
-
1: Flamurë të kuq arsyeja
për flamurë të bukur/ dhe fjongo.
-
Fjongo flamuresh/dhe material veshje
Arsyet per material veshje. (...)
-
2: Një kaproll i lënduar
kërcen lart./ kam dëgjuar zambakun
-
Kam dëgjuar flamurin sot/
kam dëgjuar tregimin e gjuetarit
-
Asgjë më shumë se ekstaza vdekjes/
E atëherë frenimi është pothuajse gati
-
ok, koha mbaroi.
-
Pra, kush mendon se poezia e parë
është shkruar nga njeriu të ngreje dorën.
-
Kush mendon se poezia e dytë
është vepër e njeriut të ngreje dorën.
-
Uau, jeni goxha më shumë.
-
Atëherë do çuditeni të zbuloni që
-
poezia e parë është vepra
e poetes Gertrude Stein.
-
Ndërsa poezia e dytë është krijuar
nga algoritmi i quajtur RKCP
-
Përpara se të vazhdojmë dua tju shpjegoj
shpejt e thjesht
-
si funksionon algoritmi RKCP
-
Pra, algoritmi RKCP
është krijuar nga Ray Kurzweil
-
drejtori i inxhienierisë ne Google
-
dhe beson krejtësisht në
inteligjencën artificiale
-
Pra, i japim RKCP-es një tekst
-
Ai analizon teksit për të kuptuar
si është struktura e gjuhes
-
dhe më pas rigjeneron teksin
-
duke kopjuar strukturën e tekstit origjinal.
-
Në poezinë e fundit që patë,
-
Poezia 2, e cila sipas të gjithë ju
është vepër e një poeti,
-
Në të vërtetë, RKCP punoi mbi disa poezi
-
të poetes Emily Dickinson
-
Analizoi strukturën e leksikut
-
imitoi modelin
-
dhe krijoi një tekst të ri që përmban
formën origjinale.
-
Por, duhet të dini që algoritmi RKCP
-
nuk e njeh kuptimin e leksikut që përdor.
-
Për të gjuha është thjeshtë lënda e parë
-
Mund të jetë gjuha kineze,
apo suedeze,
-
Mund të jetë fjalori ditor
i faqes tuaj të Facebook-ut.
-
Pra është thjeshtë lënda e parë.
-
Gjithesesi, ky algoritëm eshtë në gjendje
të krijoje poezi
-
të cilat rezultojnë më njerezore
se poezitë e poetes Stein,
-
e cila është qënie njërzore.
-
Deri tani arsyetimi jonë, pak a shumë
shkon kundër idesë së provës Turing.
-
Kjo do të thotë që poetja Stein
është një gjëndje të shkruaje poezi
-
të cilat lënë të besojnë
shumicën e njerëzve
-
që është ato janë vepra të kompjuterit.
-
Kështu që, sipas logjikës
të kundërt të provës Turing
-
Gertrude Stein është kompjuter.
-
( Të qeshura)
-
Ju duket absurde?
-
Besoj se është krejt normale.
-
Në epokën tonë kemi poete
që shkruajnë në mënyrë njerzore
-
kemi kompjutera që shkruajnë
si kompjutera
-
kemi kompjutera që shkruajnë si njerzit
-
por, edhe pse absurde, kemi gjithashtu
-
njerëz që shkruajnë si kompjuterat.
-
Cili është kuptimi atëherë?
-
Duhet të mendojmë që W.Blake
është më njerzor
-
se Gertrude Stein?
-
Apo që Gertrude Stein ngjan më shumë
me kompjuterat se William Blake?
-
(Të qeshura)
-
Keto janë çështjë të komplikuara
-
mbi të cilat kam 2 vjet që punoj,
-
por nuk kam arritur ti gjej përgjigje.
-
Kam thjesht disa mendime
-
mbi raportin që kemi me teknologjinë.
-
Atëherë, mendimi i parë është që,
për arsye të ndryshme
-
ne lidhim poezinë me të qënit njerzor.
-
Dhe kur bëjmë pyetjen,
'' Mundet kompjuteri të shkruaje poezi?''
-
Pyesim gjithashtu
-
''Cfarë do të thotë të qënit njerezor
-
dhe si mund të kufizojmë këtë kategori?
-
Si mund të zjedhim kush o çfarë
është njerëzor apo jo?''
-
Besoj se kemi të bejmë
me një çështje filozofike
-
të cilës nuk i përgjigjemi dot
me një po a jo
-
siç bëmë për provën Turing.
-
Sipas meje, Alan Turing
e kishte kuptuar këtë gjë
-
dhe kur shpiku provën e tij në 1950
-
ai hodhi një provokim filozofik.
-
Mendimi im i dytë është që,
kur bëjmë provën Turing mbi poezinë
-
nuk testojmë aftësinë e kompjuterit
-
sepse ai punon mbi algoritme të formuara
nga tekse origjinale
-
janë të thjeshta dhe ekzistojnë
që nga vitet '50 të 1900.
-
Përkundrazi, objektivi i provës mbi poezinë
-
është të mbledhim opinione
mbi kuptimin e fjalës njerëzim.
-
Konkluzioni ku kam arritur,
-
e pamë pak më parë,
-
kur thamë që William Blake
është më njerëzor
-
se Gertrude Stein.
-
Normalisht, kjo nuk do të thotë
që William Blake
-
ishte më njerëzor
-
apo që shkrimtarja Gertrude Stein
ishte një kompjuter.
-
Thjesht kuptojmë që kategoria e fjalës
''njerëzim'' është e paqëndrueshme
-
Dhe kam arritur në konkluzionin
-
që njerëzimi nuk është një botë në vete.
-
Përkundrazi, është diçka
e krijuar nga mendimet tona
-
dhe diçka që transformohet vazhdimisht.
-
Mendimi im i fundit është që
kompjuteri, pak a shumë
-
punon si një pasqyrë
që reflekton çdo ide njerëzimi
-
që i tregojmë.
-
Ne i tregojmë Emily Dickinson-in
-
ai na e jep mbrapsht atë.
-
Ne i tregojmë William Blake-un
-
ai sërish na sjell mbrapsht autorin.
-
Nëse i tregojmë Gertrude Stein
-
kompjuteri na anasjell po Gertrude Stein.
-
Më shumë se çdo teknologji tjetër
-
kompjuteri arrin të pasqyrojë çdo ide
njerzimi që i mësojmë.
-
Besoj se shumë nga ju kanë dëgjuar
-
mbi inteligjencën artificiale
këto kohët e fundit.
-
Dhe çështja kryesore është,
-
a mundemi ta shpikim?
-
A mundemi të programojmë
një kompjuter inteligjent?
-
po një komputer krijues?
-
Dhe akoma, a mundemi të krijojmë
-
një kompjuter-njeri?
-
Megjithatë, çfarë analizuam deri tani
-
na tregon që njerëzimi
nuk është një fakt shkencor
-
por është një ide e komplikuar
në evolucion
-
që transformohet ndër vite.
-
Kështu që, kur të përballemi me argumentin
-
e inteligjencës artificiale në të ardhmen
-
nuk duhet të pyesim veten
-
''A mund ta ndërtojmë?''
-
Përkundrazi, duhet të pyesim veten
-
''çfarë imazhi i njerëzimit duam
që të na pasqyrojë teknologjia?
-
Kësaj pyetje filozofike çelës
-
nuk mund ti përgjigjemi thjesht
me një program kompjuteri
-
por besoj që ka nevojë për një reflektim
të thellë mbi ekzistencën e njeriut.
-
Faleminderit.
-
(Duartrokitje)