Leymah Gbowee: Te shpalosim inteligjencen, pasionin dhe madheshtin e vajzave
-
0:00 - 0:02Shpesh here
-
0:02 - 0:05une udhetoj rreth botes per te folur
-
0:05 - 0:07dhe njerezit me bejne pyetje
-
0:07 - 0:09rreth sfidave
-
0:09 - 0:12mementeve,
-
0:12 - 0:14disa nga gjerat qe pendohem.
-
0:14 - 0:171998
-
0:17 - 0:19Nje nene beqare e kater femijeve
-
0:19 - 0:23tre muaj pas lindjes se femijut te katert
-
0:23 - 0:26shkova te punoj
-
0:26 - 0:30si asistente per kerkime.
-
0:30 - 0:33Shkova ne Liberin Veriore
-
0:33 - 0:36Si pjese e punes
-
0:36 - 0:39fshati do te te jepte vendin ku te banosh.
-
0:39 - 0:42Ata me strehuan mua me nje nen beqare
-
0:42 - 0:44dhe te bijen e saj.
-
0:44 - 0:47Vajza qelloj te ishte
-
0:47 - 0:49e vetjma vajze beqare ne te gjithe fshatin
-
0:49 - 0:51qe kishte arritur
-
0:51 - 0:53deri ne klasen e nente.
-
0:53 - 0:56Ajo ishte bere objekt tallje nga i gjithe komuniteti
-
0:56 - 0:59Grate e tjera shpesh i thoshin nenes se saj
-
0:59 - 1:01"Ti dhe femija yt
-
1:01 - 1:04do te vdisnin te varfer"
-
1:04 - 1:07Pas dy javes ne ate fshat
-
1:07 - 1:09ishte koha te kthehesha.
-
1:09 - 1:13Nena e vajzes erdhi te une, u gjunjezua
-
1:13 - 1:17dhe me tha "Leymah, merre vajzen time.
-
1:17 - 1:19Une dua qe ajo
-
1:19 - 1:22te behet nje infermiere"
-
1:22 - 1:26Une isha shum e varfer, duke jetuar ne shtepi me prinderit e mi,
-
1:26 - 1:29nuk kisha mundesi ta mbaja vajzen.
-
1:29 - 1:31Me lot ne sy e mi,
-
1:31 - 1:34i thash "Jo"
-
1:34 - 1:36Pas dy muajsh
-
1:36 - 1:38shkova ne nje fshat tjeter
-
1:38 - 1:40me te njejten detyre
-
1:40 - 1:44dhe me thane te jetoja me prijesin e fashtit
-
1:44 - 1:47Gruaja e prijesit kishte nje vajze te vogel,
-
1:47 - 1:49e cila kishte te njejten ngjyre si une,
-
1:49 - 1:51terresisht e zeze.
-
1:51 - 1:53Tere diten ajo versallosej
-
1:53 - 1:55vetem ne te brendshme.
-
1:55 - 1:58Kur une e pyta "Kush eshte ai"
-
1:58 - 2:00Ajo me tha "Ky eshte Wei"
-
2:00 - 2:03Kuptimi i emrit te saj ishte derr.
-
2:03 - 2:06Nena e saj vdiq derisa po e lindte,
-
2:06 - 2:09dhe askush nuk kishte iden kush ishte babai i saj"
-
2:09 - 2:12Per dy jave ajo u be shoqeruesja ime,
-
2:12 - 2:14flinte me mua.
-
2:14 - 2:16Une i bleva asaj rroba te perdorura
-
2:16 - 2:18dhe kukullen e saj te pare.
-
2:18 - 2:21Nje nate para se te largohesha
-
2:21 - 2:23ajo erdhi ne dhomen time
-
2:23 - 2:25dhe tha, "Leymaj, mos me le ketu
-
2:25 - 2:27Dua te vij me ty
-
2:27 - 2:29Dua te shkoj ne shkolle"
-
2:29 - 2:32Une isha akoma shum e varfer, pa para
-
2:32 - 2:34duke jetuar me prinderit e mije
-
2:34 - 2:36thash perseri "Jo"
-
2:36 - 2:38Pas dy muajsh
-
2:38 - 2:41te dyja keto fshtera fillaun nje lufte tjeter.
-
2:41 - 2:45Deri ne sot, nuk kam asnje ide
-
2:45 - 2:47se ku jane ato dy vajza.
-
2:47 - 2:51Ne 2004;
-
2:51 - 2:54ne kulm te aksionit tone
-
2:54 - 2:56ministri i Gender Liberia me thirri
-
2:56 - 2:59dhe tha "Leymah, kam nje femije 9 vjeqar per ty.
-
2:59 - 3:01Dua qe ti ta marresh ate ne shtepi
-
3:01 - 3:03sepse ne nuk kemi shtepi te sigurta"
-
3:03 - 3:05Kete vajzen e vogel
-
3:05 - 3:07e kishte dhunuar
-
3:07 - 3:09gjyshi i saj nga babai
-
3:09 - 3:11gjdo dit per gjashte muaj.
-
3:11 - 3:14Ajo erdhi tek une e fryre
-
3:14 - 3:16dhe shum e zbehte.
-
3:16 - 3:19Cdo nate kur une vija nga puna dhe shtrihesha ne dyshemen e ftohte
-
3:19 - 3:21Ajo shtrihej prance meje
-
3:21 - 3:24dhe thojshe "Teze, dua te behet mire
-
3:24 - 3:27Dua te shkoj te shkoll"
-
3:27 - 3:292010
-
3:29 - 3:32Nje grua e re qendron perpara President Sirleaf
-
3:32 - 3:34dhe i tregon atij
-
3:34 - 3:37sesi ajo dhe motrat e vellezerit e saj jetojn se bashku,
-
3:37 - 3:40se nena dhe babai kishin vdekur gjate luftes.
-
3:40 - 3:43Ajo eshte 19 dhe eshte e saj eshte te shkoj ne kolegj
-
3:43 - 3:45qe te mundet te mbaje familjen e saj.
-
3:45 - 3:47Ajo eshte shum atletike.
-
3:47 - 3:49Qfar ndodhi eshte
-
3:49 - 3:51qe ajo aplikoj per burse.
-
3:51 - 3:53Burse te plote. E fitoj ate.
-
3:53 - 3:55Endrra e saj per te shkuar ne shkoll,
-
3:55 - 3:57per tu edukuar
-
3:57 - 3:59erdhi me ne fund.
-
3:59 - 4:02Ajo shkon ne shkolle ne diten e saj te pare
-
4:02 - 4:04Direktori i sporteve
-
4:04 - 4:06qe eshte pergjegjes per ta futur ate ne program
-
4:06 - 4:08e therret ate jashte klases.
-
4:08 - 4:10Dhe fati i saj per tre vitet e ardhsme
-
4:10 - 4:12do te jete
-
4:12 - 4:15te beje seks me te qdo dite,
-
4:15 - 4:18si favor per te lene ate ne shkolle.
-
4:18 - 4:22Ne bote ne kemi ligje,
-
4:22 - 4:24politika internacionale,
-
4:24 - 4:26lider te punes,
-
4:26 - 4:28Njerez te medhenj kane bere marrveshje
-
4:28 - 4:31ne do te mbrojm femijet tone
-
4:31 - 4:33nga lufta dhe nga frika
-
4:33 - 4:37U.N ka Konventen per te Drejtat e Femijeve
-
4:37 - 4:41Ne shtetet si Amerika ne degjojm gjera si Asnje Femije te Mos Braktiset
-
4:41 - 4:44Ne shtetet e tjera degjojm gjera tjera.
-
4:44 - 4:46Ka nje Milenium Development qe quhet Three
-
4:46 - 4:50qe fokusohet tek vajzat.
-
4:50 - 4:52Te gjitha keto pune te medha nga njerez te medhenj
-
4:52 - 4:54qe kane per qellim ti marrin njerezit e rinje
-
4:54 - 4:57e ti dergojn ku ata deshirojn te jene ne bote
-
4:57 - 4:59Une mendoj qe ka deshtuar.
-
4:59 - 5:02Ne Liberi per shembull
-
5:02 - 5:04rata e shtatezanise te vajzat adoleshente eshte
-
5:04 - 5:08tre per gjdo dhjete vajza.
-
5:08 - 5:11Prostitucioni adoleshent eshte ne kulmin e saj
-
5:11 - 5:13Ne nje komunitet na thane
-
5:13 - 5:15qe kur zgjohesh ne mengjes
-
5:15 - 5:19sheh kondome te perdororur gjithandej sikur jane qamqakez.
-
5:19 - 5:22Vajza 12 vjeqare duke u bere prostituta
-
5:22 - 5:26per me pak se nje dollar naten.
-
5:26 - 5:29Eshte e tmerrshme, e trishturshme.
-
5:29 - 5:31Dikush me pyeti
-
5:31 - 5:33para ca dites, para se une te jepja TEKTalk-un
-
5:33 - 5:35"Ku eshte shpresa"
-
5:35 - 5:38Para disa vjetesh disa shoke te mije
-
5:38 - 5:40vendosen qe ne duheshim te kerpecenim shkeputjet
-
5:40 - 5:42ne mes ne gjenerates sone
-
5:42 - 5:44dhe gjenerates se grave te reja.
-
5:44 - 5:46Nuk mjafton te thuhet
-
5:46 - 5:49qe ju keni dy fitues te cmimit Nobel nga Republika e Liberise
-
5:49 - 5:52kur vajzat e tuaja jane aty jashte
-
5:52 - 5:55dhe ska asnje shprese, ose duket sikur nuk ka asnje shprese.
-
5:55 - 5:57Ne kemi krijuar nje vend
-
5:57 - 6:00te quajtur "Projekti Transformues per Vajza te Reja"
-
6:00 - 6:03Ne shkojm neper komuna rurale
-
6:03 - 6:06dhe gjithe qka bejme, njesoj sikur ne kete dhome,
-
6:06 - 6:09eshte qe krijojm nje hapesire.
-
6:09 - 6:11Kur keto vajza ulen,
-
6:11 - 6:14ti shpalos inteligjence,
-
6:14 - 6:17ti shpalos pasionin,
-
6:17 - 6:19ti shpalos perkushtimin,
-
6:19 - 6:21ti shpalos perqendrimin,
-
6:21 - 6:23ti shpalos udheheqes te medhenj.
-
6:23 - 6:26Deri me sot kemi punuar me mbi 300 vajza.
-
6:26 - 6:28Disa nga keto vajza
-
6:28 - 6:30qe hyne ne dhome shum te turpshme
-
6:30 - 6:33kane marre hapa te forta, si nena te reja,
-
6:33 - 6:36qe dalin dhe japin keshilla
-
6:36 - 6:39per te drejtat e grave te vogla.
-
6:39 - 6:41Nje grua te re qe takova,
-
6:41 - 6:43nje nene adoloshente e keter femijeve,
-
6:43 - 6:45kurre nuk kishte menduar per te mbaruar shkollen e mesme,
-
6:45 - 6:48tani ka diplomuar me sukses;
-
6:48 - 6:50kurre nuk ka menduar rreth shkuarjes ne kolegj,
-
6:50 - 6:52u regjistrua ne kolegj.
-
6:52 - 6:54Nje dite ajo ne tha mua.
-
6:54 - 6:56"Deshira ime eshte te perfundoj kolegjin
-
6:56 - 6:58dhe te jem e afte te mbaje femijet e mij"
-
6:58 - 7:00Ajo nuk mund te gjeje parat
-
7:00 - 7:02qe te shkoj ne shkolle.
-
7:02 - 7:05Ajo shet uje, shet pije te gazuara
-
7:05 - 7:09shet edhe karta per mbushje te telefonave.
-
7:09 - 7:11Dhe ti do te mendoje qe ajo i merr ato para
-
7:11 - 7:14dhe i vendos per edukimin e saj.
-
7:14 - 7:16Emri i saj eshte Juanita.
-
7:16 - 7:18Ajo i merr ato para
-
7:18 - 7:21dhe gjen nenat beqare ne komunitetin e saj
-
7:21 - 7:23dhe i dergon ne shkolle.
-
7:23 - 7:25Ajo thote "Leymah, deshira ime
-
7:25 - 7:27eshte te edukohem.
-
7:27 - 7:29Dhe nese une nuk mund te edukohem
-
7:29 - 7:32kur i shoh disa nga motrat e mija te edukuara,
-
7:32 - 7:34deshira ime plotesohet.
-
7:34 - 7:36Dua nje jete me te mire.
-
7:36 - 7:38Dua ushqim per femijet e mij.
-
7:38 - 7:43Dua qe abuzimi seksual dhe shfrytezimi ne shkolla te ndalet"
-
7:43 - 7:45Kjo eshte endrra e nje vajze afrikane.
-
7:45 - 7:47Para disa vjeteve,
-
7:47 - 7:49njoha nje vajze afrikane.
-
7:49 - 7:51Kjo vajza kishte nje djale
-
7:51 - 7:54qe donte nje cope petulle
-
7:54 - 7:57pasi qe ishte shum i uritur.
-
7:57 - 8:00E agresuar, e zemeruar,
-
8:00 - 8:02e meritur
-
8:02 - 8:05rreth gjendjes se shoqerise se saj
-
8:05 - 8:07dhe per gjendjes e femijeve te saj,
-
8:07 - 8:09kjo vajze e re filloj nje levizje,
-
8:09 - 8:11nje levizje te perbere nga gra te zakonshme
-
8:11 - 8:13qe bashkohen
-
8:13 - 8:15per te bere paqe.
-
8:15 - 8:17Une do ta perbush deshiren.
-
8:17 - 8:19Kjo eshte nje tjeter deshir e nje vajze afrikane.
-
8:19 - 8:21Une deshtova ne permbushjen e deshirave te atyve dy vajzave.
-
8:21 - 8:23Une deshtova.
-
8:23 - 8:26Keto jane gjerat qe po kalonin neper koken e ketyre grave te tjera
-
8:26 - 8:29Une deshtova, une deshtova, une deshtova
-
8:29 - 8:33Keshtu qe une do ta bej kete
-
8:33 - 8:35Grate dolen jashte,
-
8:35 - 8:38protestuan kunder nje diktatori brutal,
-
8:38 - 8:41folen pa frike.
-
8:41 - 8:45Dhe nuk u plotesua vetem deshira per nje petull,
-
8:45 - 8:47por u plotesua edhe deshira per paqe.
-
8:47 - 8:49Kjo grua e re
-
8:49 - 8:51donte gjithashtu te shkonte ne shkolle.
-
8:51 - 8:53Ajo shkoj ne shkolle.
-
8:53 - 8:55Kjo grua e re donte qe te ndodhnin gjera te tjera,
-
8:55 - 8:57keto ndodhen per te.
-
8:57 - 9:01Sot kjo grua e re jam une,
-
9:01 - 9:03fituese e cmimit Nobel.
-
9:03 - 9:05Jam ne nje udhetim
-
9:05 - 9:07per te permbushur endrren,
-
9:07 - 9:09ne kapacitetin tim te vogel
-
9:09 - 9:11te nje vajze afrikane
-
9:11 - 9:13endrren per tu shkolluar.
-
9:13 - 9:15Ne kemi krijuar bazen.
-
9:15 - 9:17Ne po japin bursa te plota kater vjeqare
-
9:17 - 9:20vajzave neper fshatera qe ne po shkohim kane potencial.
-
9:20 - 9:23Une nuk kam shum per te kerkuar nga ju.
-
9:23 - 9:25Une kam qene po ashtu neper vendet e Shteteve te Bashkuara
-
9:25 - 9:27dhe e di qe edhe vajzat ne kete shtet
-
9:27 - 9:29kane gjithashtu endrra,
-
9:29 - 9:32duan nje jeten me te mire diku ne Bronx,
-
9:32 - 9:34duan nje jete me te mire
-
9:34 - 9:36diku ne L.A - ne e poshtem ,
-
9:36 - 9:39duan per nje jete me te mire duku ne Texas,
-
9:39 - 9:42duan nje jete me te mire diku ne New York,
-
9:42 - 9:44duan nje jete me te mire
-
9:44 - 9:46diku ne New Jersey.
-
9:46 - 9:48A do te udhetoni ju me mua
-
9:48 - 9:51per te ndihmuar ate vajze,
-
9:51 - 9:54ska rendesi nese eshte afrikane ose amerikane
-
9:54 - 9:56ose japoneze,
-
9:56 - 9:58per te permbushur deshirat e saj,
-
9:58 - 10:00per te permbushur endrrat e saj,
-
10:00 - 10:02per te arritur ate enderr?
-
10:02 - 10:04Sepse te gjitha keto
-
10:04 - 10:07zbulime te medha
-
10:07 - 10:09per te cilat ne kemi folur dhe i kemi pare
-
10:09 - 10:11ne keto ditet e fundit
-
10:11 - 10:14jane te ulur dikund neper qoshe te vogla
-
10:14 - 10:16ne pjese te ndryshme te botes,
-
10:16 - 10:18dhe gjithe qfare ata kerkojn nga ne
-
10:18 - 10:20eshte te krijojm nje hapesire
-
10:20 - 10:22per te shpalosur inteligjencen,
-
10:22 - 10:24shpalosur pasionin,
-
10:24 - 10:26shpalosur te gjitha gjerat e medha
-
10:26 - 10:29qe ato mbajne perbrenda.
-
10:29 - 10:32Te udhetojm se bashku. Te udhetojm se bashku.
-
10:32 - 10:34Faliminderit.
-
10:34 - 10:57(Duarktrokitje)
-
10:57 - 10:59Chris Anderson: Te faleminderohem shum.
-
10:59 - 11:01Tani ne Liberi
-
11:01 - 11:03qfare shihni
-
11:03 - 11:06si problemin qe ju shqeteson me se shumti?
-
11:06 - 11:08LG: Me kane keruar te udheheq
-
11:08 - 11:11Inciativen per Pajtimet Liberiane
-
11:11 - 11:13Si pjese te punes time,
-
11:13 - 11:16une jam duke bere keto turne
-
11:16 - 11:18neper fshatra dhe qytete te ndryshme
-
11:18 - 11:2213, 15 or neper rruge te ndotura
-
11:22 - 11:25dhe nuk ka pasur asnje komutitet qe une kam shkuar
-
11:25 - 11:29ku nuk kam pare vajza inteligjente.
-
11:29 - 11:31Por fatkqesisht,
-
11:31 - 11:34verzioni i nje te ardhme te ndritur,
-
11:34 - 11:36ose endrra per nje te ardhme te madhe.
-
11:36 - 11:38eshte thjesht nje enderr,
-
11:38 - 11:40sepse ekzisonte te gjitha keto vese.
-
11:40 - 11:43Shtatzania ne adoleshence, sic e thash, eshte epidemike.
-
11:43 - 11:45Keshtu qe qfare me shqeteson mua
-
11:45 - 11:49eshte qe une isha ne ate vend
-
11:49 - 11:52dhe ne nje menyre akoma jam aty,
-
11:52 - 11:54dhe nuk dua te jem e vetme
-
11:54 - 11:56ne ate vend.
-
11:56 - 11:58Jam duke kerkuar menyra
-
11:58 - 12:00qe edhe vajzat e tjera te jene me mua.
-
12:00 - 12:03Dua të shikoj 20 vjet nga tani
-
12:03 - 12:05dhe te shoh te ka ndonje tjeter vajze Liberiane
-
12:05 - 12:08vajze Ghanaian, vajze Nigeriane, vajze Etiopiane
-
12:08 - 12:11duke qendruar ne skenen e TED-it
-
12:11 - 12:13Dhe ndoshta, ndoshta do te thote
-
12:13 - 12:15"Per shkak te asaj fituese te Nobelit
-
12:15 - 12:17une jam ketu sot"
-
12:17 - 12:19Keshtu une shqetesohem
-
12:19 - 12:22kur une i shoh ato sikur nuk ka asnje shprese.
-
12:22 - 12:25Por une nuk jam pesimiste
-
12:25 - 12:27sepse e di qe nuk duhet shum
-
12:27 - 12:29qe ti ngrise ato.
-
12:29 - 12:31CA: Dhe ne vitin e fundit
-
12:31 - 12:33na trego ndonje gje shpresedhenese
-
12:33 - 12:35qe ju e keni pare te ndodhte.
-
12:35 - 12:38LG: Une mund te ju tregoj shum gjera shpresedhenese qe kane ndodhur
-
12:38 - 12:40Por ne vitin e fundit
-
12:40 - 12:42ku President Sirlied vije, nga fshati i saj
-
12:42 - 12:44ne shkuam te punonim me disa vajza
-
12:44 - 12:46dhe nuk mundim te gjenim 25 vajza
-
12:46 - 12:48ne shkolle te mesme.
-
12:48 - 12:51Te gjtha keto vajza shkonin neper miniera te arit,
-
12:51 - 12:53dhe ishin kryesisht prostituta.
-
12:53 - 12:55por benin edhe pune te tjera.
-
12:55 - 12:57Ne morrem 50 nga keto vajza
-
12:57 - 12:59dhe ne punuam me ato.
-
12:59 - 13:02Dhe kjo ishte ne fillimi te zdjedhjeve.
-
13:02 - 13:04Ky ishte nje vend ku grate kurre
-
13:04 - 13:06madje as ato te vjetrat
-
13:06 - 13:09nuk uleshin gati fare ne rreth me burrat.
-
13:09 - 13:12Keto gra u bashkuan dhe formuan nje grup.
-
13:12 - 13:14dhe filluan nje kampanje
-
13:14 - 13:16per regjistrimin e votave
-
13:16 - 13:18Ky eshte nje fshat i vertet rural.
-
13:18 - 13:20Dhe motivi qe ato perdoren ishte:
-
13:20 - 13:22"Edhe vajzat e bukura votojn"
-
13:22 - 13:24Ato ishin te gjendje te mobilizonin vajza te reja.
-
13:24 - 13:27Por ato nuk bene vetem aq.
-
13:27 - 13:29ato gjithashtu shkuan tek ata qe po kandidonin
-
13:29 - 13:31dhe i pyeten "Cfare
-
13:31 - 13:33do te ju jepni ju vajzave te ketij komuniteti
-
13:33 - 13:35kur ju te fitoni"
-
13:35 - 13:37Dhe njeri nga djemte
-
13:37 - 13:40qe tashme kishte fituar nje vend
-
13:40 - 13:42sepse Liberia ka nje nga ligjet me te forta te dhunimit
-
13:42 - 13:45dhe ai ishte nje nga ata qe vertet po luftonte ne parlament
-
13:45 - 13:47per te rrezuar ate ligj
-
13:47 - 13:49sepse e quante me te vertet barbar.
-
13:49 - 13:53Dhunimi nuk eshte barbarik, por ligji, tha ai, eshte barbar.
-
13:53 - 13:55Dhe kur vajzat filluan te fitonin kunder tij,
-
13:55 - 13:57ai u sill shum armiqesisht ndaj tyre.
-
13:57 - 13:59Keto vajza te vogla u kthyen nga ai dhe i thane,
-
13:59 - 14:01"Ne do te ju vendosim juve jashte nga zyra"
-
14:01 - 14:03Ai sot nuk eshte me ne zyre.
-
14:03 - 14:09(Duartrokitje)
-
14:09 - 14:12CA: Leymah, faliminderit. Faliminderit shum per ardhjen e juaj ne TED.
-
14:12 - 14:14LG: Ska perse (CA: Thank you)
-
14:14 - 14:18(Duartrokitje)
- Title:
- Leymah Gbowee: Te shpalosim inteligjencen, pasionin dhe madheshtin e vajzave
- Speaker:
- Leymah Gbowee
- Description:
-
Fituesja e qmimit Nobel Leymah Gbowee ka dy histori te fuqishme per te na treguar - ate te transformimit te jetes se saj, dhe te potencialit te pashftytezuar te vajzave rreth botes. A mund te transformojm botes duke shpalosur madheshtin e vajzave
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 14:19