Bipolar bozukluk nedir? - Helen M. Farrell

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/what-is-bipolar-disorder-helen-m-farrell

Bipolar kelimesi iki kutbu ifade eder. Dünyada bipolar bozukluk yaşayan
milyonlarca insan için hayat, sevinç ve depresyon olmak üzere, iki farklı gerçekliğe bölünmüştür. Bu bozukluğa yol açan şey nedir? Tedavisi mümkün müdür? Helen M. Farell bipolar bozukluk temelinde yatan nedenleri ve tedavilerini anlatıyor.

Ders, Helen M Farrell; animasyon, Uncle Ginger tarafından hazırlanmıştır.

Bipolar bozukluk nedir?

Bipolar kelimesi iki kutbu ifade eder.

Dünyada bipolar bozukluk
yaşayan milyonlarca insan için hayat,

sevinç ve depresyon olmak üzere,

iki farklı gerçekliğe bölünmüştür.

Bipolar bozukluğun
birçok çeşidi olmasına karşın,

birkaçını değerlendirelim.

Tip 1, aşırı yükselmelerin
yanı sıra aşırı çöküntüler yaşarken;

Tip 2, uzun süreli
depresyon ile harmanlanan

daha kısa süreli ve az
şiddetli neşe hâlinde olur.

Ruh hâlleri arasında
mekik dokuyan bir kişi için,

sağlıklı yaşam sürmek için gereken
dengeyi bulabilmek, imkânsız görünebilir.

Tip 1'in aşırı yükselmeleri,
manik ataklar olarak bilinir

ve insanı asabiyet ile yenilmezlik
duyguları arasında değişime uğratır.

Yaşanılan bu uç sevinç, genel olarak
hissedilen mutluluk duygusundan ötedir

ve ani fikir değişimi, uykusuzluk,

çok konuşkanlık,

içgüdüsel davranışlar,

tehlikeli hareketler

gibi rahatsız edici belirtilere yol açar.

Tedavi olunmadığı
takdirde bu ataklar sıklaşır,

yoğunlaşır

ve yatışması daha uzun süre alır.

Bipolar bozukluğun depresyon
aşaması birçok şekilde ortaya çıkabilir -

düşük ruh hâli,

hobilere olan ilginin gitgide azalması,

iştahta farklılıklar görülmesi,

değersiz veya fazlasıyla suçlu hissetmek,

çok fazla veya çok az uyumak,

huzursuzluk veya durgunluk

veya süregelen intihar düşünceleri.

Dünya çapında,
yetişkinlerin neredeyse 3'te 1'i

bipolar bozukluğa işaret eden
geniş çaplı belirtileri yaşıyorlar.

Bu insanların çoğu,
topluma hizmet eden etkin bireyler

ve hayatları, seçimleri ve ilişkileri

bu bozukluk ile belirlenmiyor,

ama yine de, birçoğu için
ciddi sonuçlar doğuran bir durum.

Bu hastalık,
eğitimsel ve mesleki başarıyı,

ilişkileri,

maddi ve bireysel güvenceyi

heba edebilir.

Bipolar bozukluğa sebep olan şey nedir?

Araştırmacılar beynin karışık yapısının
kilit rol oynadığını düşünüyorlar.

Beynin kendisini
devamlı olarak kullanılmayan

veya hatalı olan sinirsel
bağlardan uzak tutması sayesinde,

sağlıklı beyinler sinirler arası
güçlü bağları koruyabiliyorlar.

Sinirsel patikalarımız,
yaptığımız her şeye yol gösterdiği için,

bu aşama önem taşır.

Fonksiyonel manyetik
rezonans görüntüleme sayesinde

bilim insanları, beynin kırpma yetisinin
bipolar hastalığa sahip insanlarda

sekteye uğradığını keşfetmiştir.

Bu, onların sinirlerinin istikrarsız

hareket ettiği ve seyri güç bir
ağ oluşturduğu anlamına geliyor.

Uyarımları kılavuzla karıştırdıkları için,

bipolar bozukluğa sahip kişiler olağandışı
düşünce ve davranışlara bürünürler.

Ayrıca, aksak bir şekilde konuşma

veya davranma,

sanrılar kurma,

paranoya

ve halüsinasyon

gibi psikoz belirtiler, bipolar bozukluğun
uç dönemlerinde kendini gösterebilir.

Bu durum, dopamin adlı bir nöroileticinin
aşırı yüklenmesi sebebiyle oluşur.

Bu bulgulara karşın, bipolar
bozukluğu tek bir sebebe bağlayamayız.

Aslında oldukça karmaşık bir sorundur.

Mesela beynin amigdala bölgesi düşünme,

uzun süreli hafıza

ve duygusal tepkimeleri kapsar.

Beynin bu bölgesinde,
genetik ve travma gibi çeşitli faktörler

anomaliler yaratabilir ve bipolar
bozukluk belirtilerini tetikleyebilirler.

Bu durum ırsî olma eğilimindedir,

bu yüzden genlerin
rol oynadığını biliyoruz.

Fakat bu sadece bir
bipolar geni olduğunu göstermiyor.

Aslında bipolar
bozukluğa sahip olma ihtimali,

bizim hâlâ anlamaya çalıştığımız,
birçok genin karışık bir formülle

birbirleriyle etkileşime
geçmesi durumunda ortaya çıkar.

Sebepleri çok karışık

ve dolayısıyla bipolar bozukluk
teşhisi ve deneyimi de çetrefilli.

Buna karşın, kontrol
edilebilmesi mümkündür.

Lityum gibi bazı tedavi seçenekleri, ruh
hâlini dengeye sokarak tehlikeli düşünce

ve davranışları dizginleyebilir.

Bu denge tedavisi, beyindeki anomalileri
aşağı çekerek ve dolayısıyla aktif olan

sinir bağlarını
güçlendirerek etki gösterir.

Yine sık kullanılan
bir diğer tedavi yöntemlerine,

dopaminin etkilerini
değiştiren antipsikotikler

ve bazen akut tedavi olarak kullanılan,

beyinde kontrollü
yaratılan nöbet şeklinde işleyen

elektroşok tedavisi dâhildir.

Bazı bipolar hastaları,

duygularını ve yaratıcılıklarını yitirme

endişesiyle, tedaviyi reddederler.

Çağdaş psikiyatri, bilfiil
bunun önüne geçmeye çalışıyor.

Doktorlar günümüzde hastaların hayatlarını

en etkili şekilde yaşamaları yolunda

duruma göre oluşturulan tedavi
ve terapi derlemeleri oluşturuyorlar.

Tedavi dışında, bipolar
bozukluk yaşayan kişiler

basit değişiklerle fark yaratabilirler.

Bunlar; düzenli egzersiz,

iyi uyku alışkanlığı,

alkol ve madde bağımlılığından arınma

ve şüphesiz ki aile ve
arkadaşlardan gelecek empati ve güven.

Unutmayın ki bipolar
bozukluk bir sağlık durumudur,

birinin hatası değildir,

kişinin karakterini betimlemez

ve içte bünyeye uygulanan tıbbi tedaviyle,

dışta ise aile ve
arkadaşların teşviki ve anlayışı ile

ve nihayetinde
bipolar bozukluğa sahip kişilerin

hayatlarında dengeyi yakalayabilmek
adına güç dengesini ellerine alması

kombinasyonu ile kontrol edilebilir.