Làm sao để bớt nghèo khổ? Hãy sửa nhà

Năm 1985, kiến trúc sư Paul Pholeros được giao nhiệm vụ "ngăn chặn người dân tiếp tục mắc bệnh" từ người chủ trung tâm y tế là 1 người thổ dân trong cộng đồng người thổ dân ở Nam Úc. Nhận thức cốt lõi: thay vì dùng thuốc, hãy cải thiện môi trường sống địa phương. Trong diễn văn sáng ngời này, Pholeros mô tả các dự án mà Healthabitat - tổ chức mà ông đang quản lý để giúp giảm nghèo - thực hiện bằng những thay đổi trong thiết kế -- ở Úc và nước ngoài.

Mong muốn xóa nghèo là 1 mục tiêu vĩ đại.

Tôi không nghĩ có ai trong khán phòng này không đồng ý điều đó.

Tôi chỉ e ngại khi các chính trị gia nhiều tiền

và những ngôi sao nhạc rock lôi cuốn

nói về điều đó,

thì nghe thật dễ dàng làm sao.

Hôm nay tôi không có tiền

cũng không có chính sách nào để ban hành,

cũng chẳng có cây guitar nào.

Việc đó của người khác.

Nhưng tôi có 1 ý tưởng,

gọi là Ngôi nhà sức khỏe.

Ngôi nhà sức khỏe có hiệu quả với người nghèo.

Hiệu quả nơi họ sống,

có tác dụng cải thiện sức khỏe.

Suốt 28 năm qua,

công việc khó khăn, vất vả, đầy bụi bẩn này

được thực hiện bởi hàng ngàn người

khắp nước Úc, gần đây đã mở ra nước ngoài,

kết quả của họ chứng tỏ 1 kế hoạch tập trung

có thể cải thiện ngay cả nơi nghèo khổ nhất

Nó cả thiện sức khỏe, và đóng vai trò làm giảm,

thậm chí xóa nghèo.

Tôi sẽ bắt đầu từ khởi điểm của chuyện này năm 1985

ở trung tâm nước Úc.

1 người thổ dân tên là Yami Lester

mở 1 dịch vụ y tế.

80% những người bệnh đến khám

đều mắc bệnh truyền nhiễm –

bệnh truyền nhiễm của thế giới thứ 3 đang phát triển,

xuất phát từ điều kiện sống nghèo khổ.

Yami lập ra 1 đội ở Alice Springs.

Anh ta có bác sĩ y khoa,

có chuyên gia sức khỏe môi trường.

Và đích thân chọn người thổ dân địa phương

tham gia vào dự án.

Yami nói ngay lần đầu gặp mặt, không có tiền đâu.

Khởi đầu tốt luôn như thế, không tiền.

Bạn có 6 tháng.

Và tôi muốn bạn khởi động 1 dự án mà theo ngôn ngữ của anh ta

là “uwankara palyanku kanyintjaku,”

nghĩa là “kế hoạch ngăn chặn người dân nhiễm bệnh,”

rất súc tích.

Nhiệm vụ của chúng tôi đấy.

Bước thứ 1, bác sĩ y khoa đi khảo sát

trong 6 tháng

những nguyên do

của 9 mục tiêu chúng tôi nhắm đến.

Sau 6 tháng, anh ấy đến văn phòng

và đưa cho tôi 9 từ viết trên 1 mảnh giấy.

(9 phương thức sống khỏe mạnh: tắm rửa, quần áo, nước thải, dinh dưỡng, đông dân, súc vật+, bụi, nhiệt độ, thương tổn.)

Tôi chẳng ấn tượng chút nào.

Xem này.

Ý tưởng lớn cần ngôn từ lớn

càng nhiều ngôn từ lớn càng tốt.

Cái này không đủ.

Điều tôi và bạn không thấy

là anh ấy đã viết cả ngàn trang nghiên cứu

về sức khỏe địa phương, quốc gia và quốc tế

chỉ để vẽ ra

bức tranh mục tiêu sức khỏe đó.

Những bức tranh sau đó

có nguyên do rất đơn giản.

Người chủ thổ dân

và các cán bộ dự án đều gần như mù chữ,

nên phải vẽ cụ thể

các mục tiêu ra.

Chúng tôi làm việc với cộng đồng,

không thể bàn những chuyện tương lai

bằng thứ tiếng họ không hiểu.

Chúng tôi đã có mục tiêu, và mỗi cái –

tôi sẽ không nói cụ thể hết –

đều đưa con người và vấn đề sức khỏe vào trung tâm,

và liên kết 2 yếu tố

với môi trường thực thể cần có

để giữ gìn sức khỏe.

Và ưu tiên cao nhất, như bạn thấy trên màn hình,

là tắm rửa 1 lần mỗi ngày, nhất là trẻ em.

Tôi mong rằng các bạn đang nghĩ:

“Cái gì? Dễ dàng quá nhỉ.”

Tôi sẽ hỏi các bạn 1 câu rất tế nhị.

Sáng nay trước khi đến đây,

ai đã tắm bằng vòi hoa sen?

Tôi sẽ không hỏi bạn có vòi sen không,

vì tôi quá lịch sự. Thế đấy. (Cười).

Được rồi.

Công bằng mà nói tôi thấy

hầu hết mọi người đã tắm sáng nay.

Tôi đề nghị thêm 1 chút.

Tôi muốn các bạn chọn một trong những ngôi nhà

Bạn hãy chọn 1

trong số 25 căn nhà bạn thấy trên màn hình.

Bạn hãy chọn 1

và ghi nhớ vị trí của nó trong đầu.

Các bạn chọn nhà chưa? Tôi sẽ đề nghị bạn

sống ở đó vài tháng để chắc rằng bạn hiểu rõ.

Đó là vùng tây bắc của Miền tây nước Úc, nơi rất dễ chịu.

Okay. Xem vòi sen nhà bạn có hoạt động không.

Tôi nghe thấy vài tiếng “aw” và “aah”.

Nếu được tick màu xanh, vòi sen nhà bạn dùng được.

Bạn và con bạn khỏe mạnh.

Nếu bị gạch đỏ,

tôi quan sát cẩn thận khắp phòng

và không thấy ảnh hưởng nhiều với nhóm này.

Tại sao nhỉ? Vì bạn quá lớn tuổi rồi.

Tôi biết điều đó sẽ shock với 1 số bạn,

nhưng bạn là thế đấy.

Trước khi bạn tức giận và bỏ đi,

tôi phải nói rằng quá lớn tuổi ở đây

bao gồm gần như mọi người trong phòng

những người nhiều hơn 5 năm tuổi.

Chúng tôi thật sự lo cho đám trẻ 0 – 5 tuổi.

Tại sao? Tắm rửa là thuốc trị đám côn trùng,

các bệnh truyền nhiễm phổ biến cho mắt, tai,

ngực và da

mà nếu chúng xảy ra trong 5 năm đầu đời

sẽ tổn thương vĩnh viễn các cơ quan đó.

Để lại vết sẹo suốt đời.

Nghĩa là, từ khi 5 tuổi,

suốt đời còn lại bạn sẽ không nhìn được như thế nữa.

Không nghe được như thế nữa.

Cũng không thở được như thế.

Bạn mất 1/3 phổi từ khi 5 tuổi.

Kể cả bệnh ngoài da, mà lúc đầu chúng tôi nghĩ

sẽ chẳng có vấn đề gì,

viêm da nhẹ từ 0 đến 5 tuổi

làm giảm đáng kể chức năng thận,

sẽ cần lọc máu ở tuổi 40.

Đây là chuyện lớn, nên dấu tick và dấu gạch trên màn hình

rất quan trọng với trẻ nhỏ.

Những dấu đó thể hiện 7.800 ngôi nhà

mà chúng tôi khảo sát khắp nước Úc,

cho cùng tỉ lệ.

Những gì bạn thấy

– 35% những ngôi nhà không-đẹp-lắm của 50.000 người bản xứ,

35% có vòi nước dùng được.

10% của 7.800 căn nhà đó

có hệ thống điện an toàn,

và 58%

có toilet dùng được.

Kết quả dựa trên 1 thí nghiệm chuẩn đơn giản:

với vòi nước, nó có nước nóng và lạnh không,

2 mức khóa còn tốt,

nước chảy lên tới đầu và thân thể bạn,

và ống dẫn nước thoát đi?

Không cần đẹp, sang trọng hay tiện lợi

– chỉ cần chúng dùng được.

Hệ thống điện và toilet cũng kiểm tra như vậy.

Dự án Ngôi nhà sức khỏe không đánh giá các thất bại,

mà là cải thiện nhà cửa.

Mỗi ngày chúng tôi làm 1 dự án –

theo kinh nghiệm, chúng tôi không hứa, không báo cáo.

Mỗi sáng chúng tôi mang dụng cụ đến, hàng tấn thiết bị,

giao dịch, và đào tạo các nhóm bản địa để làm việc

ngay ngày đầu.

Tối ngày đầu tiên, một số nhà

trong cộng đồng đó

đã tốt hơn so với lúc sáng.

Công việc tiếp tục triển khai 6 đến 12 tháng

đến khi mọi nhà đều được sửa

với chi phí trung bình 7.500 đô-la

cho mỗi nhà.

Đó là ngân sách trung bình.

Hết 6 tháng đến 1 năm, chúng tôi kiểm tra lại.

Tiêu tiền thì rất dễ. Nhưng rất khó để sửa

chức năng

toàn bộ vật dụng trong nhà.

So toàn bộ nhà, cùng 9 thực hành sống khỏe mạnh,

chúng tôi kiểm nghiệm và sửa 250 đồ vật trong mỗi nhà.

Và đây là kết quả

chúng tôi có từ 7.500 đô-la.

Chúng tôi đưa nước máy tới 86%,

hệ thống điện tới 77%,

và toilet tới 90%

trong số 7.500 căn nhà.

Cảm ơn. (Vỗ tay.)

Các nhóm đã làm việc của họ thật tuyệt.

Có lẽ bạn đang nghĩ về

1 câu hỏi hiển nhiên.

Tại sao chúng tôi phải làm thế?

Sao các căn nhà lại tệ thế?

70% những gì chúng tôi làm

là do nhà không được bảo dưỡng thường xuyên,

nhà của chúng ta đều thế đấy.

Mọi thứ hỏng dần.

Đáng lẽ chính quyền nhà nước hoặc địa phương cần làm.

Nhưng không làm, rồi nhà không dùng được.

21% những gì chúng tôi sửa

là do lỗi xây dựng,

lắp đặt lộn ngược hoặc từ sau ra trước.

Chúng không dùng được. Chúng tôi phải sửa lại.

Và nếu bạn sống ở Úc trong 30 năm nay,

lí do cuối cùng – bạn luôn nghe rằng

người bản xứ vứt bỏ nhà.

Một trong những bằng chứng sắt đá nhất,

mà tôi chưa chứng bao giờ,

luôn được xem là vấn đề với nhà cửa bản xứ.

9% chi phí chúng tôi dành cho các tổn thất,

dùng sai, hoặc dùng bừa.

Chúng tôi không nhất trí rằng

người sống trong nhà không phải là vấn đề.

Và chúng tôi đi xa hơn thế nhiều.

Người sống trong nhà chính là

yếu tố chính trong giải pháp.

75% thành viên trong đội quốc gia Úc của chúng tôi,

giờ đã hơn 75% 1 chút,

là người bản xứ, người địa phương

trong cộng đồng mà chúng tôi làm việc.

Họ tự làm mọi phần công việc.

(Vỗ tay)

Ví dụ năm 2010, có 831 người

trên khắp nước Úc và quần đảo Torres Strait

sửa sang những căn nhà

mà họ và gia đình ở.

Điều đó thật quan trọng.

Chúng tôi luôn tập trung vào sức khỏe. Đó là cốt lõi.

Côn trùng ở vùng nghèo gây bệnh đau mắt hột. Nó gây mù.

Đó là bệnh của nước đang phát triển,

và bức tranh bạn thấy phía sau tôi

là cộng đồng Thổ dân cuối những năm 1990

nơi 95% trẻ đi học

bị bệnh đau mắt hột làm hỏng mắt.

Okay, vậy chúng tôi làm gì?

Trước hết, chúng tôi đưa nước máy đến.

Tại sao? Vì nước rửa được côn trùng.

Chúng tôi lắp vòi nước ở trường nữa

để đám trẻ rửa mặt nhiều lần mỗi ngày.

Rửa hết đám bọ đi.

Thứ 2, bác sĩ nhãn khoa nói bụi làm khô mắt,

giúp đám bọ sớm quay lại. Vậy chúng tôi làm gì?

Chúng tôi gọi bác sĩ về bụi, có người đó đấy.

Một công ty khai khoáng cho chúng tôi mượn.

Anh ta kiểm soát bụi ở các công trường,

anh ta đến đây, trong 1 ngày chúng tôi làm rõ rằng

hầu hết bụi ở đây

bay cao tới 1 m, bụi bay theo gió,

nên bác sĩ đề nghị làm các mô đất để chắn bụi

không cho chúng bay vào nhà

làm ảnh hưởng mắt của đám trẻ.

Chúng tôi dùng bùn để chắn bụi.

Và thành công. Anh ấy mang cho chúng tôi máy đo bụi.

Chúng tôi đã kiểm tra và làm giảm bụi.

Rồi chúng tôi muốn đuổi hết đám bọ đi.

Chúng tôi làm như thế nào?

Chúng tôi gọi 1 bác sĩ về ruồi đến,

có người như thế đấy.

Anh bạn thổ dân nói:

“Người da trắng các anh phải xuất hiện nhiều hơn.”

(Cười)

Và bác sĩ ruồi xác định rất nhanh rằng

có 1 loại ruồi mang bọ.

Anh ấy cho đám trẻ

cái bẫy ruồi tuyệt đẹp mà bạn thấy trên slide này.

Chúng bắt ruồi, gửi lại cho anh ta ở Perth.

Khi đám bọ đã vào trong ruột,

anh ta gửi qua thư 1 ít bọ hung.

Bọ hung ăn phân lạc đà,

làm ruồi chết vì thiếu thức ăn,

bệnh đau mắt hột giảm.

Sau 1 năm, đau mắt hột

giảm mạnh ở nơi này, giữ ở mức thấp.

Môi trường đã thay đổi, không chỉ những đôi mắt.

Và cuối cùng, ta có đôi mắt đẹp.

Những cải thiện sức khỏe

và những mảnh ghép nhỏ này tạo nên khác biệt lớn.

Sở Y tế New South Wales,

1 cơ quan đầu ngành,

đã giám sát độc lập trong 3 năm

những dự án chúng tôi làm trong 10 năm

ở New South Wales,

họ thấy số ca nhập viện

vì bệnh về điều kiện sống nghèo khổ

đã giảm 40%.

Giảm tới 40%.

(Vỗ tay)

Để cho thấy phương thức mà chúng tôi

áp dụng ở Úc có thể dùng ở nơi khác,

tôi sẽ đến Nepal,

một nơi tuyệt đẹp.

Họ đề nghị chúng tôi đến 1 làng 600 người

và xây dựng toilet ở những nơi chưa từng có.

Sức khỏe rất tệ.

Chúng tôi không hề có kế hoạch hay cam kết tổng thể

cho 1 chương trình lớn,

mà chỉ xây 2 toilet cho 2 gia đình.

Khi thiết kế toilet thứ 1,

tôi được mời ăn trưa

trong căn phòng chính của gia đình đó.

Nó đặc khói.

Người dân nấu nướng bằng nguồn năng lượng duy nhất, củi ướt.

Củi ướt rất khói,

trong 1 căn nhà kín, bạn không thể thở được.

Sau này chúng tôi phát hiện

nguyên nhân chính gây bệnh và tử vong ở đây là suy hô hấp.

Vậy là bất thần chúng tôi có 2 vấn đề.

Lúc đầu là xây toilet

và dọn rác trên mặt đất. Thế cũng được.

Rồi bất ngờ có vấn đề thứ 2.

Làm sao chúng tôi dọn khói bây giờ? Vậy là thiết kế

phải giải quyết cả 2, không chỉ 1.

Giải pháp: Dọn chất thải người và súc vật vào bồn,

từ đó chiết xuất biogas,

khí mê-tan.

Khí gas cho phép nấu nướng 3 – 4 giờ mỗi ngày

– và sạch, không khói, miễn phí cho mỗi gia đình.

(Vỗ tay)

Về phía bạn, điều này có xóa nghèo không?

Câu trả lời từ đội hiện đang làm việc ở Nepal

sẽ là: đừng ngớ ngẩn,

còn tới hơn 3 triệu toilet cần xây

trước khi chạm tới mục tiêu đó.

Tôi không đặt chuyện đâu.

Khi ta đang ngồi đây,

đã có thêm hơn 100 toilet

ở làng này và vài làng lân cận.

Hơn 1.000 người đang sử dụng chúng.

Cậu bé Yami Lama,

đã giảm đáng kể bệnh viêm đường ruột

nhờ có toilet,

không còn phân người trên mặt đất nữa.

Kanji Maya là 1 người mẹ hãnh diện.

Có lẽ giờ đây cô ấy đang nấu ăn

bằng biogas, nhiên liệu không khói.

Phổi của cô sẽ ngày càng tốt hơn

vì giờ không còn phải nấu nướng trong khói mù nữa.

Surya mang chất thải đã hết biogas

đi bón ruộng.

Anh ta đã tăng thu nhập từ hoa màu,

có thêm thức ăn và tiền cho gia đình.

Cuối cùng là Bishnu,

người trưởng nhóm, đã hiểu rằng chúng tôi

không chỉ xây toilet,

mà còn tạo đội nhóm,

và họ đang đào tạo

người dân 2 làng

để tiếp tục mở rộng công việc.

Với tôi, điều đó là cốt lõi.

(Vỗ tay)

Con người chưa bao giờ là vấn đề.

Chúng tôi chưa bao giờ thấy vậy.

Vấn đề là: điều kiện sống nghèo khổ,

nhà cửa tồi tàn, và côn trùng gây bệnh.

Những vấn đề này không phân biệt lãnh thổ,

màu da hay tôn giáo. Không hề.

Mối liên kết chung trong những việc chúng tôi làm

chỉ có 1, đó là nghèo đói.

Nelson Maldela từng nói giữa những năm 2000,

không xa lắm, rằng cũng giống chế độ nô lệ và Apartheid,

“Nghèo đói không tự sinh ra.

Nó là do con người và có thể ngăn chặn và diệt trừ

bởi hành động của con người.”

Tôi muốn kết luận rằng hành động

của hàng ngàn người bình thường

làm 1 việc, theo tôi, là phi thường,

đã thực sự nâng cao sức khỏe,

có lẽ theo 1 cách nào đó, giảm nghèo.

Rất cảm ơn đã lắng nghe.

(Vỗ tay)