Return to Video

Hoe planten klok kijken - Dasha Savage

  • 0:07 - 0:08
    In de 18de eeuw
  • 0:08 - 0:13
    ontwierp de Zweedse botanist
    Carolus Linnaeus de bloemenklok,
  • 0:13 - 0:16
    een uurwerk gemaakt van bloeiende planten
  • 0:16 - 0:21
    die openen en sluiten
    op specifieke momenten van de dag.
  • 0:21 - 0:25
    Het plan van Linnaeus was niet perfect,
    maar het idee erachter was juist.
  • 0:25 - 0:29
    Bloemen kunnen inderdaad
    tot op zekere hoogte de tijd aanvoelen.
  • 0:29 - 0:34
    Dagbloemen ontrollen hun blaadjes
    zoals een uurwerk in het ochtendgloren.
  • 0:34 - 0:38
    Een sluitende witte waterlelie duidt aan
    dat we in de late namiddag zijn,
  • 0:38 - 0:43
    en maanbloemen, zoals de naam doet raden,
    bloeien enkel onder de nachtelijke hemel.
  • 0:43 - 0:47
    Maar hoe komen planten
    aan dat natuurlijke tijdsgevoel?
  • 0:47 - 0:49
    Het zijn niet enkel de planten.
  • 0:49 - 0:52
    Veel organismen op aarde hebben
    een schijnbaar natuurlijk bewustzijn
  • 0:52 - 0:55
    van waar ze zich bevinden in de dagcyclus.
  • 0:55 - 0:57
    Dat komt door circadiane ritmes,
  • 0:57 - 1:02
    de innerlijke uurwerken
    die binnenin veel levende dingen tikken.
  • 1:02 - 1:07
    Deze biologische klokken zorgen ervoor
    dat organismen weten hoe laat het is
  • 1:07 - 1:11
    en natuurlijke aanwijzingen opvangen
    die hun helpen zich aan te passen.
  • 1:11 - 1:14
    Dat is belangrijk, want de rotaties
    en omwentelingen van de aarde
  • 1:14 - 1:17
    plaatsen ons in een toestand
    van voortdurende verandering,
  • 1:17 - 1:21
    hoewel die zich uit op een
    herhalende, voorspelbare manier.
  • 1:21 - 1:24
    Circadiane ritmes omvatten
    verschillende aanwijzingen
  • 1:24 - 1:28
    om te regelen wanneer
    een organisme slaapt en opstaat,
  • 1:28 - 1:30
    en bepaalde taken uitvoert.
  • 1:30 - 1:35
    Bij planten zijn licht en temperatuur
    de aanwijzingen die reacties veroorzaken
  • 1:35 - 1:37
    die zich op moleculair niveau uiten.
  • 1:37 - 1:42
    De cellen in stengels, bladeren en bloemen
    bevatten fytochromen,
  • 1:42 - 1:45
    kleine moleculen die licht opsporen.
  • 1:45 - 1:50
    Wanneer dat gebeurt, starten fytochromen
    een reeks chemische reacties,
  • 1:50 - 1:53
    waarbij ze de boodschap doorgeven
    aan de celkernen.
  • 1:53 - 1:57
    Daar zetten transcriptiefactoren
    de aanmaak van proteïnen in gang,
  • 1:57 - 2:01
    nodig om processen uit te voeren
    die van het licht afhankelijk zijn,
  • 2:01 - 2:03
    zoals fotosynthese.
  • 2:03 - 2:07
    Deze fotochromen voelen niet enkel
    hoeveel licht de plant krijgt,
  • 2:07 - 2:09
    maar kunnen ook
    kleine verschillen waarnemen
  • 2:09 - 2:14
    in de distributie van golflengten
    die de plant opneemt.
  • 2:14 - 2:16
    Met dit scherpe waarnemingsvermogen
  • 2:16 - 2:19
    staan fytochromen de plant toe om tijd,
  • 2:19 - 2:22
    het verschil tussen middag en avond,
  • 2:22 - 2:26
    en plaats te onderscheiden,
    zowel in de zon als in de schaduw,
  • 2:26 - 2:31
    waardoor de plant zijn chemische reacties
    kan afstemmen op zijn omgeving.
  • 2:31 - 2:33
    Zo ontstaan de ochtendbloeiers.
  • 2:33 - 2:37
    Enkele uren voor zonsopgang
    zijn de meeste planten al actief,
  • 2:37 - 2:42
    en creëren ze mRNA-patronen
    voor hun fotosynthetiserende mechanismen.
  • 2:42 - 2:45
    Zodra de fytochromen
    sterker wordend zonlicht waarnemen,
  • 2:45 - 2:47
    bereidt de plant zijn
    lichtopvangende moleculen voor
  • 2:47 - 2:51
    zodat hij de hele ochtend
    kan fotosynthetiseren en groeien.
  • 2:51 - 2:54
    Nadat ze hun ochtendlicht
    binnengehaald hebben,
  • 2:54 - 2:57
    gebruiken planten de rest van de dag
    om lange ketens van energie te creëren
  • 2:57 - 3:01
    in de vorm van glucosepolymeren,
    zoals zetmeel.
  • 3:01 - 3:04
    De zon gaat onder en
    het werk van vandaag zit erop.
  • 3:04 - 3:08
    Toch is een plant
    's nachts allesbehalve inactief.
  • 3:08 - 3:09
    Als er geen zonlicht is,
  • 3:09 - 3:11
    metaboliseren en groeien ze,
  • 3:11 - 3:15
    door het opgenomen zetmeel
    van de voorbije dag te verwerken.
  • 3:15 - 3:18
    Veel planten hebben ook seizoenritmes.
  • 3:18 - 3:20
    Terwijl de voorjaarszon
    het winterse ijs doet smelten,
  • 3:20 - 3:24
    worden fytochromen de langere dagen
    en het toenemende zonlicht gewaar
  • 3:24 - 3:29
    en een tot nog toe onbekend mechanisme
    voelt de temperatuursverandering.
  • 3:29 - 3:31
    Deze systemen geven
    het nieuws door aan de plant
  • 3:31 - 3:34
    waardoor bloemen beginnen te bloeien
  • 3:34 - 3:38
    in afwachting van de bestuiving
    die bij warmer weer plaatsvindt.
  • 3:38 - 3:42
    Circadiane ritmes gedragen zich als
    een schakel tussen plant en omgeving.
  • 3:42 - 3:45
    Die klokslagen komen
    vanuit de planten zelf.
  • 3:45 - 3:48
    Elke plant heeft een standaardritme.
  • 3:48 - 3:51
    Desondanks kunnen
    de klokslagen zich aanpassen
  • 3:51 - 3:54
    aan veranderingen en
    signalen in de omgeving.
  • 3:54 - 3:56
    Op een planeet die
    voortdurend in beweging is,
  • 3:56 - 4:01
    kan een plant zich dankzij
    het circadiaan ritme
  • 4:01 - 4:03
    aan zijn tijdsschema houden.
Title:
Hoe planten klok kijken - Dasha Savage
Description:

Zie volledige les: http://ed.ted.com/lessons/how-plants-tell-time-dasha-savage

Dagbloemen ontvouwen hun blaadjes stipt in het ochtendgloren. Een sluitende witte waterlelie duidt aan dat we in de late namiddag zijn en maanbloemen, zoals de naam doet raden, bloeien enkel onder de nachtelijke hemel. Wat zorgt ervoor dat planten dit aangeboren gevoel voor tijd hebben?
Dasha Savage onderzoekt hoe circadiane ritmes werken als een ingebouwde klok voor flora en fauna.

Les door Dasha Savage, animatie door Avi Ofer.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:20

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.