Nörobilim, oyun teorisi, maymunlar

İki insan bir anlaşma yapmak için çalışırken -- rekabetle veya işbirliği yaparak -- beyinleri içinde tam olarak ne olur? Davranışçı ekonomist Colin Camerer başkalarının düşüncelerini tahmin etmekte ne kadar başarısız olduğumuzu aydınlatan bir araştırma gösteriyor. Ve şempanzelerin bu işte bizden daha iyi olabileceğini gösteren şaşırtıcı bir çalışma sunuyor.

Strateji geliştiren beynimiz hakkında konuşacağım.

Değer kavramı sınırdayken, insanların nasıl sosyal iletişime geçebildiklerini anlamak için

oyun kuramı ve sinir biliminden gelen

alışılmadık bir araç kombinasyonu kullanacağız.

Oyun kuramı, özünde, uygulamalı matematiğin bir koludur.

Genelde ekonomi ve siyasal bilimlerde, biraz biyolojide kullanılır.

Bizce sosyal yaşamın matematiksel bir sınıflandırmasını yapar.

Her bir bireyin diğerinin davranışlarını etkileyeceği bir durumda,

insanların neye meyilli olduğunu, ve diğerlerinin ne yapacağını

tahmin etmeye çalışır .

Bu çok şeyi kapsar: yarışma, uzlaşma, pazarlık,

saklambaç, poker gibi oyunlar.

İşte size başlangıç için basit bir oyun:

Herkes sıfırla yüz arasında bir sayı seçsin,

bu sayıların ortalamasını hesaplamaya çalışalım,

ve bu ortalamanın üçte ikisine en yakın sayıyı tutana bir ödül var.

Yani ortalamanın biraz altında bir sayı tutmanız gerekiyor,

ama çok altında olmamalı, ve eminim

herkes ortalamanın biraz altında bir sayı tutmak istiyor.

Ne seçebileceğinizi bir düşünün bakalım.

Siz düşünürken, işte size piyasası artan bir borsada

satışın küçük bir modeli.

Çok erken bir zamanda satmak istemiyorsunuz, yoksa kârdan olursunuz,

ama herkesin satışını tamamlayıp bir kazaya yol açacak bir zamanlamayla

çok geç kalmak da istemiyorsunuz.

Bu yarışın azıcık önünde olmak istiyorsunuz, ama çok önünde değil.

Tamam, işte size herkesin bu meseleyle ilgili ne düşünebileceğine dair iki teori,

ve sonra, bir miktar veriye bakacağiz.

Bunlardan bazıları size tanıdık gelecek, çünkü büyük ihtimalle

siz de öyle düşünüyor olacaksınız. Ben kendi beyin kuramımı kullanıyorum.

Bir çok kişi, "Diğerleri ne seçecek gerçekten bilmiyorum,

dolayısıyla ortalama 50 olacaktır" diyordur.

Bu kişiler pek stratejik davranıyor sayılmaz.

"50'nin üçte ikisini, yani 33'ü, seçeceğim." Bu bir başlangıç.

Biraz daha karmaşık düşünen diğer kişiler,

biraz daha akıl yürüterek,

"Bence insanlar 50 ortalama sayısına göre 33'e yüklenecekler.

dolayısıyla ben de 33'ün üçte ikisi olan 22'yi seçerim." diyecektir.

Bu kişiler bir adım daha sonrasını düşünürler, yani iki adım ilerisini.

Bu daha iyi. Ve elbette, prensipte,

üç, dört ve daha fazla adımda düşünülebilir,

ama işler zorlaşmaya başlar.

Tıpkı bir dilde veya başka mecralarda olduğu gibi, insanlar için

tekrarlanan bir yapıda çok karmaşık cümlelerin gramerini incelemek zordur.

Bu arada bu işleme, "bilişsel hiyerarşi kuramı" deniliyor.

Benim ve az sayıda başkalarının çalıştığı bir alanı,

bazı varsayımlar yaparak hiyerarşik olarak

kaç insan hangi adımlarda hesap yapmayı bıraktığını,

ve bu düşünsel adımların, bir çok ilginç değişkten

ve farklı insanlardan nasıl etkilendiğini, birazdan göreceğiz.

Çok farklı bir kuram, çok daha popüler ve eski bir tanesi,

ağırlıklı olarak John Nash'ın "Akıl Oyunları" şöhretinden kaynaklı

adına "denge analizi" denen kuramdır.

Eğer herhangi bir seviyedeki bir oyun kuramı dersi aldıysanız,

bu mesele hakkında bir miktar bir şeyler öğrenmişsinizdir.

Denge, her kişinin kendi haricinde kalanların nasıl davranacaklarını

tamamen bilebildiği bir matematiksel durumdur.

Çok faydalı bir fikir olmakla birlikte,

insanların ilk defa içinde bulundukları

bu tip ekonomik oyunlarda veya meselelerde

durumunu tamamen açıklayamayabilir.

Bu tür durumlarda, 'denge' çok abartılı bir tahmin yapar,

yani herkes herkesin altında bir sayı tutmak ister,

dolayısıyla herkes sıfırı seçer.

Bakalım gerçekleşen neymiş. Bu deney daha önce defalarca icra edilmiş.

İlklerden biri ben, Rosemarie Nagel ve başkaları tarafından

90'larda yapıldı.

Bu, 9,000 kişinin cevaplarından oluşan güzel bir veri.

Bu insalar, bunu bir yarışma şeklinde düzenleyen üç gazete ve dergiye yazarak cevap verdiler.

Yarışma diyordu ki, bize tuttuğunuz sayıyı gönderin,

ve ortalamanın üçte ikisine yakın bir sayı tutana büyük ödül verilecektir.

Ve gördüğünüz gibi, burada oldukça iyi bir veri var. Sivri uçları net bir şekilde görebiliyorsunuzdur.

33'te bir sivrilik var. Bunlar bir adımlık düşünsel faaliyet gösterenler.

22'de başka bir sivri bölüm var.

Ve dikkat edin, bu arada, bir çok insan rakamları bu sivriliklerin etrafında da seçiyorlar.

Tam 33 veya 22 sayısını seçmiyorlar.

Dolayısıyla etrafında bir miktar kargaşa var.

Fakat diğer sivri uçları görebiliyorsunuz, onlar şurada.

Başka bir grup insan da denge analizi meselesini

iyice yakalamış durumda,

zira ya sıfırı ya da 1'i seçmişler.

Fakat kaybettiler, değil mi?

Çünkü çok küçük bir sayı tutmak da

eğer diğer kişiler de denge analizi yapmıyorsa, kötü bir seçimdir.

Dolayısıyla bu da akıllıca, ama zayıf.

(Gülüşmeler)

Tüm bunlar beynin neresinde oluyor?

Coricelli ve Nagel tarafından gerçekleştirilen bir çalışma, bu soruya çok net ve ilginç bir cevap veriyor.

Bu oyunu oynatmışlar

bir yandan da fMRI'lerını çekmişler,

ve bunu iki farklı koşulda yapmışlar: bir deneyde,

insanlara başka biriyle birlikte bu oyunu oynadıklarını,

onunkilerle sonuçların karşılaştırılacağını

ve kazanırsan bir miktar para ödeneceğini söylemişler.

Diğerinde ise, bir bilgisayara karşı oynadıklarını söylemişler.

Bu işi rastgele bir seçimle belirlemişler.

Sonunda, beyinde gerçekleşen etkinliklerin

bir insana karşı oynandığında bir bilgisayara kıyasla

daha fazla olduğu gözlenmiş.

Ve belli bölgelerde etkinlikler görebiliyoruz, mesela

medyal prefrontal korteks, dorsomedyal, fakat burada,

ventromedyal prefrontal korteks,

ön cingulate, çelişen davranışlarla ilgilenen

bir bölgede ('deve-cüce' oyunundaki gibi)

ve sağ-sol temporoparietal bağlantı gibi.

Ve bu bölgeler, oldukça kesin bir şekilde

"akıl kuramı" devresi

veya "zihinsel devre" olarak biliniyor.

Bu devre, diğer insanların ne hayal ettiğini tahmin etmekte kullanılır.

Yani bunlar bu devrenin oyun teorisiyle ilgisini

araştıran ilk çalışmalar.

Bir- ve iki- adım tipleri ne ifade eder?

Biz insanları neyi seçtiklerine göre sınıflandırırız,

ve sonra insanla oynayanlar ve bilgisayarla oynayanların

hangi beyin bölgeleri farklı olarak aktiflenmiş diye

aradaki farka bakarız.

Yukarda bir-adım oyuncularını görüyorsunuz.

Neredeyse fark yok.

Bunun sebebi onlar diğer insanları bilgisayar olarak algılıyor, tıpkı beyinlerinin yaptığı gibi.

Alttaki oyuncuların dorsomedial prefrontal cortex'indeki aktiviteyi görüyorsunuz.

Yani biliyoruz ki iki-adımlık oyuncular bir şeyleri farklı yapıyor.

Şimdi durmuş ve şunu soruyor olabilirsiniz, " Bu bilgiyle ne yapabilirim? "

Beyin aktivitesine bakıp şunu söyleyebilirsiniz,

" Bu adam iyi bir poker oyuncusu olacak, "

veya " Bu adam sosyal anlamda zayıf, "

ve bu zihinsel devrenin nerede olduğunu bildikten sonra

ergenlerin beyin gelişimi gibi konularda da

çalışmamız daha mümkün olabilir.

Tamam. Hazır olun.

Sizi biraz beyin aktivitesinden kurtaracağım,

çünkü " hair detector " hücrelerini kullanmaya ihtiyacınız yok.

Bu hücrelerinizi şu oyun hakkında dikkatle düşünmek için kullanmalısınız.

Bu bir pazarlık oyunu.

EEG elektrodları kullanılarak taranan iki oyuncu

bir-altı dolar arasındaki bir miktar üzerine pazarlık edecekler.

Eğer 10 saniye içinde yapabilirlerse, bu parayı gerçekten kazanacaklar.

Eğer 10 saniye geçer ve anlaşma yapamazlarsa, hiçbir şey alamayacaklar.

Yani ikisi birlikte batacaklar.

Esas olay şu, soldaki oyuncu

her bir denemede ortada ne kadar para olduğunu hakkında bilgi sahibi.

Farklı miktarlarla birçok kez oynuyorlar.

Bu oyunda, bilgilendirilen ortada dört dolar olduğunu biliyor.

Bilgilendirilmemiş oyuncu bilmiyor,

ama o da bilgilendirilmiş oyuncunun bildiğini biliyor.

Yani bilgilendirilmemiş oyuncunun sorunu şu,

" Bu adam gerçekten dürüst mü

veya benim ortada paylaşılacak bir veya iki dolar olduğunu düşünmem amacıyla

bana çok düşük bir miktar mı öneriyor?

Bu oyunda muhtemelen bir anlaşmaya varamayacaklar.

Yani en fazla parayı almak ve diğer oyuncuyu

size daha fazla vermesi için teşvik etmek arasında heyecanlı bir ilişki mevcut.

Pazarlık yapma şekli sıfırdan altıya kadar giden

bir numara çizelgesini işaret etmek,

bu şekilde bilgilendirilmemiş oyuncunun ne kadar alacağı üzerine pazarlık ediyorlar,

ve bilgili oyuncu da paranın geri kalanını alıyor.

Yani bu şirket tarafından saklı tutulduğu için

işçilerin ne kadar kar edildiğini bilmediği

bir işçi-patron ilişkisi gibi.

Böylece işçiler belki daha fazla para koparırız diye direnirler

ama şirket onlara verecek çok az parası olduğu izlenimini

yaratmak isteyebilir: "Elimden geldiği kadar fazla para veriyorum".

Önce biraz eylem. Böylece bir grup çift yüz yüze oynar.

Elimizde bilgisayara karşı oynayanların bilgisi de var.

Tahmin edebileceğiniz gibi arada ilginç bir fark var.

Ama bir grup yüz yüze oynayan çift

parayı her seferinde eşit olarak bölüşmeyi kabul ediyor.

Sıkıcı. Sinirsel olarak ilgi çekici de değil.

Onlar için iyi tabi. Bir sürü para kazanıyorlar.

Ama bizim ilgilendiğimiz şey, ne zaman anlaşmazlık olup olmadığı hakkında

bir şeyler söyleyebilir miyiz?

Bu genelde anlaşamayan diğer grup.

Çekişme, kabul etmeme ve daha az para kazanma

ihtimalleri var.

"Gerçek Evkadınları" şovunda oynamak için uygun olabilirler.

Solda gördüğünüz,

bölüşülen miktar bir, iki veya üç dolar olduğu zaman

%50 ihtimalle kabul etmiyor,

ve miktar dört, beş, altı olduğunda genelde kabul ediyor.

Bu, çok karmaşık bir oyun teoristi tarafından

önceden tahmin edilebilir bir şeye dönüştürülmüştür.

CalTech okulundan mezun olmalı ve bu konu hakkında bir şeyler öğrenmelisiniz.

Şu anda açıklamak için biraz karmaşık,

ama teori bu gibi şeylerin meydana gelebileceğini açıklar.

Önsezileriniz de size bunu açıklayabilir.

Şimdi size kaydedilen EEG sonuçlarını göstereceğim.

Çok karışık. Sağdaki beyin

bilgilendirilmemiş kişiye ait, ve soldaki bilgilendirilmiş kişiye.

İki beyni de aynı anda taradığımızı hatırlayın.

Yani beynin aynı veya farklı alanlarındaki

eş-zamanlı aktivite hakkında soru sorabiliriz,

tıpkı bir diyalog üzerinde çalışmak istediğinizde olduğu gibi

ve birbiriyle konuşan iki insanı tararken

onlar gerçekten birbiriyle iletişim haline geçtiğinde

esas aktivitenin onların konuşma bölgesinde olmasını beklemeniz gibi

Oklar aynı anda aktif olan bölgeleri bağlıyor,

ve okların yönü ilk aktiflenen

bölgeden başlayıp

daha sonra aktif olan bölgeye doğru gidiyor.

Bu durumda, dikkatlice bakarsanız

çoğu ok sağdan sola gitmekte.

Öyle ki, sanki bilgilendirilmemiş beyin aktivitesi

önce oluyor,

ve sonra bunu bilgilendirilmiş beyindeki aktivite takip ediyor.

Ve bu arada, bu testlerin anlaşmaları yapılmış.

Bu ilk iki saniyeden.

Bu bilgiyi analiz etmeyi bitirmedik,

bu yüzden gözlemeye devam ediyoruz, ama umudumuz

deneklerin anlaşıp anlaşamayacağını

ilk birkaç saniyeden tahmin edebilmek,

bu davalardan kaçınma durumlarında ve kötü boşanma durumlarında

veya bunun gibi şeylerde çok kullanışlı olabilir.

Bu testlerin tamamında birçok değer

gecikmeden dolayı kayboldu.

İşte burada anlaşmazlıkların meydana geldiği durum.

Öncelinden farklı gözüktüğünü fark edebilirsiniz.

Birçok ok var.

Bu beyinlerin eşzamanlı aktivite döneminde

daha yakın şekilde eşlendiğini gösteriyor,

ve oklar açık şekilde soldan sağa gidiyor.

Yani, bilgilendirilmiş beyin karar alıyor gibi gözüküyor,

"Büyük ihtimalle anlaşmaya varamayacağız."

Ve sonra bilgilendirilmemiş beyinde aktivite oluşuyor.

Şimdi size bazi akrabaları tanıtacağım.

Onlar kıllı, kokulu, hızlı ve güçlü.

Son Şükran Günü'nü düşünüyor olabilirsiniz.

Belki yanınızda bir şempanze olsaydı.

Charles Darwin, ben ve siz yaklaşık beş milyon yıl önce

aile ağacında şempanzelerden ayrıldık.

Onlar hala bizim en yakın genetik akrabamız.

Genlerimizin yüzde 98.8'ini paylaşıyoruz.

Zebralar ve atların paylaştığından daha çok gen paylaşıyoruz şempanzelerle.

Ve ayrıca onların en yakın kuzeniyiz.

Bizimle, gorillerden daha fazla genetik ilişkileri var.

Şimdi, insanlar ve şempanzelerin davranışlarının farklı olması

bize beyin evrimi hakkında birçok şey anlatabilir.

Bu inanılmaz bir hafıza testi

Nagoya, Japonya, Primat Araştırma Enstitü'sünden,

Bu araştırmanın birçoğu orada yapıldı.

Bu bayağı geriye gidiyor. Onlar işleyen bellekle ilgileniyorlardı.

Şempanze görecek, dikkatli izleyin,

bir, iki, üç, dört, beş rakamlarının

200 milisaniyelik pozlarını görecekler

.-- oldukça hızlı, ve 200 milisaniyelik poz, sekiz sinema karesine eşdeğer --

Sonra numaralar kaybolacak ve yerlerine kareler gelecek,

ve şempanzeler ödül olan elmayı alabilmek için

numaraları büyükten küçüğüe sıralayacak şekilde

numaralara denk gelen karelere basmak zorunda kalacak..

Bakalım nasıl yapabiliyorlar.

Bu genç bir şempanze. Genç olanlar

yaşlılardan daha iyi, tıpkı insanlar gibi.

Ve oldukça deneyimliler, yani onlar bunu

binlerce ve binlerce kez yaptılar.

Açıkçası burada büyük bir antreman etkisi var, fark edebileceğiniz üzere.

(Gülüşmeler)

Görüyorsunuz oldukça bıkkın ve halsizler.

Sadece bunu başarmakla kalmıyorlar, bunu oldukça tembel yolla yapıyorlar.

Evet? Kim bir şempanzeyi yenebileceğini düşünüyor?

Yanlış. (Gülüşmeler)

Deneyebiliriz. Deneyeceğiz. Belki deneriz.

Tamam, bu çalışmanın sıradaki bölümü

Tetsuro Matsuzawa'nın bir fikri üzerinde temellendi.

Hızlıca göstereceğim.

Cesur bir fikri vardı -- bilişsel takas hipotezi diyordu buna.

Biliyoruz ki şempanzeler hızlı ve güçlü.

Ayrıca statüleriyle çok takıntılılar.

Onun düşüncesi şuydu, belki şempanzelerin beyin aktivitelerini koruyup

aynı zamanda yarışma sırasında stratejik düşünme

eylemini, onlar için gerçekten önemli olan

statü ve kazanmak için

geliştirmeye çalışabilirlerdi.

Şimdi iki dokunmatik ekranla

bir oyun oynayan şempanzeleri kullanarak

bunu kontrol edeceğiz.

Şempanzeler gerçekten bilgisayar aracılığıyla birbirleriyle iletişim halindeler.

Sağa veya sola basacaklar.

Bir şempanze eşleyici olarak adlandırılıyor.

Eğer ikisi de sola basarsa eşleyici kazanır,

veya sağa, tıpkı saklambaç oyunundaki ebe gibi.

Uyuşmazcı iki şeklinde birbirine uymamasını istiyor.

O karşı ekrandaki şempanzeyle farklı şekle basmak istiyor.

Ve ödül elma küpleri.

Şimdi, oyun teorisyenlerinin bu bilgiye nasıl bakıyor?

X ekseni üzerindeki grafik, eşleyicinin

sağ seçtiği zamanların yüzdesi,

ve y ekseni üzerinde uyuşmazcının

sağı tahmin ettiği zamanların yüzdesi.

Yani buradaki nokta, biri eşlenmeyi, diğeri eşlenmemeyi

isteyen bir çift oyuncunun davranışı.

Ortadaki NE karesi -- aslında NE, CH ve QRE

Nash dengesinin üç farklı teorisi, ve diğerleri

teorinin ne öngördüğünü açıklıyor size,

ki bu da onların %50 oranında eşleşmeleri,

çünkü eşleyici çok fazla sol seçerse, örneğin,

eğer uyuşmazcıysam sağı seçerek üstün bir başarı sağlayabilirim.

Ve gördüğünüz gibi, şempanzeler, her bir şempanze bir üçgen,

öngörümüz olan karenin etrafında dairelenmişler.

Şimdi ödülü değiştiriyoruz.

Sol, sol ödülünü eşleyici için bir miktar yükselteceğiz.

Şimdi üç elma küpü alacaklar.

Oyun teorisine göre, bu uyuşmazcının davranışını değiştirmeli,

çünkü buna göre, uyuşmazcı şöyle düşünecek,

oh, bu adam büyük ödülü almaya çalışacak,

ve bu yüzden ben sağı seçmeliyim, böylece onun kazanamayacağından emin olurum.

Ve gördüğünüz gibi, davranışları Nash dengesinde

yapılan değişikliğin yönünde yukarı çıkıyor.

Son olarak ödülleri bir kez daha değiştiriyoruz.

Şimdi ödül dört elma küpü,

ve davranışları yine Nash dengesi yönünde değişiyor.

Çevreye serpilmişler, ama ortalamasını alırsanız,

.01'den fazla bir fark oluşmaz, gerçekten çok yakın.

Onlar aslında gözlediğimiz her türden daha fazla yakınlık gösteriyor.

İnsanlar ne alemde? Bir şempanzeden daha zeki olduğunuzu düşünüyorsunuz değil mi?

İşte mavi ve yeşil renklerde iki insan grubu.

50-50'ye çok yakınlar. Ödüllere çok hassas cevap vermiyorlar,

ve ayrıca oyundaki öğrenmeleri üzerinde çalışırsanız,

önceki ödüllere çok duyarlı olmadıklarını göreceksiniz.

Şempanzeler oyun teorisine bağlı kalma hissiyle birlikte

insanlardan daha iyi oynuyor.

Ve şurada Japonya ve Afrika'dan iki insan

grubu. İyi bir şekilde tekrarlıyorlar.

Hiçbiri şempanzelerin seviyesine yakın değil.

Şimdi bugün öğrendiğimiz bazı şeyler.

İnsanlar aklın teorisini kullanarak stratejik düşünme miktarında

sınırlı gözüküyor.

Pazarlıktan edindiğimiz giriş niteliğinde kanıtlarımız var,

bunlar paraya mal olacak kötü bir anlaşmazlık olup olmayacağını

tahmin etmek için kullanılabilecek beyindeki erken uyarı işaretleriydi.

Ve oyun teorisi ışığında

şempanzeler insanlardan daha iyi yarışmacı.

Teşekkürler

(Alkış)