Է. Օ. Ուիլսոն՝ Խորհուրդ երիտասարդ գիտնականներին

«Աշխարհը իսկապես ձեր կարիքն է զգում,» այսպես է սկսում հայտնի կենսաբան Է. Օ. Ուիլսոնը երիտասարդ գիտնականին ուղղված նամակը։ Անդրադառնալով իր լույս ընծայվելիք գրքին՝ նա խորհուրդներ է տալիս ելնելով իր կյանքի փորձից և հիշեցնելով, որ զարմանքն ու ստեղածագործական մոտեցումը գիտական կյանքի հիմքն են։ (Նկարահանված է TEDMED-ում)

Այժմ ձեզ մի քանի մոտեցումներ կներկայացնեմ՝

վերցված այն գրքից, որի վրա ներկայումս աշխատում եմ

«Նամակներ երիտասարդ գիտնականին»:

Նախընտրեցի ներկայացնել դրանք՝

հաշվի առնելով իմ դասավանդելու և տարբեր

մասնագիտությունների տեր գիտնականների հետ շփումների երկարատև փորձը։

Միգուցե կուզեք իմանալ այդ սկզբունքները, որոնք ամփոփել եմ

դասավանդելիս և այդ շփումների ընթացքում։

Ուստի նախ և առաջ ուզում եմ հորդորել բոլորին,

մասնավորապես երիտասարդներին,

այն ուղով, որ ընտրել եք

որքան հնարավոր է առաջ գնալ։

Աշխարհը շատ է զգում ձեր կարիքը։

Մարդկությունը վաղուց արդեն թևակոխել է տեխնո-գիտական դարաշրջան։

Այլևս ետդարձի ճանապարհ չկա։

Որքան էլ տարբեր լինեն գիտության ճյուղերը՝ ասենք աստղաֆիզիկա,

մոլեկուլային գենետիկա, իմունոլոգիա, միկրոկենսաբանություն և առողջապահություն

մինչև մարդկային օրգանիզմի՝ իբրև սիմբոզ ուսումնասիրություն

և շրջակա միջավայրի հետազոտություններ։

Բժշկության և առհասարակ ամբողջ գիտության նոր գիտելիքների պաշարները

կրկնապատկվում են 15-ից 20 տարին մեկ։

Տեխնոլոգիան առաջ է ընթանում նույն տեմպերով։

Իսկ այս երկուսի միջև, որոնք արդեն գերակշռող են,

ինչպես այստեղ նստածներն են հասկանում,

կյանքի ցանկացած ոլորտ։

Այնքան արագ է ընթանում տեխնո-գիտական հեղափոխությունը,

և այնքան ահագնացնող է այդ ընթացքը իր անթիվ փոխակերպումներով, որ ոչ ոք չի կարող կանխատեսել

դրա վերջնարդյունքը անգամ գալիք մեկ տասնամայակի կտրվածքով։

Անշուշտ, կգա ժամանակ,

երբ հայտնագործությունների և գիտելիքի արագ աճը,

որը իրականում սկսվել է 1600-ականներին,

սրընթաց վերելք կապրի, ապա կհանդարտվի,

բայց դրա հետ դուք գործ չունեք։

Հեղափոխությունը դեռ կշարունակվի

առնվազն մի քանի տասնամյակ

Այն արմատապես կփոխի մարդկային կյանքը

այսօրվա կենսապայմանների համեմատ։

Հետազոտությունների ավանդական ոլորտները կշարունակեն ընդլայնվել,

իսկ այդ ճանապարհին անխուսափելիրեն ի հայտ կգան նոր գիտաճյուղեր։

Ի վերջո գիտության բոլոր տեսակները կվերածվեն

նկարագրությունների շղթաների, ցանցերի, սկզբունքերի ու օրենքների բացատրության։

Ուստի պետք է ոչ թե սահմանափակվել

միայն մեկ մասնագիտությամբ, այլ հմտություններ ձեռք բերել այլ ոլորտներում,

որոնք կարող են մոտ կամ նույնիսկ շատ հեռու լինել նախնական ուղղությունից։

Լայն բացեք աչքերը և սուր պահեք ձեր միտքը։

Ձգտումը դեպի գիտելիքը մեր գեների մեջ է։

Այն սերմանվել է մեր հեռավոր նախնիների կողմից,

ովքեր տարածվել են աշխարհով մեկ,

և այդ ծարավը երբեք չի հագեցվի։

Այս ամենը գիտակցելու և խելամտորեն կիրառելու համար,

իբրև գալիք քաղաքակրթության բաղկացուցիչ մաս,

անհրաժեշտ է ներդնել գիտական ներուժով զինված մարդկանց ջանքերը, ինչպիսին դուք եք։

Կրթության, բժշկության, իրավունքի, դիվանագիտության և

կառավարության մեջ, բիզնեսում և այսօրվա ԶԼՄ-ներում։

Մեր քաղաքական գործիչները պետք է ունենան գոնե նվազագույն մակարդակի

կրթվածություն, որը նրանց այսօր այդքան պակասում է,

մի ծափահարեք, խնդրում եմ։

Բոլորի համար ավելի լավ կլիներ,

որ նրանք կրթվեին պաշտոն ստանձնելուց առաջ և ոչ թե արդեն պաշտոնավարելու ընթացքում։

Ուստի լավ կանեք որպես կողմնակի աշխատանք,

ինչքան էլ խորանաք «լաբորատորիաներում»,

զբաղվեք նաև ուսուցչությամբ

ձեր կարիերայի ընթացքում։

Այժմ իսկույն անցնեմ

այն նյութին, որ թե՛ կենսական նախապայման է,

և թե՛ պոտենցիալ արգելք գիտական կարիերայի ճանապարհին։

Եթե մի փոքր կաղում եք մաթեմատիկայից,

մի՛ անհանգստացեք։

Հաջողակ գիտնականներից շատերը

ներկայումս մաթեմատիկայից ունեն տարրական գիտելիքներ։

Տեղին է հետևյալ փոխաբերությունը.

Եթե առաջնակարգ մաթեմատիկոսները, վիճակագիրներն

ու տեսաբանները գիտության «տաճարի» ճարտարապետներն են համարվում,

ապա մնացյալ զգալի մասը

գործող գիտնականների, նրանց թվում բազմաթիվ

այսպես ասած առաջնակարգ մասնագետներ գծագրում են տաճարի տեղանքը, ուսումնասիրում են

տարածքը, չափագրում արահետները,

կանգնեցնում հարակից շենքերը։

Ոմանք ինձ համարձակ կհամարեն,

սակայն ես սովոր չեմ սարսափել մաթեմատիկայից

գիտությունների թեկնածուների հետ զրուցելիս։

Հարվարդում 41 տարի կենսաբանություն դասավանդելիս

ես ցավով ականատես եմ եղել՝ ինչպես են բազմաթիվ խելացի ուսանողներ

հրաժարվել գիտական կարիերայից,

կամ նույնիսկ ոչ-պարտադիր դասերին մասնակցելուց,

քանի որ վախենում էին ձախողումից։

Մաթեմատիկայից սարսափող այս երիտասարդները գիտությունն ու բշկությունը զրկում են

այդքան անհրաժեշտ տաղանդների հոսքից։

Ահա թե ինչպես կարող եք վերջ տալ ձեր վախերին, եթե կան այդպիսիք։

Հասկացեք, որ մաթեմատիկան մի լեզու է,

որ կառավարվում է մյուս լեզուների նման

կամ ընդհանրապես բոլոր լեզուների նման, իր սեփական քերականությամբ

և տրամաբանական կառուցվածով։

Միջին գրագիտության ցանկացած մարդ,

ով սովորում է մաթեմատիկայի հիմունքները

տարրական մակարդակի վրա, ինչպես բանավոր լեզուների դեպքում, դժվարություն չի ունենա

մաթեմատիակայի հիմունքները ընկալելիս,

եթե ցանկանում է տիրապետել գիտությունների մաթեմատիկական լեզվին։

Ինչքան երկար սպասեք, որ կհասնեք գոնե տարրական գրագիտության,

այնքան դժվար կլինի տիրապետել մաթեմատիկայի լեզվին, ինչպես պատահում է ցանկացած լեզվում,

բայց դրան հնարավոր է հասնել ցանկացած տարիքում։

Իմ հեղինակավոր կարծիքն եմ հայտնում

այդ մասին, քանի որ ինքս եմ նման փորձ ունեցել։

Ես հանրահաշիվ չեմ իմացել մինչև առաջին կուրսի ուսանող էի

Ալաբամայի համալսարանում։

Նախկինում այդ առարկան չէին դասավանդում։

Ես սովորեցի՝ ինչ է մաթեմատիկական անալիզը, երբ արդեն Հարվարդի 32-ամյա դասախոս էի

ու մեծ անհարմարություն զգալով՝ ստիպված էի դասերի գնալ ցածր կուրսի ուսանողների հետ,

ովքեր երկու անգամ փոքր էին ինձանից։

Նրանցից մի քանիսն էլ ուսանողներն էին,

ում ես դասավանդում էի էվոլուցիոն կենսաբանություն։

Մոռանալով հպարտությունս, վերջապես սովորեցի մաթեմատիկական անալիզը։

Ես հասկացա, որ գիտության մեջ և դրա բոլոր կիրառություններում,

առաջնային են ոչ թե տեխնիկական գիտելիքները,

այլ երևակայության գործադրումը։

Այն է՝ ձևակերպել գաղափարներ միավորների և պրոցեսների տեսքով,

որոնք ստեղծվում են երևակայության միջոցով։

Ես հասկացա, որ գիտության մեջ հայտնագործություններ հազվադեպ են գրանցվում,

երբ գրատախտակի մոտ կանգնած՝

փորձում են ստանալ նոր արդյունքներ մաթեմատիկական թեորեմներից

և հավասարումներից։

Փոխարենը, դրանք երևակայության ծնունդն են, որ տանում են դեպի քրտնաջան աշխատանք,

իսկ այդ ընթացքում մաթեմատիկական մտածողության կարիք կարող է չլինել։

Գաղափարները ծնվում են, երբ իրական կամ երևակայական աշխարհի երևույթները ուսումնասիրվում են

հենց այնպես։

Չափազանց կարևոր է հիմնավոր գիտելիքներ ունենալ

արդեն բացահայտված այն սկզբունքների վերաբերյալ, որոնք մտնում են ձեր նախընտրած

ոլորտի մեջ։

Երբ ինչ-որ նոր բան է հայտնագործվում,

ապա տրամաբանական է, որ հաջորդ քայլով

պետք է գտնել մաթեմատիկական և վիճակագրական այն մեթոդները, որոնցով կարելի է խթանել վերլուծությունը։

Եթե այդ քայլը չափազանց բարդ է,

հայտնագործության հեղինակի կամ թիմի համար

այդ դեպքում կարելի է դիմել մաթեմատիկոսի օգնությանը՝

որպես գործընկեր։

Դիտարկենք հետևյալ սկզբունքը,

որը ես համեստորեն կանվանեմ «Ուիսլոնի Թիվ 1 Սկզբունք».

Շատ ավելի հեշտ է գիտնականների,

այդ թվում՝ բժշկության մասնագետների համար, ստանալ օգնություն

մաթեմատիկոսների և վիճակագիրների կողմից,

քան մաթեմատիկոսների և վիճակագիրների համար

գտնել գիտնականների, ովքեր կարող են կիրառել իրենց հավասարումները։

Շատ կարևոր է, եթե գիտության որևէ ուղղություն եք ընտրում,

որ այն մատչելի լինի ձեզ համար, խորապես հետաքրքրի ձեզ

և կենտրոնանաք դրա վրա։

Ուստի հիշեք նաև «Ուիսլոնի Թիվ 2 Սկզբունքը».

Ցանկացած գիտնականի համար, լինի նա հետազոտող, տեխնիկական աշխատող,

ուսուցիչ, մենեջեր կամ բիզնեսմեն,

ով տիրապետում է որոշակի մաթեմատիկական, գիտելիքների,

գոյություն ունի գիտության կամ բժշկության այնպիսի ոլորտ,

որտեղ այդ գիտելիքները բավարար կլինեն՝ հաջողության հասնելու համար։

Այժմ արագ կներկայացնեմ

մի քանի այլ սկզբունքեր, որոնք կօգնեն

կազմակերպելու ձեր կրթությունն ու կարիերան,

իսկ եթե դասավանդում եք, ապա ինչպես կարող եք

բարելավել երիտասարդ գիտնականներին դասավանդման որակը։

Երբ ընտրում եք ապագա հետազոտության ոլորտը,

կամ ուզում եք հասնել համաշխարհային հաջողությունների,

ապա ընտրեք տվյալ գիտաճյուղի այն տարածքը, որը քիչ է «բնակեցված»

դատելով այն ցուցանիշից, թե որքան է այդ ոլորտով զբաղվող ոսանողների և հետազոտողների թիվը

այդ պահին։

Այս սկզբունքը նպատակ չունի թերագնահատել համատեղ ուսումնասիրությունների կարևորությունը

ձեր մասնակցության անհրաժեշտությունը

գործող առաջնակարգ հետազոտություններում։

Կարևոր է նաև համագործակցել նաև տարեց գիտնականների հետ

հաջողված նախագծերում, ինչպես նաև ընկերանալ հասակակից գործընկերների հետ

փոխադարձ օգնության համար։

Սակայն, դրա հետ մեկտեղ փորձեք դուրս գալ այդ նեղ սահմաններից՝

գտնելու մի ոլորտ, որը դեռ հանրահայտ չէ։

Այս մասին խոսվել է ինձանից առաջ հնչացշծ ելույթներում։

Սա ամենաարագ ուղին է՝ գրանցելու նոր ձեռքբերումներ,

եթե հաշվում ենք տարեկան հայտնագործությունները՝ ըստ յուրաքանչյուր հետազոտողի։

Միգուցե լսել եք

զորքը հավաքելու մարտական կոչը՝

«Շարժվե՛ք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։

Գիտության մեջ, ճիշտ հակառակն է՝ «Մի՛ շարժվեք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։

Ահա և «Ուիսլոնի Թիվ 3 Սկզբունքը»՝

«Մի՛ շարժվեք հրացանների ձայնի ուղղությամբ»։

Հետևեք հեռվից,

բայց մի՛ միացեք աղմուկին։

Ձեր շուրջը աղմուկ բարձրացրեք։

Եթե արդեն ընտրել եք այն մասնագիտությունը,

որն իրոք սիրում եք, ապա հնարավորությունը

հասնելու հաջողությունների իսկապես կմեծանա, եթե զբաղվեք դրանով այնքան,

որ կարողանաք մասնագետ դառնալ։

Կան հմուտ մասնագետներից զուրկ հազարավոր ուղղություններ,

որ հանդիպում են ֆիզիկայի և քիմիայի,

նաև կենսաբանության ու բժշկության ոլորտներում։

Շատ ավելի՝ հասարական գիտություններում,

որտեղ հնարավոր է կարճ ժամանակում

հեղինակություն դառնալ։

Երբ դաշտը նոսր է բնակեցված,

ապա ջանասիրությամբ կարելի է դառնալ

համաշխարհային հեղինակություն։

Աշխարհին անհրաժեշտ են նմանօրինակ մասնագետներ,

և աշխարհը պարգևատրում է նրանց,

ովքեր ուզում են դառնալ այդպիսին։

Գոյություն ունեցող ինֆորմացիան և այն նորը, որ ինքներդ կբացահայտեք,

կարող է սկզբում շատ քիչ թվալ, և դժվար լինի կապել այն

մյուս տվյալների հետ։

Դե, եթե դա է խնդիրը,

ոչինչ։ Ինչո՞ւ գնալ դժվարի հետևից՝ հեշտի փոխարեն։

Պատասխանը տալիս է «Սկզբունք Թիվ 4-ը».

Գիտական հետազոտությունների ճանապարհին

ամեն խնդիր մի նոր հնարավորություն է.

որքան բարդ է խնդիրը,

այնքան մեծ կլինի դրա լուծման կարևորությունը։

Այժմ խոսեմ ընդհանուր դրույթների մասին,

որոնք կիրառվում են գիտական հայտնագործությունների ժամանակ։

Գիտնականները, այդ թվում՝ իսկական մաթեմատիկոսները,

կիրառում են հետևյալ երկու ուղղություններից մեկը.

Նախ սկզբնական հայտնագործությունների շնորհիվ

սահմանվում է խնդիրը,

ապա փնտրում է լուծումը։

Խնդիրը կարող է հարաբերականորեն փոքր լինել,

օրինակ՝ զբոսանավի ո՞ր մասից է տարածվել նորովիրուսը։

Կամ ավելի մեծ, օրինակ՝ ո՞րն է եղել սև նյութի դերը տիեզերքի տարածման գործում։

Այս հարցերին պատասխանելիս, սովորաբար բացահայտվում են այլ երևույթներ

և վեր հանվում այլ հարցեր։

Այս մոտեցումներից առաջինը հատուկ է որսորդի մտածելակերպին,

ով անտառում փնտրում է իր նախընտրած զոհին՝

ճանապարհին բացահայտելով նորերին։

Ըստ երկրորդ մոտեցման՝

պետք է ընդհանուր մոտեցմամբ ուսումնասիրել առարկան՝

գնալով անհայտ երևույթի կամ հայտնի երևույթի հետքերի ետևից,

որսորդի նման, ինչն անվանում ենք «նատուրալիստական տրանս»,

երբ հետազոտողի միտքը բաց է ցանկացած հետաքրքիր

և արժեքավոր նորության համար։

Այս դեպքում որոնում են ոչ թե խնդրի լուծումը,

այլ լուծման արժանի խնդիրներ։

Հետազոտությունների երկու դրույթները,

հատկապես իսկական հետազոտությունների, կարող են հետևյալ տեսքով ամփոփվել

այն վերջին սկզբունքի մեջ, որը կներկայացնեմ.

Գիտության ցանկացած խնդրի համար

գոյություն ունեն մեթոդներ և մոտեցումներ,

որոնք կատարյալ են տվյալ խնդրի լուծման համար։

Եվ հակառակը, ցանկացած մեթոդի կամ

մոտեցման համար գոյությունն ունեն կարևոր խնդիրներ,

որոնց լուծման համար դրանք կատարելապես համապատասխանում են։

Պարզելով դրանք՝

կգտնեք ձեր սեփական ուղին բացահայտելու,

սովորելու և սովորեցնելու։

Տասնամյակներ անց ահռելի առաջընթաց կգրանցվի

հիվանդությունների կանխման, առողջապահության և կյանքի որակի հարցերում։

Ողջ մարդկությունը կախված է բժշկության ոլորտի գիտելիքներից,

և դրա հետ առնչվող գիտություններից։

Դուք ընտրել եք մի առաքելություն,

որը կտա ձեզ բավարարվածություն իբրև վերջնարդյունք, որ արժանավոր կյանքով եք ապրել։

Շնորհակալություն այսօր ինձ այստեղ հյուրընկալելոււ համար։

(Ցափահարություններ)

Շնորհակալություն։

Շատ շնորհակալություն։

Ողջունում եմ բոլորիդ։