Sarah Kay: Jeśli będę miała córkę...

"Jeśli będę miała córkę, zamiast 'Mama', będzie nazywać mnie 'Punkt B'..." - tymi słowami poetka Sarah Kay rozpoczęła swoje wystąpienie, zwieńczone dwukrotnymi owacjami na stojąco podczas TED2011. Kay opowiada historię swojej przemiany - z niewinnej i łatwowiernej nastolatki chłonącej każdy wers w Klubie Poetyckim Bowery w Nowym Jorku, w nauczycielkę przekazującą dzieciom wiedzę na temat siły wyrażania siebie w Projekcie V.O.I.C.E. - oraz daje dwa zapierające dech w piersiach występy: "B" i "Hiroshima".

Jeśli będę miała córkę,

zamiast "Mama"

będzie nazywać mnie "Punkt B"

żeby wiedziała, że cokolwiek by się nie działo,

zawsze do mnie trafi.

Namaluję wszechświat na jej dłoniach,

tak by musiała nauczyć się go na pamięć

zanim powie: "Znam go tak dobrze jak własną dłoń".

I nauczy się

że życie nie raz da jej po twarzy,

a potem poczeka aż wstanie tylko po to, by dać jej kopniaka w brzuch.

Jednak odebranie na chwilę oddechu

jest jedynym sposobem, by płuca zrozumiały,

jak bardzo lubią smak powietrza.

Jest taki ból,

którego nie można uleczyć plasterkiem ani poezją.

Więc za pierwszym razem kiedy moja córka zda sobie sprawę,

że Superkobieta nie nadejdzie z pomocą,

zapewnię ją

że nie musi się bronić sama.

Bo nie ważne jak szeroko rozpościerasz palce

twoje dłonie zawsze będą zbyt małe

by wyłapać każdą krzywdę, którą chcesz naprawić.

Uwierzcie mi, próbowałam.

I powiem jej: "Skarbie,

nie zadzieraj tak nosa.

Znam tę sztuczkę, robiłam tak milion razy.

W ten sposób tylko wyczujesz dym

który doprowadzi cię do płonącego domu

a tam znajdziesz chłopca, któremu ogień odebrał wszystko

i będziesz próbowała go uratować.

Albo znajdziesz chłopca, który podłożył ogień,

i będziesz próbowała go zmienić."

Ale wiem, że ona i tak to zrobi,

więc zamiast ją pouczać, będę miała pod ręką zapas

czekolady i kalosze

ponieważ nie ma takiego bólu serca, którego nie mogłaby uleczyć czekolada.

OK, jest kilka problemów których czekolada nie naprawi...

Ale właśnie po to są kalosze.

Ponieważ, jeśli tylko pozwolisz, deszcz zmyje wszystko.

Chcę, by patrzyła na świat

przez szklane dno łodzi,

przez mikroskop

na galaktyki, które istnieją

w zakątkach ludzkiego umysłu,

bo tak właśnie nauczyła mnie mama.

Zawsze będą dni takie jak ten.

♫ Zawsze będą dni takie jak ten, mówiła moja mama ♫

Kiedy rozpościerasz ramiona, żeby coś złapać,

a jedyne, co dostajesz to rany i sińce,

kiedy wychodzisz z budki telefonicznej i próbujesz latać,

a ludzie, których chcesz ocalić

są jedynymi, którzy cię powstrzymują,

kiedy twoje kalosze napełnią się wodą,

a ty będziesz tonąć w morzu rozczarowania.

Ale w takie dni tym bardziej znajdziesz powód, by dziękować.

Bo nie ma nic piękniejszego

niż ocean, który zawsze wraca do brzegu,

nieważne ile razy by się oddalał.

Wiatry są czasem pomyślne, a czasem nie.

Gwiazdy

pojawiają się i gasną.

I nieważne, ile min wybucha w ciągu minuty,

niech twoje myśli spoczną

na pięknie tego zabawnego miejsca zwanego życiem.

Tak, w skali od jednego do nadmiernego zaufania

jestem cholernie naiwna.

Ale chcę, by moja córka wiedziała, że świat jest zrobiony z cukru.

Łatwo się rozpuszcza

ale nie należy bać się go próbować.

Powiem jej: "Dziecinko, pamiętaj, że rzeczą mamusi jest się martwić,

tatusia - walczyć,

a ty jesteś dziewczynką o maleńkich dłoniach i wielkich oczach,

która zawsze chce więcej."

Pamiętaj, że szczęścia chodzą trójkami,

ale problemy też.

Zawsze przepraszaj, kiedy zrobisz coś złego.

Ale nigdy nie przepraszaj

za to, jak nieustający błysk w twoich oczach.

Nigdy nie przestawaj śpiewać, chociaż twój głos nie jest doskonały.

A kiedy w końcu ktoś złamie ci serce,

kiedy do twojego domu wkradnie się wojna i nienawiść,

a na ulicach zobaczysz tylko

cynizm i porażkę,

powiedz wszystkim, że powinni poznać twoją matkę.

Dziękuję. Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję

(Brawa)

Dobrze, teraz chciałabym, abyście przez chwilę

zastanowili się nad trzema rzeczami,

których jesteście pewni.

To może być cokolwiek -

technologia, rozrywka, projekt,

wasza rodzina, co jedliście na śniadanie.

Jest jedna zasada: nie zastanawiaj się zbyt długo.

Ok, gotowi? Start.

OK.

Więc, trzy rzeczy których ja jestem pewna.

Wiem że Jean-Luc Godard miał rację

kiedy powiedział że "dobre opowiadanie

ma początek, środek i koniec,

choć niekoniecznie w tej kolejności."

Wiem, że jestem niesamowicie podekscytowana swoją obecnością tutaj,

co uniemożliwia mi zachowanie spokoju.

(Śmiech)

I wiem,

że cały tydzień czekałam by opowiedzieć wam ten kawał.

(Śmiech)

Dlaczego strach na wróble został zaproszony na TED?

Bo się wyróżniał na swoim polu.

(Śmiech)

Przepraszam.

Ok, więc to są trzy rzeczy, które ja wiem na pewno.

Jednak jest mnóstwo innych, których nie mogę zrozumieć.

Dlatego piszę wiersze.

Czasem jedynym sposobem na zrozumienie czegoś

jest napisanie wiersza.

Czasem dochodzę do ostatniego wersu,

patrzę na cały wiersz i myślę "Aha, więc o to chodziło."

Ale czasem kończę wiersz

i nadal nic nie rozumiem.

Ale chociaż mam nowy wiersz.

Poezja mówiona jest formą poetyckiego performance'u.

Zawsze mówię, że w ten sposób tworzy się poezję,

która nie tylko chce żyć na papierze,

ale jeszcze ma w sobie coś, co wymaga głośnego wypowiedzenia

albo osobistego doświadczenia.

W pierwszej klasie liceum

byłam kłębkiem nerwów.

Byłam opóźniona w rozwoju

i nadpobudliwa.

Chociaż bałam się,

kiedy ktoś na mnie za długo patrzył,

zafascynowała mnie idea poezji mówionej.

Czułam, że moje dwie sekretne miłości - poezja i teatr -

połączyły się i mają dziecko,

dziecko, które musiałam poznać.

Postanowiłam więc spróbować.

Mój pierwszy wiersz mówiony,

nafaszerowany całą mądrością 14-latki

był o niesprawiedliwości

bycia postrzeganą jako niekobieca.

Wiersz wyrażał moje oburzenie

i był raczej przesadzony,

ale cała poezja mówiona, z którą się do tamtej pory spotkałam

była przepełniona oburzeniem,

więc sądziłam, że tego się oczekuje też i ode mnie.

Podczas pierwszego mojego występu

publiczność złożona z nastolatków krzyczała z zadowolenia

i kiedy zeszłam ze sceny, cała drżałam.

Poczułam czyjąś dłoń na moim ramieniu,

odwróciłam się i zobaczyłam

wysoką dziewczynę w bluzie z kapturem, która wyszła z tłumu.

Miała chyba z dwa i pół metra wzrostu

i wyglądała, jakby mogła mnie powalić jedną ręką,

ale zamiast tego skinęła na mnie

i powiedziała: "Wiesz, też tak się czułam. Dzięki."

To było jak grom z jasnego nieba.

Uzależniłam się.

Odkryłam taki bar na Manhattan's Lower East Side,

który organizował otwarte wieczorki poetyckie,

na które zabierali mnie moi zdumieni, ale pomocni rodzice,

bym chłonęła każde wypowiadane tam słowo.

Byłam o jakieś 10 lat młodsza od pozostałych,

ale jakimś cudem poetom z Klubu Poetyckiego Bowery

nie przeszkadzała wałęsająca się tam 14-latka,

właściwie to bardzo mile mnie przyjęli.

Właśnie tam, słuchając historii opowiadanych przez poetów,

nauczyłam się, że poezja mówiona nie musi być przepełniona oburzeniem,

że może być zabawna albo bolesna,

poważna lub głupiutka.

Klub Poetycki Bowery stał się dla mnie szkołą i domem.

A poeci, którzy tam występowali

zachęcali mnie do opowiadania swoich historii.

Nie było ważne, że miałam 14 lat --

mówili mi: "Pisz o byciu 14-latką".

Tak robiłam i co tydzień byłam zdumiona,

kiedy ci wspaniali, dojrzali poeci

śmiali się ze mną i wyrażali swoje poparcie,

klaskali i mówili, że "też tak się czuli".

Mogę teraz podzielić moją przygodę z poezją mówioną

na trzy etapy.

Etap pierwszy był wtedy, kiedy powiedziałam:

"Potrafię. Mogę to zrobić".

I stało się to dzięki dziewczynie w bluzie z kapturem.

Drugi etap był, kiedy powiedziałam:

"Nie przestanę. Idę dalej.

Uwielbiam poezję mówioną. Będę tu wracać co tydzień."

A trzeci etap rozpoczął się,

gdy zrozumiałam, że nie muszę pisać wierszy przepełnionych gniewem,

jeśli tak naprawdę go nie czuję.

Miałam swoje własne, specyficzne przemyślenia

i im bardziej się na nich skupiałam,

tym dziwniejsza stawała się moja poezja,

ale jednocześnie była bardziej moja.

To nie jest tylko bezsensowne porzekadło "pisz, co wiesz",

trzeba zebrać całą swoją wiedzę i doświaczenie

zgromadzone do tej pory,

aby pomogły nam zgłębiać nieznane tematy.

Poezja pomaga mi uporać się z tym, czego nie rozumiem,

ale do każdego nowego wiersza zabieram się

dźwigając wielki bagaż

dotychczasowych doświadczeń.

Kiedy poszłam na studia, spotkałam innego poetę,

który podzielał moją wiarę w magię poezji mówionej.

I zupełnie przypadkiem Phil Kaye i ja

mamy takie samo nazwisko.

W liceum stworzyłam Projekt V.O.I.C.E.,

który miał zachęcać moich znajomych do wspólnego tworzenia poezji mówionej.

Jednak później z Philem zdecydowaliśmy się zmienić Projekt V.O.I.C.E. -

tym razem za swoją misję przyjmując,

że poezja mówiona ma bawić,

uczyć i inspirować.

Studiowaliśmy dziennie, ale też podróżowaliśmy w międyczasie,

występowaliśmy i uczyliśmy

wszystkich, od 9-latków po studentów uczelni artystycznych,

od Kalifornii, przez Indianę aż do Indii,

w szkołach publicznych, na ulicach, w kampusach uczelni.

I za każdym razem obserwowaliśmy,

jak poezja mówiona

otwiera zamknięte drzwi.

Jednak czasem się okazuje,

że poezja może być naprawdę przerażająca.

Okazuje się czasem,

że musisz podejść nastolatków podstępem, by zaczęli pisać wiersze.

Dlatego zaczęłam tworzyć listy. Każdy może je układać.

Pierwsza moja lista to

"10 rzeczy, które wiem na pewno".

Dzieje się coś takiego, coś, czego doświadczylibyście też tutaj,

gdybyśmy teraz wszyscy odczytali swoje listy.

W pewnym momencie zdalibyście sobie sprawę

że ktoś zapisał dokładnie tę samą rzecz

albo inną, ale bardzo podobną

do tego, co sam napisałeś.

A ktoś inny

napisał coś zupełnie odwrotnego.

Trzecia osoba ma coś, o czym nigdy nawet nie słyszałeś.

Z kolei czwarta osoba ma coś, o czym myślałeś, że wiesz wszystko,

ale ta osoba daje ci zupełnie nowe spojrzenie na to coś.

Zawsze mówię ludziom, że właśnie stąd biorą się wspaniałe historie,

z tych czterech skrzyżowań

tego, czym się pasjonujesz

i tego, czym interesują się inni.

Większość osób dobrze reaguje na takie ćwiczenie.

Ale jedna z moich studentek, Charlotte z pierwszego roku,

nie była przekonana.

Charlotte była dobra w układaniu list, ale nie chciała pisać wierszy.

"Proszę pani", powiedziała, "ja po prostu nie jestem ciekawym człowiekiem.

Nie mam nic ciekawego do powiedzenia."

Zaczęłam jej więc zadawać kolejne listy

i któregoś dnia poprosiłam o stworzenie listy

"10 rzeczy które powinnam już umieć".

Numer 3 na jej liście to

"powinnam już umieć zakochiwać się w facetach

starszych ode mnie trzy razy."

Zapytałam ją, co miałam na myśli,

a ona odpowiedziała: "To długa historia, proszę pani".

A ja na to: "Charlotte, to brzmi całkiem ciekawie".

I w ten sposób narodził się pierwszy wiersz,

wiersz o miłości, jakiego nigdy przedtem nie słyszałam.

Początek był taki:

"Anderson Cooper jest cudownym mężczyzną."

(Śmiech)

"Czy widzieliście go w wiadomościach,

jak ścigał się z Michaelem Phelpsem w basenie -

w samych kąpielówkach -

jak nurkował, zdeterminowany, by pokonać tego mistrza w pływaniu?

Po wyścigu przeczesał swoje mokre, białe jak śnieg włosy

i powiedział: 'Jesteś bogiem'.

Nie, Anderson, to ty jesteś bogiem."

(Śmiech)

(Brawa)

Teraz już wiem, że podstawowa zasada chłodnego spokoju

to sprawiać wrażenie niewzruszonego,

nigdy nie przyznawać się, że coś cię przeraża

lub zadziwia, czy ekscytuje.

Kiedyś ktoś mi powiedział,

że trzeba tak iść przez życie.

Chronisz się

przed wszystkimi niespodziewanymi nieszczęściami lub bólem, który może się pojawić.

Ale ja idę przez życie tak.

I owszem, łapię przez to te nieszczęścia i ból,

ale za to kiedy piękne, wspaniałe rzeczy

po prostu lecą z nieba,

ja jestem gotowa je złapać.

Używam poezji mówionej, by pomóc moim studentom

na nowo odkryć cud,

walczyć z ich skłonnością do chłodu i niewzruszenia,

a zamiast tego skłaniać do zaangażowania w to, co dzieje się dookoła,

tak, by mogli to interpretować i coś z tego tworzyć.

To nie jest tak, że uważam, że poezja mówiona

jest idealną formą sztuki.

Zawsze szukam najlepszego sposobu, by opowiedzieć daną historię.

Równolegle do poezji piszę musicale, tworzę filmy krótkometrażowe.

Jednak uczę poezji mówionej,

bo jest jest w zasięgu każdego z nas.

Nie każdy potrafi czytać nuty

i nie każdy ma kamerę,

ale każdy potrafi się w jakiś sposób porozumiewać

i każdy ma jakąś historię,

z której inni mogą się czegoś nauczyć.

Co więcej, poezja mówiona pozwala na bezpośrednie połączenia.

Ludzie często czują się samotni

lub nierozumiani,

ale poezja mówiona uczy,

że jeśli potrafisz się wyrazić

i masz odwagę zaprezentować swoje historie i opinie,

możesz odnieść sukces

w postaci pełnej sali rówieśników

czy znajomych, którzy cię słuchają.

I może nawet ogromna dziewczyna w bluzie z kapturem

będzie identyfikować się z tym, co mówisz.

To wspaniałe doświadczenie,

szczególnie kiedy masz 14 lat.

A teraz, kiedy mamy You Tube

nie jesteśmy ograniczeni do jednego pokoju.

Cieszę się, że istnieje archiwum występów,

którymi mogę dzielić się z moimi studentami.

Daje to jeszcze więcej możliwości

znalezienia poety czy wiersza,

z którym się identyfikują.

Kuszące - jak już raz tego spróbujesz,

będzie cię kusiło, by pisać ten sam wiersz

albo powtarzać tę samą historię bez przerwy

po tym, jak po raz pierwszy dostaniesz brawa.

Nie wystarczy pokazać, że możesz siebie wyrażać,

musisz dojrzewać i odkrywać nowe rzeczy,

podejmować ryzyko i stawiać sobie wyzwania.

I to jest właśnie trzeci krok:

nasycanie swojej pracy

tym, co sprawia, że jesteś sobą,

nawet kiedy to się cały czas zmienia.

Krok trzeci nigdy się nie kończy.

Ale nie dojdziesz to trzeciego etapu

zanim nie przejdziesz przez pierwszy: potrafię.

Ucząc, odbywam wiele podróży

i nie zawsze mam okazję patrzeć, jak moi studenci robią trzeci krok,

ale z Charlotte miałam szczęście,

bo widziałam, jak przeszła cały proces i otworzyła się tak jak ja.

Patrzyłam, jak zdaje sobie sprawę,

że, poprzez przekształcanie wiedzy w dzieło,

może tworzyć wiersze, jakie tylko ona może pisać --

o gałkach ocznych, o windach i o tym, że "Dora poznaje świat".

Ja opowiadam historie, które potrafię opowiedzieć tylko ja,

tak jak tę teraz.

Długo myślałam nad tym, jaki będzie najlepszy sposób na tę historię,

zastanawiałam się, czy lepszy będzie

pokaz slajdów, czy krótki film,

i gdzie dokładnie jest początek, środek, a gdzie koniec?

Zastanawiałam się, czy kiedy dojdę do końca swojego wystąpienia,

wreszcie poznam wszystkie odpowiedzi, czy nie.

Zawsze myślałam, że mój początek był w Klubie Poetyckim Bowery,

ale możliwe, że było to dużo wcześniej.

Podczas przygotowań do TED

znalazłam tę stronę z kalendarza w starym pamiętniku.

54 grudnia pewnie miał być 24 grudnia.

Kiedy byłam dzieckiem na pewno

szłam przez życia właśnie tak.

Myślę, że wszyscy tak mieliśmy.

Chciałabym pomóc wszystkim na nowo odkryć ten cud -

by chcieć się angażować, by chcieć się uczyć,

by chcieć dzielić się wiedzą

o tym, co wiemy na pewno

i o tym, czego nadal nie rozumiemy.

Dlatego chciałabym zakończyć tym wierszem.

Kiedy zrzucili bomby na Hiroshimę,

wybuch stał się mini supernową,

a każde żywe stworzenie, człowiek i roślina,

które weszło w kontakt

z promieniami tego słońca,

natychmiast zmieniło się w proch.

Zgliszcza miasta również obróciły się w popiół.

Długotrwałe efekty promieniowania

zamieniły miasto i wszystkich mieszkańców

w proch.

Moja mama mówi, że kiedy się urodziłam, rozejrzałam się po sali szpitalnej

wzrokiem, który mówił "To? Ja to już przerabiałam".

Mówi, że mam oczy starego człowieka.

Kiedy zmarł mój dziadek Genji, miałam 5 lat,

ale wzięłam mamę za rękę i powiedziałam

"Nie martw się, on wróci w postaci dziecka",

A jednak, jak na kogoś, kto widocznie już przez to przeszedł,

wciąż nic jeszcze nie odkryłam.

Kolana mi nadal drżą zawsze kiedy wchodzę na scenę.

Moja pewność siebie może być mierzona

na łyżeczki mieszające moją poezję,

ona wciąż dziwnie smakuje w moich ustach.

Ale w Hiroshimie ludzie zostali zmieceni z powierzchni ziemi,

zostawiając tylko zegarek albo kartkę z pamiętnika.

Więc niezależnie od kieszeni pełnych obaw,

wciąż próbuję,

z nadzieją, że któregoś dnia napiszę wiersz,

z którego będę dumna tak, że mógłby być jedynym eksponatem w muzeum

na dowód mojego istnienia.

Moi rodzice dali mi na imię Sarah

a to jest imię z Biblii.

Bóg powiedział Sarze, że może zrobić coś niemożliwego,

a ona się zaśmiała,

ponieważ nie wiedziała,

co ma zrobić z tym, co jest niemożliwe.

A ja? Ja też nie wiem,

ale spotykam się z niemożliwym na co dzień.

Niemożliwe próbuje łączyć ludzi,

próbuje mocno się ich trzymać, gdy wszystko wokół wybucha,

wie, że kiedy mówisz,

oni nie tylko czekają na swoją kolej, by coś powiedzieć - oni cię słuchają.

Czują dokładnie to, co ty czujesz

w tej samej chwili co ty.

To jest właśnie to, czego pragnę za każdym razem, kiedy zaczynam mówić -

tego niemożliwego połączenia.

Jest taki kawałek muru w Hiroshimie,

który został spalony na czarno przez promieniowanie.

Ale osoba, która siedziała na schodku przed budynkiem

zatrzymała promieniowanie.

Jedyna rzecz, która tam teraz została

to cień pozytywnego blasku.

Po bombie A

specjaliści mówili, że musi minąć 75 lat,

zanim zniszczona promieniowaniem ziemia Hiroshimy

wyda znowu plon.

Jednak tej wiosny pokazały się tam świeże pączki.

Od momentu kiedy was spotkałam

nie jestem już częścią waszej przyszłości.

Szybko staję się waszą przeszłością.

Jednak w tym momencie dzielę z wami teraźniejszość.

A wy jesteście częścią mojej teraźniejszości.

A to najwspanialszy prezent na świecie.

Więc gdy mi powiecie, że mogę robić rzeczy niemożliwe,

pewnie będę się z was śmiała.

Nie wiem, czy już potrafię zmieniać świat,

bo jeszcze niewiele o nim wiem -

niewiele też wiem o reinkarnacji,

ale jeśli sprawicie, że zaśmieję się wystarczająco głośno,

może zapomnę, który mamy wiek.

To nie jest mój pierwszy raz na tej scenie. Nie jest to też ostatni raz.

To nie są moje ostatnie słowa.

Ale gdyby jednak miało być inaczej staram się

tym razem mieć rację.

Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję.

(Brawa)

Dziękuję.

(Brawa)