Watson, Jeopardy i ja, przestarzały mądraliński

Mistrz ciekawostek Ken Jennings ocala fakty przed zapomnieniem; odniósł najwięcej zwycięstw w historii amerykańskiego teleturnieju Jeopardy. Ale w 2011 roku zagrał z superkomputerem Watsonem – i przegrał. Z humorem i pokorą Jennings opowiada, jakie to uczucie zostać pokonanym przez komputer swoją własną bronią i przytacza mocne argumenty w obronie tradycyjnej ludzkiej wiedzy. (Sfilmowano podczas TEDxSeattleU).

Za dwa tygodnie minie 9 lat

odkąd stanąłem na planie
słynnego teleturnieju Jeopardy.

Dziewięć lat to sporo.

Biorąc pod uwagę
przeciętny wiek fanów

znaczy to,

że większość widzów już nie żyje.

(Śmiech)

Ale niektórzy nadal żyją.

Czasem ktoś mnie rozpozna,

jako tego mądralę.

Już po ptakach. Na dobre czy na złe,

zostanę zapamiętany jako facet,

który wiedział mnóstwo dziwnych rzeczy.

I nie mogę narzekać.

Chyba zawsze tak mi było pisane,

choć kryłem się przez wiele lat.

Jako nastolatek szybko chwytasz,

że dziewczynom nie imponuje
znajomość drugiego imienia kapitana Kirka.

(Śmiech)

Przez wiele lat ukrywałem
wiedzę o ciekawostkach.

Cofnijmy się dalej w przeszłość.

Jako dziecko zamęczałem mamę i tatę

przeczytanymi ciekawostkami.

Kometa Haleya czy olbrzymie kalmary,

największa dynia świata itp.

Mój 10-letni syn jest taki sam.

To strasznie irytujące, czyli karma działa.

(Śmiech)

Fascynowały mnie teleturnieje.

Pamiętam, jak płakałem
pierwszego dnia przedszkola w 1979 r.,

bo choć chciałem
iść do szkoły, zrozumiałem,

że będzie mi brakowało
Hollywood Squares i Family Feud,

moich teleturniejów.

Potem, w połowie lat 80.,

gdy Jeopardy wróciło na antenę,

biegłem ze szkoły do domu,
żeby zdążyć na program.

Był to mój ulubiony program,
jeszcze zanim dał mi zarobić na życie.

Mój tata pracował
w Korei Południowej,

i był tam tylko jeden
kanał po angielsku.

To była telewizja sił zbrojnych USA,

bez znajomości koreańskiego,
tylko to można było oglądać.

Codziennie biegliśmy do domu
zobaczyć Jeopardy.

Zawsze miałem świra
na punkcie ciekawostek.

W latach 80. umiałem grać
z rodzicami w Trivial Pursuit

dotrzymywałem im kroku,
gdy było to jeszcze w modzie.

Gdy się zna ciekawostki
nieznane rodzicom,

zyskuje się niezwykłą pewność siebie,

Sensacyjny fakt o Beatlesach,
którego nie znał tata.

Myślisz sobie, wiedza to potęgi klucz.

Właściwy fakt we właściwym momencie.

Nie miałem doradcy zawodowego,

który uważałby, że to droga kariery,

albo że można studiować ciekawostki

i być zawodowym
byłym uczestnikiem teleturniejów.

Zacząłem bardzo wcześnie

i nie zastanawiałem się, co z tym zrobić.

Studiowałem informatykę,
bo słyszałem, że to ma przyszłość

i zostałem programistą komputerowym,

ani zbyt dobrym ani zbyt szczęśliwym

w dniu pierwszego występu
w Jeopardy w 2004 roku.

Ale tym właśnie się zajmowałem.

Podwójna ironia: informatyczne zaplecze.

Kilka lat później, chyba w 2009 roku,

znów zadzwonili z Jeopardy:

"IBM chce zbudować superkomputer,

który pobiłby pana w Jeopardy.

Weźmie pan w tym udział?".

Wtedy pierwszy raz o tym usłyszałem.

Oczywiście zgodziłem się,
z kilku powodów.

Po pierwsze, Jeopardy to świetna zabawa.

Najlepsza bez zdejmowania spodni.

(Śmiech)

Zrobiłbym to też za darmo,

ale tego na szczęście nie wiedzieli,

zagrałbym nawet za bony towarowe.

Po prostu od zawsze kocham Jeopardy.

Po drugie, jestem kujonem,
a to jakby wybiega w przyszłość.

Ludzie grający przeciw komputerom,

to moje wyobrażenie przyszłości,

a ja mogę wziąć w tym udział.

Nie zamierzałem odmówić.

Po trzecie byłem pewien,

że wygram.

Chodziłem na zajęcia
o sztucznej inteligencji.

Wiedziałem, że żaden komputer
nie potrafi wygrać Jeopardy.

Ludzie nie zdają sobie sprawy,
jak trudno napisać program,

który potrafi czytać wskazówki
w języku naturalnym,

rozumieć dwuznaczności,
gry słów, wtrącenia,

rozgryźć znaczenie wskazówki.

To, co potrafi 3- czy 4-letnie dziecko,

jest bardzo trudne dla komputera.

Pomyślałem, że to będzie dziecinnie proste.

Pokonam komputer i obronię swój gatunek.

(Śmiech)

Z upływem lat

IBM włożyło pieniądze,
zasoby ludzkie i procesory.

Okazjonalne wiadomości od nich

zaczęły mnie niepokoić.

Pamiętam artykuł o programie
odpowiadającym na pytania,

z wykresem osiągnięć
uczestników Jeopardy,

dziesiątki tysięcy kropek
oznaczało zwycięzców

i ich wyniki określone na podstawie...

Chciałem powiedzieć: odpowiedzi,

odgadniętych na podstawie wskazówek

w zestawieniu z poprawnością.

Komputer musiałby osiągnąć pewien poziom,

z początku niski

Żaden program nie mógł
konkurować na tym polu.

Ale potem poziom
zaczął się podnosić.

I zbliżać to zwycięzców.

W prawym górnym rogu wykresu zauważyłem

ciemniejsze, czarne kropki w innym kolorze.

Nie wiedziałem, co to jest.

"Te kropki to wyniki
74-krotnego zwycięzcy Kena Jenningsa".

Zobaczyłem, jak ta linia do mnie zmierza.

Zrozumiałem, to jest to.

To nadchodzi przyszłość.

(Śmiech)

To nie lufa pistoletu Terminatora,

to linia zbliżająca się
do granic twoich możliwości,

jedynej rzeczy, która czyni cię
wyjątkowym, najlepszym.

Kiedy odcinek został nagrany
rok później,

była to zupełnie inna rozgrywka
niż te, które znałem.

Nie kręciliśmy w Los Angeles
na planie Jeopardy.

Watsona nie da się przewieźć.

Jest ogromny.

Ma tysiące procesorów, terabajty pamięci,

biliony bajtów pamięci.

Musieliśmy przejść
przez klimatyzowany pokój z serwerem.

Jedyny uczestnik, w którego wnętrzu byłem.

Watsona nie można transportować.

Trzeba do niego pielgrzymować.

Razem z innym graczem

trafiliśmy do tajnego laboratorium IBM

w środku zaśnieżonych lasów
hrabstwa Winchester,

aby zagrać z komputerem.

Uświadomiłem sobie,

że komputer ma przewagę, bo gra u siebie.

Na środku sceny było wielkie logo Watsona.

Jak w trakcie meczu z Chicago Bulls,

i coś takiego jest na środku ich boiska.

W tłumie pełno było szefów
i programistów IBM

dopingujących swój skarb,

w który włożyli miliony dolarów,

wierząc wbrew nadziei,
że ludzie zawiodą,

z transparentami "Dalej Watson"

bijąc brawo, jak na konkursie piękności,
gdy ich skarb odgadł odpowiedź.

Mieli chyba napis "W-A-T-S-O-N" na brzuchach.

Wyobraźcie sobie programistów
z napisem "W-A-T-S-O-N" na brzuchu.

To nie jest miły widok.

Ale mieli rację. Mieli całkowitą rację.

Nie chcę psuć zabawy nikomu,
kto jeszcze nie widział programu,

ale Watson wygrał z łatwością.

Pamiętam, jak stałem za podium,

słysząc to insekto-podobne klikanie.

A to kciuk robota naciskał na brzęczyk.

I słyszałem to ciche tykanie, tyk, tyk, tyk.

"To by było na tyle" - pomyślałem.

Poczułem się jak przeżytek.

Jak pracownik fabryki w latach 80.,

gdy zobaczył robota linii montażowej.

Czułem, że uczestnik teleturniejów
to pierwszy przestarzały zawód

pod władzą inteligentnych komputerów.

I nie ostatni.

Jeśli oglądacie wiadomości, czasem widzicie...

Ja widzę to cały czas.

Maszyny automatycznie
realizujące recepty,

bez udziału farmaceuty.

Firmy prawnicze pozbywają się praktykantów,

bo są programy do sumowania akt i decyzji.

Do tego nie potrzeba już ludzi.

Czytałem o programie,
któremu wystarczy podać wyniki meczu,

baseballowego czy futbolowego,

i wypluwa on artykuł,
tak jakby człowiek obejrzał mecz

i napisał do niego komentarz.

Oczywiście nowe technologie
nie są tak kreatywne

jak ludzie, których zastępują,

ale są szybsze,
i co ważne, dużo tańsze.

Ciekawe jakie będą skutki ekonomiczne.

Ekonomiści twierdzą,
że dzięki nowym technologiom

wkroczymy w złoty wiek wypoczynku.

Będziemy mieli czas ulubione rzeczy,

bo uciążliwe zajęcia przejmie Watson
i jego cyfrowi bracia.

Inni mówią coś zupełnie przeciwnego,

że technologia odbierze pracę

jeszcze jednej warstwie klasy średniej,

właściwie to coś przerażającego,

czym powinniśmy się martwić.

Nie jestem ekonomistą.

Wiem tylko, jak to jest stracić pracę.

To strasznie demoralizujące. Okropne.

W jednym zawsze byłem dobry,

a wystarczyło, że IBM zainwestuje
miliony i najbystrzejszych ludzi

i tysiące równoległych procesorów,

żeby zrobić to samo.

Zrobią to trochę szybciej i lepiej
w państwowej telewizji,

"Sorry, Ken. Już cię nie potrzebujemy"..

Zacząłem się zastanawiać, co się stanie,

jeśli będziemy mogli wyodrębnić

nie tylko niższe, nieważne funkcje mózgu.

Na pewno pamiętacie odległe czasy,

gdy trzeba było pamiętać
numery telefonów znajomych.

Nagle pojawiła się do tego maszyna

i nie musimy ich już pamiętać.

Czytałem o dowodach że hipokamp,

część mózgu odpowiedzialna
za relacje przestrzenne,

zmniejsza się i ulega atrofii

u ludzi, którzy używają GPS,

bo już nie ćwiczymy wyczucia kierunku.

Podążamy za głosem z tablicy rozdzielczej.

Przez to odpowiednia część mózgu

maleje i głupieje.

Co się dzieje,
gdy komputery są od nas lepsze

w gromadzeniu
i zapamiętywaniu wiedzy?

Czy nasz mózg skurczy się
i ulegnie atrofii?

Czy nasza kultura
przestanie cenić wiedzę?

Dla kogoś, kto zawsze wierzył
w znaczenie posiadanej wiedzy,

to jest przerażająca myśl.

Wiele o tym myślałem i zrozumiałem,
że to nadal ważne.

Wiedza jest nadal ważna.

Zrozumiałem, że osoby,
które mają wiedzę,

maja przewagę nad kimś,

kto mówi: "Zaraz poszukam w Google".

Przewagę objętości i czasu.

Zacznę od przewagi objętości,

wiąże się ona ze stopniem
skomplikowania świata.

Jest tak wiele informacji.

Bycie człowiekiem renesansu

było możliwie tylko w renesansie.

Teraz nie da się posiadać

rozsądnej ilości wiedzy
z każdej dziedziny ludzkiej aktywności.

To po prostu za dużo.

Mówi się, że zakres ludzkiej wiedzy

podwaja co jakieś 18 miesięcy,

ogół ludzkiej wiedzy.

Oznacza to, że od teraz
do końca roku 2014

wytworzymy w gigabajtach
taką liczbę informacji,

jak cała ludzkość do tej pory.

Podwaja się co 18 miesięcy.

To przerażające, bo dużo ważnych decyzji,

wymaga opanowania
różnych rodzajów faktów.

Decyzje odnośnie wyboru szkoły
i kierunków studiów.

Na kogo głosować?

Przyjąć tę czy tamtą pracę?

Te decyzje wymagają
właściwej oceny sytuacji

i wielu różnych rodzajów informacji.

Jeśli mamy te fakty
w małym paluszku,

będziemy mogli podjąć
świadome decyzje.

Jeśli będziemy musieli
wszystko sprawdzać,

możemy wpaść w tarapaty.

Według ankiety National Geographic,

około 80% głosujących
w wyborach prezydenckich

w USA w temacie polityki zagranicznej

nie umie znaleźć Iraku
czy Afganistanu na mapie.

Jeśli nawet tego nie potrafimy,

czy będziemy sprawdzać
tysiące faktów potrzebnych

do zrozumienia
polityki zagranicznej USA?

Prawdopodobnie nie.

W pewnym momencie
powiemy sobie:

"Za dużo danych. Chrzanić to".

I podejmiemy mniej świadomą decyzję.

Druga sprawa to przewaga czasowa,

jaką ma osoba z dużą wiedzą.

Zawsze myślę o historii Tilly Smith.

Dziesięciolatka z Surrey w Anglii

pojechała z rodzicami
na wakacje do Phuket w Tajlandii.

Pewnego ranka
przybiegła do rodziców mówiąc:

"Musimy zejść z plaży".

"Jak to? Dopiero co przyszliśmy".

"W zeszłym miesiącu na lekcji geografii
pan Kearney mówił,

że gdy przypływ gwałtownie wraca do morza

i masowo tworzą się fale,

to zapowiedź tsunami
i trzeba opuścić plażę".

Co byście zrobili na miejscu tych rodziców?

Zastanowili się nad tym,

i na swoje szczęście jej uwierzyli.

Powiedzieli ratownikowi, wrócili do hotelu,

a ratownik przegonił z plaży
ponad 100 ludzi.

Był to dzień po Bożym Narodzeniu 2004 roku,

gdy tsunami zabiło tysiące ludzi

w południowo-wschodniej Azji
i na Oceanie Indyjskim.

Ale nie na plaży Mai Khao,

bo mała dziewczynka
pamiętała fakt z lekcji geografii.

Kiedy fakty tak się przydają...

Uwielbiam tę historię,
bo pokazuje moc jednego faktu,

przypomnianego we właściwym miejscu i czasie.

Łatwiej to zobaczyć w teleturnieju niż w życiu.

W tym przypadku to stało się naprawdę.

Takie rzeczy dzieją się cały czas.

To nie zawsze tsunami,
często to sytuacja społeczna.

Spotkanie, rozmowa o pracę,
pierwsza randka

czy inny związek, który się rozwija,

bo ludzie zdają sobie sprawę,
że mają wspólną wiedzę.

Mówi mi coś miejsce, skąd pochodzisz,

twoja uczelnia czy praca.

Niewielka wiedza wystarczy,

żeby rozpocząć rozmowę.

Ludzie cenią więzi, które powstają,

gdy ktoś wie coś o drugiej osobie.

Tak jakby zadali sobie trud
poznać cię jeszcze przed spotkaniem.

To często jest przewagą czasową.

I nie działa, gdy powiesz: "Chwileczkę.

Jesteś z Fargo w północnej Dakocie.
Zobaczę, co wyskoczy w wyszukiwarce.

O, Roger Maris był z Fargo".

To się nie sprawdza. Tylko irytuje.

(Śmiech)

Wielki brytyjski teolog i myśliciel z XVIII wieku,
przyjaciel Dr. Johnsona

Samuel Parr powiedział:
"Wiedza jest lepsza od niewiedzy".

Chyba to moje credo.

Zawsze wierzyłem,
że wiedza jest dobrem absolutnym.

Rzeczy, które umiemy i nosimy w głowie,

czynią nas tym, kim jesteśmy,

jako jednostki i jako gatunek.

Nie chciałbym żyć w świecie,
gdzie wiedza jest niemodna.

Nie chciałbym żyć w świecie,
gdzie wiedzę o świecie zastępuje

zawężenie do specjalizacji,

gdzie nikt nie ma wspólnych skojarzeń

łączących naszą cywilizację w całość.

Nie chcę być ostatnim "mądralińskim",

siedzącym gdzieś na górze,

recytującym stolice stanów,
tytuły odcinków "Simpsonów"

i teksty piosenek Abby.

Nasza cywilizacja działa,
gdy dzielimy się ogromną spuścizną kulturalną,

którą znamy bez pomocy urządzeń,

wyszukiwarek i smartfonów.

W filmach, gdy komputery zaczynają myśleć,

nie zawsze kończy się to dobrze,

Ale w filmach o to właśnie chodzi.

Terminator, matrix czy astronauta
wyssany ze śluzy powietrznej w "2001".

Wszystko zawsze źle się kończy.

Czuję, że jesteśmy na rozdrożu,

musimy wybrać, jakiej przyszłości chcemy.

To kwestia przywództwa,

tego, kto przewodzi przyszłości.

Z jednej strony, możemy wybrać "złotą erę"

w której informacja
jest powszechnie dostępna,

bardziej niż kiedykolwiek
w dziejach ludzkości,

gdzie odpowiedzi na wszystkie pytania
są w zasięgu ręki.

Z drugiej strony,

istnieje możliwość życia
w mrocznej dystopii,

gdzie maszyny przejmą władzę,

a my zdecydujemy, że nasza wiedza
nie ma już znaczenia,

straciła wartość. Wszystko jest w sieci,

po co trudzić się nauką.

Mamy dwie opcje do wyboru. Wiem, co bym wybrał.

Wszyscy możemy podjąć ten wybór.

Jeśli jesteśmy ciekawscy i lubimy się uczyć,

nie mówimy: "Już po dzwonku i po lekcji,

nie muszę więcej się uczyć".

Albo: "Mam już dyplom. Wystarczy na całe życie.

Nie muszę się uczyć niczego nowego".

Nie. Każdego dnia
powinniśmy uczyć się czegoś nowego.

Powinniśmy mieć
nieugaszoną ciekawość świata.

Stąd biorą się ludzie w teleturnieju Jeopardy.

Ci mądralińscy, sawanci w stylu Rainmana,

którzy uczą się na pamięć książki telefonicznej.

Spotkałem wielu z nich.

Większość to zwyczajni ludzie,

którzy interesują się światem,
są ciekawi wszystkiego,

spragnieni wiedzy na każdy temat.

Możemy żyć w takim świecie.

W świecie, gdzie nasza wiedza,

nadal czyni nas wyjątkowymi,

albo w świecie,
gdzie zastąpiły nas superkomputery.

Panie i panowie,
wybór należy do was.

Bardzo dziękuję.