Ken Jennings: Watson, Jeopardy en ik, de uitgerangeerde weetal

Trivia-bolleboos Ken Jennings maakte carrière door feiten bij te houden. Hij heeft de langste winnende reeks in de geschiedenis van de Amerikaanse spelshow Jeopardy op zijn naam staan. Maar in 2011 speelde hij tegen supercomputer Watson - en verloor. Met humor en nederigheid vertelt Jennings ons hoe het voelde om door een computer in zijn eigen spel verslagen te worden en houdt hij tegelijkertijd een pleidooil voor goede ouderwetse menselijke kennis. (Gefilmd TEDxSeattleU.)

Binnen twee weken
is het net negen jaar geleden

dat ik voor het eerst
op de heilige Jeopardy-scène verscheen.

Negen jaar is een lange tijd.

Rekening houdend met de gemiddelde
demografische gegevens van Jeopardy,

denk ik dat de meeste mensen
die me toen zagen nu al dood zijn.

denk ik dat de meeste mensen
die me toen zagen nu al dood zijn.

(Gelach)

Maar niet allemaal,
een paar ervan leven nog.

Af en toe wordt ik in het winkelcentrum
of ergens anders nog herkend.

En dat is een beetje als een weetal.

Daar is niks meer aan te doen.

Hoe het ook zij, ik blijf bekend

als de man die veel rare dingen wist.

Ik mag daar niet over niet klagen.

Ik voel het aan als mijn lotsbestemming,

al heb ik vele jaren behoorlijk diep
in de triviakast gezeten.

Je krijgt als tiener al snel door

dat je bij de meisjes geen hoge ogen gooit
door de middelste naam van Captain Kirk te kennen.

(Gelach)

Daardoor was ik vele jaren lang
een nogal in zichzelf gekeerde betweter.

Maar het zat er al vroeg in.

Ik was het soort kind dat zijn ouders
voortdurend met nieuwtjes bestookte.

Ik was het soort kind dat zijn ouders
voortdurend met nieuwtjes bestookte.

Of het nu de komeet van Halley,
reuzeninktvissen

of de grootte van 's werelds grootste pompoentaart
of wat dan ook was.

Mijn eigen 10-jarige is precies hetzelfde.

Ik weet nu hoe vervelend het is,
karma werkt dus.

(Gelach)

Ik hield van spelprogramma's,
was gefascineerd door spelprogramma's.

Ik herinner dat ik op mijn eerste dag
op de kleuterschool in 1979 zat te huilen

omdat ik me realiseerde dat,
hoe graag ik ook naar school wilde,

ik Hollywood Squares
en Family Feud zou missen.

Ik ging mijn spelshows mislopen.

Later, in het midden van de jaren 80,

kwam Jeopardy terug in de ether.

Elke dag rende ik naar huis
om de show niet te missen.

Het was mijn favoriete show,
zelfs voordat ik er mijn huis mee kon betalen.

We woonden toen in Zuid-Korea,
waar mijn vader werkte.

Er was slechts één Engelstalig tv-kanaal,

dat van het leger.

Als je geen Koreaans kende,
keek je daarnaar.

Elke dag rende ik met mijn vrienden
naar huis om Jeopardy te zien.

Ik was altijd al zo’n door trivia geobsedeerd kind.

Ik versloeg toen mijn ouders
bij Trivial Pursuit.

Ik versloeg toen mijn ouders
bij Trivial Pursuit.

Je krijg een raar gevoel van meesterschap

als je wat feitjes weet
die mama en papa niet weten.

Je weet iets over de Beatles
dat je papa niet wist.

En je denkt: aha, kennis is macht -

met het juiste feit komen op het juiste moment.

Ik had nooit een beroepsadviseur

die dacht dat dit een legitieme carrière was,

die je vertelde dat je kon afstuderen in trivia

of een professionele ex-spelshowdeelnemer worden.

Daarom hield ik al veel te jong uitverkoop.

Ik probeerde er niet achter te komen
wat je ermee kon doen.

Ik studeerde informatica,
omdat ik hoorde dat dat je van het was.

Daarom werd ik computerprogrammeur -

niet eens een bijzonder goede,

en geen bijzonder gelukkige, toen ik
voor het eerst in 2004 op Jeopardy kwam.

Maar dat is wat ik aan het doen was.

Dat maakte het dubbel ironisch –
mijn computerachtergrond -

toen ik een paar jaar later,
in 2009 of zo,

nog een telefoontje van Jeopardy kreeg:

"Het is nog wat vroeg, maar IBM vertelt ons

dat ze een supercomputer willen bouwen
om je te verslaan bij Jeopardy.

Ben je er klaar voor?"

Dat was het eerste
dat ik erover hoorde.

En natuurlijk zei ik ja,
om verschillende redenen.

Want Jeopardy spelen is geweldig.

Het is leuk. Het is lolligste ding
waarvoor je je broek mag aanhouden.

(Gelach)

Ik zou het zelfs gratis doen.

Gelukkig weten ze het daar niet,

maar ik zou het zelfs voor drankbonnetjes doen.

Ik ben gewoon weg van Jeopardy,
en altijd geweest.

Ten tweede, ik ben nu eenmaal een nerd
en dit leek de toekomst.

Mensen die tegen computers
zouden spelen bij spelprogramma's

leek mij iets voor de toekomst,

en nu kon ik ermee het podium op.

Ik ging geen nee zeggen.

De derde reden dat ik 'ja' zei,

was dat ik vrij zeker was
dat ik ging winnen.

Ik had een beetje
over kunstmatige intelligentie geleerd.

Ik wist dat er geen computers waren
die Jeopardy konden winnen.

Mensen realiseren zich niet hoe moeilijk het is
om dat soort programma's te schrijven.

Ze moeten een Jeopardytip in een natuurlijke taal
als het Engels verstaan,

oog hebben voor dubbele betekenissen,
woordspelingen, afleiders,

de betekenis van de tip achterhalen.

Dingen dat een drie-
of vierjarig kind zou aankunnen,

zijn erg moeilijk voor een computer.

Ik dacht dat het kinderspel zou zijn.

Ik zou de computer vernietigen
en mijn soort verdedigen.

(Gelach)

Maar naarmate de jaren verstreken,

besteedde IBM er meer geld, mankracht
en processorsnelheid aan.

Af en toe kreeg ik updates van hen

en begon ik me wat meer zorgen te maken.

Er was een tijdschriftartikel met een grafiek
over die nieuwe vraag-en-antwoordsoftware.

Het was een spreidingsdiagram
dat de prestaties op Jeopardy weergaf:

tienduizenden stippen bovenaan
die Jeopardykampioenen voorstelden

met hun prestaties uitgezet tegenover -

ik wilde zeggen beantwoorde vragen,
maar het is bevraagde antwoorden, denk ik,

tips waarop werd gereageerd -

ten opzichte van de juistheid van die antwoorden.

De computer zou een bepaald prestatieniveau
moeten bereiken.

Eerst was het nog zeer laag.

Geen software kon concurreren op dit soort arena.

Maar dan zie je dat de lijn begint te stijgen.

Ze nadert steeds dichter
bij wat zij de winnaarswolk noemen.

Ik merkte in de rechterbovenhoek van het spreidingsdiagram

wat donkere stippen op,
een aantal zwarte stippen in een andere kleur.

Ik vroeg me af wat ze voorstelden

"Die zwarte stippen staan voor
74-voudig Jeopardykampioen Ken Jennings."

Ik zag die lijn op mij af komen.

En ik besefte: dit is het.

Zo ziet het eruit ziet
als de toekomst op je af komt.

(Gelach)

Het is niet dat de revolver van de Terminator
op je gericht staat.

Het is een lijntje dat dichter en dichterbij komt
bij wat je goed kan,

bij het enige dat je speciaal maakt.

Toen het spel uiteindelijk
ongeveer een jaar later doorging,

was het iets heel anders
dan de Jeopardyspelen die ik had meegemaakt.

We speelden niet in L.A. op de gewone Jeopardyset.

Watson reist niet.

Watson is eigenlijk enorm.

Hij omvat duizenden processoren,
een terabyte aan geheugen,

een geheugen van biljoenen bytes.

We liepen door zijn
klimaat-gecontroleerde serverruimte.

De enige andere Jeopardydeelnemer
die ik vanbinnen zag.

Watson reist dus niet.

Je moet naar hem komen,
een bedevaart maken.

Zo kwamen ik en de andere menselijke speler

terecht in een geheim onderzoekslaboratorium
van IBM

in het midden van de besneeuwde bossen
in Westchester County

om het tegen de computer op te nemen.

We beseften meteen
dat de computer een groot thuisvoordeel had.

We beseften meteen
dat de computer een groot thuisvoordeel had.

Er stond een groot Watsonlogo
in het midden van het podium.

Alsof je tegen de Chicago Bulls gaat spelen

en dat ding daar midden op hun speelveld staat.

De zaal zat vol met vips en programmeurs van IBM

die hun kleine lieveling toejuichten.

Ze hadden er miljoenen dollars tegenaan gegooid

in de hoop dat de mensen het niet zouden halen.

Ze staken borden met "Go Watson" omhoog

en applaudisseerden net als mamma’s
telkens als hun kleine lieveling het goed had.

Sommigen hadden zelfs ‘W-A-T-S-O-N’
op hun buik geschilderd.

Je kan je voorstellen dat programmeurs
met ‘W-A-T-S-O-N’ op hun buik

geen prettig gezicht was.

Maar ze hadden gelijk.
Ze hadden het helemaal goed.

Ik wil de pret niet bederven
als je het nog niet zag,

maar Watson won gemakkelijk.

Ik herinner me dat ik achter het podium

wat insectachtig geklik hoorde.

Een robotduim klikte op de zoemer.

Je kon dat tik, tik, tik, tik... horen.

En ik dacht: “Dit is het.

Ik heb afgedaan.”

Ik voelde me net een fabrieksarbeider
uit het Detroit van de jaren 80

die een robot aan de lopende band
zijn werk zag overnemen.

Ik voelde aan dat quizdeelnemer
de eerste uitgerangeerde baan was

door deze nieuwe denkende computers.

En niet de laatste.

Als je naar het nieuws kijkt,
zul je af en toe zien -

ik zie het de hele tijd -

dat een machine nu apothekers vervangt
en automatisch recepten klaarmaakt

zonder dat er een menselijke apotheker
bij te pas komt.

Veel advocatenkantoren danken hulppersoneel af

want er is software die hun werk kan overnemen.

Je hebt daar geen menselijke assistenten
meer voor nodig.

Ik las over een programma
waar je een ‘box score’

van een honkbal- of voetbalmatch ingeeft

en het spuugt een nieuwsartikel uit
alsof een mens het spel had gezien,

met de commentaar erbij.

Natuurlijk kunnen deze nieuwe technologieën
het niet zo slim of creatief uitwerken

als de mensen die ze vervangen,

maar ze zijn sneller, en nog belangrijker,
veel en veel goedkoper.

Ik vraag me af wat de economische effecten
hiervan kunnen zijn.

Volgens sommige economen
gaan we door deze nieuwe technologieën

een nieuwe gouden eeuw van vrije tijd tegemoet.

We gaan allemaal tijd hebben
voor de dingen waar we echt van houden

omdat al deze zware taken worden overgenomen
door Watson en zijn digitale broeders.

Maar anderen zeggen precies het tegenovergestelde,

dat dit weer een nieuwe strop is
voor de middenklasse,

die ziet dat wat ze nog kunnen,
gekaapt worden door een nieuwe technologie.

Het is eigenlijk onheilspellend,

iets waar we ons zorgen over moeten maken.

Ik ben geen econoom.

Ik weet alleen hoe het voelde
om zonder werk te vallen.

Het was verdikke demoraliserend.
Het was verschrikkelijk.

Hier had je het enige ding
waar ik ooit goed in was,

en IBM met zijn tientallen miljoenen dollars,
de slimste mensen

en duizenden processoren in parallel

konden hetzelfde.

Ze konden het een beetje sneller
en een beetje beter op de nationale televisie,

en het was van: "Sorry, Ken.
We hebben je niet meer nodig."

Dat bracht me aan het denken: wat betekent dit,

als we niet alleen onze lagere onbelangrijke
hersenfuncties gaan uitbesteden.

als we niet alleen onze lagere onbelangrijke
hersenfuncties gaan uitbesteden.

Ik weet zeker dat velen zich nog herinneren

dat we telefoonnummers moesten onthouden,
dat we die van onze vrienden van buiten kenden.

Plotseling was er een machine die dat deed,

en nu hoeven we ons dat niet meer te herinneren.

Ik heb gelezen dat er nu bewijs zou zijn

dat de hippocampus, het deel van onze hersenen
dat ruimtelijke relaties afhandelt,

fysiek krimpt en verschrompelt

bij mensen die hulpmiddelen zoals gps gebruiken

omdat we ons gevoel voor richting
niet meer oefenen.

We gehoorzamen alleen
aan dat stemmetje op ons dashboard.

Daardoor wordt het deel van onze hersenen
om dat soort dingen te doen kleiner en dommer.

Daardoor wordt het deel van onze hersenen
om dat soort dingen te doen kleiner en dommer.

En wat gaat er gebeuren
als computers nu beter worden

in het kennen en onthouden van dingen
dan wij?

Gaan onze hersenen
dan krimpen en atrofiëren?

Krijgen we een cultuur die kennis hoe langer,
hoe minder gaat waarderen?

Voor iemand die altijd heeft geloofd
in het belang om dingen te weten,

was dit een angstaanjagend idee.

Hoe meer ik erover nadacht,
hoe belangrijker ik het ging vinden.

De dingen die we weten,
zijn nog steeds belangrijk.

Mensen die dingen weten,
hebben twee voordelen

tegenover mensen
die het wel even gaan 'opgooglen'.

tegenover mensen
die het wel even gaan 'opgooglen'.

Er is een voordeel van volume
en er is een voordeel van tijd.

Het voordeel van volume

heeft te maken met de complexiteit
van onze wereld.

Er is zoveel informatie.

Een renaissanceman of –vrouw zijn,

was alleen mogelijk in de Renaissance.

Nu kan je echt niet meer

redelijkerwijs onderlegd zijn
op alle terreinen van het menselijk streven.

Er is gewoon te veel.

Ze zeggen dat de reikwijdte
van de menselijke informatie

om de 18 maanden of zo verdubbelt,

de totale som van de menselijke informatie.

Dat betekent dat tussen nu en eind 2014

we evenveel informatie genereren,
in termen van gigabytes,

als de hele mensheid dat deed
in alle voorgaande millennia.

Om de 18 maanden verdubbelt het nu.

Dat is angstaanjagend omdat veel
van de grote beslissingen die we nemen

de beheersing van veel verschillende
soorten data vereisen.

Waar moet ik naar school?
Wat moet ik verder studeren?

Voor wie moet ik stemmen?

Neem ik deze baan of die andere?

Die beslissingen vereisen een juist oordeel

over veel verschillende soorten gegevens.

Als we deze gegevens bij de hand hebben,

kunnen we gefundeerde beslissingen nemen.

Als we ze echter allemaal moeten opzoeken,

kunnen we in de problemen komen.

Volgens een National Geographic-enquête onlangs,

weet ongeveer 80 procent

van de mensen die bij de presidentsverkiezingen
stemmen over zaken als buitenlands beleid

Irak of Afghanistan niet te vinden op een kaart.

Als je die eerste stap niet kunt zetten,

ga je dan echt die andere duizend feiten opzoeken
die je nodig hebt om iets te weten

over Amerikaanse buitenlandse politiek?

Heel waarschijnlijk niet.

Je geeft het op:

"Er is veel te veel om te weten.
Het kan de pot op."

En maak je een minder weloverwogen beslissing.

Het andere probleem is het voordeel van tijd
dat je hebt

met al deze dingen binnen handbereik.

Ik denk altijd aan het verhaal
van Tilly Smith.

Ze was als 10-jarig meisje
uit Surrey, Engeland

een paar jaar geleden met haar ouders
op vakantie in Phuket, Thailand.

Ze rent op een ochtend
naar hen toe op het strand

en zegt:
"Mam, pap, we moeten weg van het strand."

Ze zeggen:
"Wat bedoel je? We zijn er net."

En zij:
"In de aardrijkskundeles vertelde meneer Kearney

dat wanneer de zee zich plots terugtrekt

en je de golven ver weg ziet schuimen,

er een tsunami op komst is
en je van het strand weg moet."

Wat zouden jullie doen
als je 10-jarige dochter hiermee aankwam?

Haar ouders dachten erover na

en besloten, gelukkig, haar maar te geloven.

Ze zegden het tegen de badmeester
en gingen terug naar het hotel.

De badmeester haalde
meer dan 100 mensen van het strand.

Gelukkig maar,
want dat was de dag van de tsunami

op de dag na Kerstmis in 2004.

Die doodde duizenden mensen in Zuidoost-Azië
en rondom de Indische Oceaan.

Maar niet op het strand Mai Khao Beach,

omdat dit meisje iets had onthouden van wat haar leraar aardrijkskunde had verteld.

Als iets weten zo van pas kan komen -

ik hou van dit verhaal
omdat het laat zien dat weten macht is,

één herinnerd feit op precies de juiste plaats
op het juiste moment -

maar normaal gesproken iets makkelijker te zien
bij spelprogramma's dan in het echte leven.

Maar in dit geval gebeurde het in het echte leven.

Het gebeurt de hele tijd in het echte leven.

Het is niet altijd een tsunami,
vaak gaat het om een sociale situatie.

Een ontmoeting, een sollicitatiegesprek,
een eerste afspraak

of een relatie die wordt vergemakkelijkt

doordat twee mensen beseffen
dat ze wat gemeenschappelijke kennis delen.

Je zegt waar je vandaan komt,
en ik zeg: "O, ja."

Je school of je baan,

en ik weet er iets over,

genoeg om de bal aan het rollen te krijgen.

Mensen houden van die gedeelde connectie
die wordt gelegd

als iemand iets over je weet.

Het is alsof ze de moeite namen om je te leren
kennen voordat ze je zelfs maar tegenkwamen.

Dat is vaak het voordeel van tijd.

Het helpt niet als je zegt:
“Wacht even.

Je komt uit Fargo, North Dakota.
Ik zoek het even op.

Oh, ja. Roger Maris was van Fargo."

Dat werkt niet.
Dat is alleen maar vervelend.

(Gelach)

Samuel Parr, de grote 18e-eeuwse Britse theoloog
en denker, vriend van dr. Johnson,

zei eens: "Het is altijd beter
om iets te weten dan het niet te weten."

Als ik ooit enige vorm van geloof heb gehad,
is het waarschijnlijk die.

Ik heb altijd geloofd dat de dingen die we weten –
dat kennis een absoluut goed is,

dat de dingen die we geleerd hebben
en met ons meedragen in ons hoofd

ons maken tot wie we zijn,

als individu en als soort.

Ik weet niet of ik wil leven
in een wereld waar kennis heeft afgedaan.

Ik wil niet leven in een wereld
waar de culturele geletterdheid is vervangen

door kleine belletjes specialisatie,

zodat niemand nog een idee heeft

van wat onze beschavingen uitmaakt.

Ik wil niet de laatste trivia-weetal zijn

die ergens op een berg voor zichzelf
de provinciehoofdsteden,

de namen van de ‘Simpsons’-episodes

en de teksten van Abba-liedjes
zit op te zeggen.

Ik denk dat onze beschaving werkt als we allemaal
deel hebben aan die enorme culturele erfenis

zonder beroep te hoeven doen op onze apparaten,

onze zoekmachines en onze smartphones.

Als in films computers zoals Watson
beginnen te denken,

loopt het meestal slecht af.

Die films gaan nooit over mooie utopieën.

Er is altijd wel een terminator of een matrix
of een astronaut in de problemen zoals in ‘2001’.

Dingen lopen altijd vreselijk mis.

Ik heb de indruk
dat we op het punt zijn gekomen

waar we moeten kiezen
in wat voor toekomst we willen leven.

Het is een kwestie van leiderschap,

het wordt een kwestie
van wie de toekomst gaat bepalen.

Aan de ene kant kunnen we kiezen
voor een nieuwe gouden eeuw

waar informatie meer universeel beschikbaar is

dan ooit tevoren in de menselijke geschiedenis,

waar we alle antwoorden op onze vragen
bij de hand hebben.

Anderzijds kunnen we kiezen
voor een sombere dystopie,

Anderzijds kunnen we kiezen
voor een sombere dystopie,

waar de machines alles hebben overgenomen

en we allemaal hebben besloten
dat het niet meer belangrijk is wat we weten,

dat kennis niet waardevol is,
want ze zit allemaal in de cloud

en waarom zouden we ooit moeite doen
om iets nieuws te leren.

Dat zijn de twee keuzes die we hebben.
Ik weet in welke toekomst ik liever zou leven.

We kunnen allemaal die keuze maken.

Wij maken die keuze door nieuwsgierige
en leergierige mensen te zijn die willen leren,

die niet alleen zeggen:
"Wel, zodra de bel is gegaan en de les om is,

hoef ik niets meer te leren."

Of "Gelukkig heb ik nu mijn diploma.
Ik ben voor de rest van mijn leven klaar met leren.

Ik hoef geen nieuwe dingen meer te leren."

Nee, elke dag moeten we ernaar streven
om iets nieuws te leren.

We moeten een onstilbare nieuwsgierigheid hebben
naar de wereld om ons heen.

Dat is waar de mensen
die je op Jeopardy ziet vandaan komen.

Deze weetallen,
Rainman-achtige veelweters

die thuis het telefoonboek
zitten te memoriseren.

Ik heb er veel van ontmoet.

Voor het grootste deel zijn het normale mensen

met een universele interesse in de wereld
om hen heen, nieuwsgierig naar alles,

met dorst naar kennis
over eender welk onderwerp.

We kunnen leven
in een van deze twee werelden.

We kunnen leven in een wereld
waarin onze hersenen, de dingen die we weten,

dat blijven wat ons speciaal maakt,

of in een wereld waarin we alles aan kwaadaardige supercomputers, zoals Watson, uitbesteden.

Dames en heren,
de keuze is aan jullie.

Heel hartelijk bedankt.