Açık alanlar bir şehri nasıl geliştirir

8 milyon insan New York'ta yaşamak için bir aradadır. Bunu mümkün kılan nedir? Bunun nedenlerinden biri, şehrin harika açık alanlarıdır, minik cep parklarından geniş su kenarı gezinti yerlerine kadar insanların yürüyüş yapıp oynayabilecekleri yerler. Amanda Burden şaşırtıcı bir şekilde hayvan davranış bilimcisi olarak edindiği tecrübeyle şehrin en yeni açık alanlarından bazılarının planlanmasına katkıda bulundu. İnsanların seveceği parklar yaratmanın beklenmedik zorluklarını ve bunun neden önemli olduğunu anlatıyor.

Şehirler hakkında düşünürken

insanların aklına belirli şeyler gelir.

Binaları, caddeleri,

gökdelenleri ve gürültülü taksileri düşünürler.

Ama ben şehirler hakkında düşünürken

insanları düşünürüm.

Şehirler temelde insanlarla ilgilidir.

İnsanların nerelere gittikleri

ve nerelerde buluştukları

bir şehrin ayakta durmasını sağlayan temellerdir.

Yani bir şehirdeki binalardan çok daha önemlisi

binalar arasındaki halka açık alanlardır.

Ve günümüzde şehirlerdeki

en önemli değişimler

bu açık alanlarda gerçekleşiyor.

Bence canlı ve eğlenceli halka açık alanlar,

mükemmel bir şehir planlamanın anahtarıdır.

Şehri canlandıran bu alanlardır.

Ama açık alanların kullanılmasını sağlayan nedir?

İnsanları başarılı açık alanlara çeken

ya da insanları başarısız yerlerden

uzak tutan nedir?

Eğer bu sorulara cevap verebilirsem

şehrime büyük bir katkıda bulunacağımı düşündüm.

Hakkımdaki en garip şeylerden biri

bir hayvan davranış bilimcisi olmam

ve bu yeteneğimi hayvan davranışlarını incelemek için değil,

şehirli insanların açık alanları

nasıl kullandıklarını incelemek için kullanmam.

İncelediğim ilk yerlerden birisi

Manhattan'ın merkezindeki küçük bir cep parkı olan

Paley Parkı idi.

Bu dar alan küçük bir fenomene dönüşmüştü

ve New Yorklular üzerinde derin

bir etki yarattığı için

burası beni çok etkiledi.

Bu parkı kariyerimin başında incelemiştim,

çünkü üvey babam tarafından

inşa edilmişti.

Böylece Paley Parkı gibi yerlerin şans eseri

oluşmadığını öğrendim.

İnanılmaz bir adanmışlık ve

detaylara gösterilen muazzam dikkatin

şart olduğunu şahsen gördüm.

Ama bu yeri bu kadar özel kılan

ve insanları ona çeken şey neydi?

Parkta oturup dikkatlice etrafı incelerdim,

her şeyden önce gelen

rahat ve taşınabilen sandalyelerdi.

İnsanlar parka gelir, kendi sandalyelerini bulur,

yerini ayarlarlar, sonra bir süre otururlardı

ve ilginç bir şekilde

bu insanlar başka insanları çekerlerdi.

Ne gariptir ki, etrafta başka insanlar olunca

daha da huzurlu hissederdim.

Ve yemyeşildi.

Bu park New Yorklular'a ihtiyaçları olan

rahatlık ve yeşilliği sunuyordu.

Benim sorumsa,

şehrin ortasında neden daha fazla yeşil alan ve

oturabileceğiniz, kendinizi yalnız

ya da fazlalık gibi hissetmediğiniz

yerler olmadığıydı.

Maalesef şehirler

bu şekilde tasarlanmıyor.

Burada tanıdık bir manzara görüyoruz.

Plazalar nesillerdir bu şekilde tasarlanıyor.

Modern mimariyle ilişkilendirilen

çok şık ve yalın bir görüntüleri var.

Fakat insanların buna benzer yerleri gözardı etmeleri

sürpriz değil.

Sadece ıssız değil, aynı zamanda

düpedüz tehlikeli görünüyorlar.

Burada nerede oturabilirsiniz?

Burada ne yapabilirsiniz?

Ama mimarlar bunlara bayılıyorlar.

Yaratıcılıklarının abideleri.

Birkaç heykele katlanabilirler,

ama hepsi bu.

Ve müteahhitler için idealler.

Sulayacak ya da bakım yapılacak bir şey

veya uğraşacakları istenmeyen insanlar yok.

Sizce de bu israf değil mi?

Benim için şehir planlamacı olmak

yaşadığım ve sevdiğim şehri

tamamıyla değiştirebilmek anlamına geliyordu.

Paley Park'taki gibi hissetmenizi sağlayacak

yerler yaratabilmek

istiyordum

ve müteahhitlerin böyle kasvetli plazalar yaratmalarına izin vermemek.

Ama yıllar içinde öğrendim ki,

başarılı, anlamlı, eğlenceli

açık alanlar yaratmak

hiç de kolay değil.

Üvey babamdan öğrendiğim gibi,

şans eseri oluşmuyorlar,

özellikle de New York gibi

açık alanlar için savaş verilen bir şehirde,

böyle alanların başarılı olması için de

birilerinin her detayı

çok iyi düşünmesi gerekiyor.

Günümüzde şehirlerdeki her açık alan bir fırsat.

Evet, ticari yatırımlar için bir fırsat,

ama şehrin kamu yararı için de

bir fırsat.

Bu iki amaç çoğunlukla birbiriyle uyuşmuyor

ve işte çatışma da burada.

Mükemmel bir açık alan için savaşma fırsatını

ilk kez 1980'lerin başında yakaladım.

Aşağı Manhattan'da Hudson Nehri kıyısındaki

Battery Park City adı verilen devasa bir çöplük arazisinde

bir planlama ekibini yönetiyordum.

Bu kumlu boş arazi 10 yıl boyunca

çoraklaşmıştı

ve bize eğer 6 ay içinde bir müteahhit bulamazsak

iflas edeceği söylendi.

Biz de çok kökten ve neredeyse

çılgınca bir fikir bulduk.

İlerideki gelişimi tamamlayıcı bir

park inşa etmek yerine,

neden denklemi ters çevirmiyoruz

ve önce küçük ama çok yüksek kalitede

bir açık alan inşa edip

fark yaratacak mı diye bakmıyoruz.

Bütçemiz, ileride bir mil uzunluğunda bir gezinti yeri oluşturacak

sadece iki blok büyüklüğündeki bir alana yetiyordu.

Yani inşa edeceğimiz şey mükemmel olmalıydı.

Emin olmak için korkulukların ve deniz kenarındaki duvarın

tahtadan bir maketini

yapmamızda ısrar ettim.

Kumlar hâlâ etrafımda uçuşurken,

o deneme bankına oturduğumda,

korkuluklar tam göz hizamdaydı

bütün manzaramı ve suyun kenarındaki

zevkimi engelliyordu.

Gördüğünüz gibi detaylar gerçekten de fark yaratıyor.

Fakat tasarım sadece bir şeyin nasıl göründüğü değil,

vücudunuzun oradaki o bankta nasıl hissettiğidir

ve bence başarılı tasarım her zaman bu kişisel

tecrübeye bağlıdır.

Bu fotoğrafta her şey bitmiş görünüyor

fakat o granit duvar, o lambalar,

o bankın arkası,

dikilen ağaçlar,

oturulacak bir sürü farklı alanlar,

bu projeyi insanların bulunmak isteyecekleri

bir yere dönüştüren küçük savaşlardı.

Bütün bunların ne kadar değerli olduğunu

20 yıl sonra Michael Bloomberg benden

planlama müdürü olmamı ve

tüm New York'u yeniden şekillendirmemi

istediğinde anladım.

Ve o gün bana şunu söyledi,

New York nüfusunun 8 milyondan 9 milyona

çıkması bekleniyordu.

Ve bana şu soruyu sordu:

"Peki bu yeni bir milyon New Yorklu'yu

nereye yerleştirmeyi düşünüyorsun?"

Hiçbir fikrim yoktu doğrusu.

New York'un göçmenler için

çok çekici olduğunu hepimiz biliyoruz.

Bu büyüme beklentisi hepimizi heyecanlandırıyordu,

ama zaten sınırlarına kadar genişlemiş olan

ve suyla çevrili bir şehirde ne yöne

doğru büyüyecektik?

Bu kadar yeni New Yorklu'ya

nasıl konut sağlayacaktık?

Eğer genişleyemiyorsak,

ki belki de bu iyi bir şeydi,

yeni konutlara nerede yer bulunacaktı?

Peki ya araçlar?

Şehrimiz kesinlikle daha fazla araba kaldıramazdı.

Peki ne yapacaktık?

Eğer genişleyemiyorsak, yükselmemiz gerekiyordu.

Eğer yükselmemiz gerekiyorsa,

araca ihtiyaç duyulmayacak

yerlerde yükselmemiz gerekiyordu.

Bu da en değerli varlıklarımızdan birini kullanmak demekti:

Toplu taşıma sistemimiz.

Daha önce bunu nasıl etkili

kullanabileceğimizi hiç düşünmemiştik.

İşte bilmecenin çözümü buydu.

Eğer yeni gelişim alanlarını

toplu taşımanın etrafına konuşlandırırsak,

nüfus artışını aslında kaldırabiliriz

diye düşündük.

Planımız şöyleydi:

Yapmamız gereken

bölge sistemimizi değiştirmek,

ki bölgeler şehir planlamacıların düzenleme araçlarıdır,

ve tüm şehri yeniden şekillendirmekti.

Yeni gelişim alanlarının nereler olabileceğini düşünerek

ve araca bağımlı banliyö tipi

bölgelerde gelişimi

tamamıyla önleyerek yaptık.

Bu çok da iddialı bir plandı,

çünkü yerel yönetimlerin

bu planı onaylaması gerekiyordu.

Peki bunu nasıl başaracaktım?

Dinleyerek... Ben de dinlemeye başladım,

aslına bakarsanız sadece güven kazanabilmek için

binlerce saat boyunca dinledim.

Yerel yönetimler onların mahallelerini

gerçekten anlayıp anlamadığınızı fark edebilirler.

Numara yapabileceğiniz bir şey değildir bu.

Ben de yürümeye başladım.

Size ne kadar çok yürüdüğümü anlatamam,

boğucu sıcaklarda ve dondurucu soğuklarda,

yıllarca,

sadece her mahallenin

DNA'sını ve her sokağın verdiği

hissi anlayabilmek için.

İnanılmaz çalışkan bir bölgeleme uzmanı olmuştum,

yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayacak

çözümler buluyordum.

Böylece yavaş yavaş, mahalle mahalle,

sokak sokak,

yükseklik sınırları getirmeye başladık.

Böylece tüm yeni gelişim

tahmin edilebilir ve toplu ulaşıma yakın olabilecekti.

12 yıl boyunca

yeniden planlanan

124 mahalle,

şehrin %40'ı,

12.500 sokak oldu.

Bu da New York'taki yeni gelişimin %90'ı

metroya 10 dakikalık yürüme mesafesinde demek.

Yani bu yeni konutlardaki hiç kimsenin

arabaya ihtiyacı yok.

Yeniden bölge planlamalar çok yorucuydu,

yıpratıcıydı ve önemliydi

ama misyonum hiçbir zaman yeniden bölge planlama değildi.

Bölge planlamayı göremezsiniz ve hissedemezsiniz.

Benim misyonum her zaman

harika açık alanlar yaratmaktı.

Yeni gelişim için yeniden planladığımız alanlarda

insanların hayatlarında fark yaratacak alanlar

oluşturmaya kararlıydım.

Burada iki mil uzunluğunda

terkedilmiş, yıkılmış bir su kıyısı görüyorsunuz,

Brooklyn'deki Greenpoint

ve Williamsburg'ın mahallelerinde,

gitmesi ve kullanması imkânsız alanlar.

Burada yeniden bölge planlama çok fazlaydı,

ben de bu su kıyılarında muhteşem

parklar yaratma zorunluluğu hissettim

ve bu planların her santimetrekaresinde

inanılmaz zaman harcadım.

Karadan kıyıya kadar uzanan

ağaçlıklı yollar, her yerde ağaçlar ve yeşillik

ve elbette oturulacak bir sürü alan

olmasını sağlamak istedim.

Açıkcası nasıl bir şey ortaya çıkacağını bilmiyordum.

İçgüdülerime güvenmem gerekiyordu.

Ama öğrendiğim ve bildiğim her şeyi

bu planlarda kullandım.

Ve açılış günü geldi.

Söylemeliyim ki, inanılmazdı.

Şehrin her yerinden insanlar gelmişlerdi

bu parkları görmek için.

Orada yaşayan insanların hayatlarını değiştirdiklerini biliyorum.

Ama aynı zamanda New Yorklular'ın şehirlerine bakışlarını da

değiştirdi.

Sık sık buraya gelip insanların

iskeleler arası çalışan

bu küçük vapura binmelerini izlerim.

Neden bilmiyorum ama

insanların orayı sanki

her zaman oradaymış gibi

kullanmaları beni çok etkiler.

Burası aşağı Manhattan'da yeni bir park.

Aşağı Manhattan'daki su kıyısı

11 Eylül öncesinde tam bir felaketti.

Wall Steet'in suya hiç kıyısı yoktu,

çünkü bu kıyıya yanaşmak imkânsızdı.

11 Eylül sonrasında şehir yönetiminin kontrolü kısıtlıydı.

Ama düşündüm ki,

eğer Aşağı Manhattan Geliştirme Kurumu'na gidersek

ve bu 2 millik yıkılmış su kıyısını almak için

para bulabilirsek,

aşağı Manhattan'ın yeniden yapılanmasında

çok büyük bir etki yaratabilirdik.

Ve öyle de oldu.

Sonunda aşağı Manhattan'ın üç tarafında

halka açık bir kıyısı var.

Bu parkı gerçekten çok seviyorum.

Korkuluklar şimdi daha yüksek olmak zorunda,

böylece kenarlara bar sandalyeleri koyduk

ve suya o kadar yaklaşabiliyorsunuz ki,

neredeyse suyun üzerindesiniz.

Bakın korkuluklar nasıl genişliyor

ve yassılaşıyor, böylece yemeğinizi

ya da diz üstü bilgisayarınızı koyabilirsiniz.

İnsanların buraya gelip,

karşıya bakıp "İşte Brooklyn, ne kadar da yakın."

demeleri çok hoşuma gidiyor.

Peki işin sırrı ne?

Bir parkı insanların

olmak istediği bir yere nasıl dönüştürürsünüz?

Bu size kalmış,

bir şehir planlamacı değil, bir insan olarak.

Tasarım tecrübenize başvurmayın.

İnsanlığınıza başvurun.

Yani siz oraya gitmek ister miydiniz?

Siz orada olmak ister miydiniz?

Oraya göz atar mıydınız ve sürekli gider miydiniz?

Orada başka insanlar da var mı?

Çevre dostu ve canayakın görünüyor mu?

Kendinize oturacak bir yer bulabiliyor musunuz?

Şu anda tüm New York'ta

kendinize oturacak bir yer bulabileceğiniz

yerler var.

Daha önce otopark olan alanlar

şimdi küçük kafeler oldu.

Broadway trafiğinin aktığı yerlerde

şimdi masalar ve sandalyeler var.

12 yıl önce kaldırım kafelerinin yasak olduğu yerlerde,

şimdi her yer kafe.

Ama bu alanları halka açmak

kolay olmadı

ve öyle kalmalarını sağlamak daha da zor.

Şimdi size bir hikâye anlatacağım,

High Line adındaki olağan dışı bir park hakkında.

High Line yükseltilmiş bir tren yoluydu.

(Alkış)

High Line yükseltilmiş bir tren yoluydu.

Manhattan'ın batı yakasındaki üç

mahalleden geçiyordu.

Tren hattı iptal olunca

vahşi otların büyüdüğü bir yere dönüştü,

gökyüzündeki bir bahçe gibi.

Orayı ilk gördüğümde,

sahiden de o eski viyadüke çıktığımda,

bir insana âşık olmuş gibi oraya âşık oldum,

gerçekten.

Göreve ilk geldiğimde

High Line'ın ilk iki bölümünü yıkılmaktan

kurtarmak ilk önceliğimdi

ve en büyük projemdi.

Eğer High Line'ı bir gün bile umursamazsam

yıkılacağını biliyordum.

Ve High Line,

şu anda çok bilinse de

ve olağanüstü popüler olsa da,

şehirde en çok çekişmeye neden olan yerdir.

Siz bakınca güzel bir park görebilirsiniz,

ama herkes görmüyor.

Şu bir gerçek ki, ticari menfaatler

her zaman halka açık yerlere karşı savaşacak.

Şöyle diyebilirsiniz,

"Ne kadar güzel, tüm dünyadan

4 milyonu aşkın insan High Line'ı

ziyarete geliyor."

Ama bir müteahhit sadece bir şey görür: Müşteriler.

Neden o yeşilliği ortadan kaldırıp

yerine mağazalar açmıyoruz?

Muhteşem olmaz mıydı

ve şehre bir sürü para kazandırmaz mıydı?

Hayır, muhteşem olmazdı.

O zaman park değil, alışveriş merkezi olurdu.

(Alkış)

Bir şey söyleyeyim mi, belki de

şehre bir sürü para kazandırırdı,

ama bir şehir ileri bakmalı,

ortak fayda açısından bakmalı.

Yakınlarda High Line'in son kısmı olan

High Line'ın üçüncü parçası,

High Line'ın bitiş kısmında

yatırımcıların menfaatlerine karşı mücadele edildi.

Burada şehrin bazı büyük yatırımcıları

Hudson Yards'da 17 milyon fit karelik

bir alanı inşa ediyorlar.

Bana gelip

bu üçüncü ve son kısmı geçici olarak

yıkmayı önerdiler.

Belki de High Line kafalarındaki

tepe üstündeki parlak gökdelenler şehri imajına

uymadı.

Belki de sadece ayaklarına dolanıyordu.

Her halükârda bize 9 ay boyunca

günbegün aralıksız pazarlıklara mal oldu,

sonunda bu yıkımı önleyecek

anlaşmaya varmak.

Bu sadece iki sene önceydi.

Gördüğünüz gibi açık bir alan

ne kadar popüler ve başarılı olursa olsun,

hiçbir zaman garantide değildir.

Açık alanların her zaman- işte burada, kurtarıldı-

açık alanların her zaman uyanık savunuculara ihtiyacı var,

sadece bu alanları ortak kullanıma kazandırmak için değil,

buraları insanların kullanımı için tasarlamak için de,

sonrasında bakımlarını sağlayarak

herkesin kullanabildiğinden,

kötü kullanılmadığından, işgal edilmediğinden,

terk edilmediğinden ya da ihmal edilmediğinden emin olmak için.

Şehir planlamacısı olarak eğer öğrendiğim

bir ders varsa hayatımda,

o da açık alanların bir gücü olduğudur.

Sadece buraları kullanan insanların sayısından değil,

çok daha fazla sayıda insanın

sadece bu alanların varlığı sayesinde

şehirlerinde mutlu hissetmesinden.

Açık alanlar bir şehirde yaşama şeklinizi değiştirebilir,

bir şehirde kendinizi nasıl hissettiğinizi,

bir şehri bir diğerine tercih edip etmemenizi

ve açık alanlar bir şehirde yaşamaya devam etmenizin

en büyük nedenlerinden biridir.

Bence başarılı bir şehir

muhteşem bir parti gibidir.

İnsanlar çok iyi vakit geçirdikleri için orada kalmak isterler.

Teşekkürler.

(Alkış)

Teşekkürler. (Alkış)