Nỗi sợ năng lượng hạt nhân ảnh hưởng đến môi trường

"Chúng ta không ở trong cuộc cách mạng năng lượng sạch; chúng ta đang trong cuộc khủng hoảng năng lượng" theo lời chuyên gia chính sách khí hậu Michael Shellenberger. Giải pháp đáng ngạc nhiên của ông là: hạt nhân. Trong cuộc nói chuyện đầy đam mê này, ông đã giải thích tại sao đây là thời điểm để vượt qua nỗi sợ lâu đời của công nghệ này và tại sao ông ấy và các nhà môi trường khác tin rằng đây đã là thời điểm để hạt nhân là nguồn năng lượng sạch hữu hiệu và đáng kỳ vọng

Các bạn đã nghe tin gì chưa?

Một cuộc cách mạng
năng lượng sạch đang diễn ra.

Và ở nơi tôi sống Berkeley, California,

dường như mỗi ngày lại có 1 tấm pin
mặt trời được lắp đặt,

xe điện trên các lối vào nhà.

Có lúc lượng điện của Đức lấy
một nửa từ năng lương mặt trời,

Ấn Độ cũng cam kết sản xuất
năng lượng mặt trời gấp 10 lần

lượng hiện có ở California,

vào năm 2022.

Thậm chí năng lượng hạt nhân cũng trở lại.

Bill Gates đang hợp tác với các
kĩ sư ở Trung Quốc,

có tới 40 công ty cùng bắt tay

để tạo ra lò phản ứng hạt nhân
chạy bằng chất thải,

không bị rò rỉ

và rẻ hơn than đá.

Và bạn có thể băn khoăn:

Vấn đề nóng lên toàn cầu

sẽ được giải quyết dễ dàng hơn ta nghĩ?

Đó là câu hỏi mà chúng ta đang thắc mắc,

vì thế tôi và các đồng nghiệp đã
nghiên cứu sâu các dữ liệu.

Chúng tôi đã hơi hoài nghi về một số mặt

của cuộc cách mạng năng lượng sạch,

nhưng những gì chúng tôi tìm thấy
rất đáng ngạc nhiên.

Điều đầu tiên là năng lượng sạch
đang tăng lên.

Đây là lượng điện từ năng lượng sạch
20 năm qua.

Nhưng tỉ lệ phần trăm
lượng điện toàn cầu

từ nguồn năng lượng sạch,

lại giảm từ 36% xuống còn 31%.

Và nếu bạn quan tâm đến biến đổi khí hậu,

thì phải đi theo hướng ngược lại

tiến đến 100% điện từ năng lượng sạch,

nhanh nhất có thể.

Bạn có thể tự hỏi,

"5% lượng điện toàn cầu
đáng bao nhiêu chứ?"

Đó thực chất là một số lượng lớn.

Tương đương với 60 nhà máy hạt nhân

cỡ Diablo Canyon, nhà máy hạt nhân
của California,

hoặc 900 trang trại năng lượng
mặt trời cỡ Topaz,

1 trong những trang trại năng lượng
mặt trời lớn nhất thế giới,

và chắc chắn là lớn nhất California.

Lý do chính là đơn giản vì
năng lượng hóa thạch đang tăng

nhanh hơn năng lượng sạch.

Điều này cũng dễ hiểu.

Rất nhiều nước nghèo trên thế giới

vẫn sử dụng gỗ, phân bón và than củi

làm nguồn năng lượng chính,

và họ cần nhiên liệu hiện đại.

Nhưng có một vấn đề khác là,

1 nguồn cụ thể trong số các
nguồn năng lượng sạch đó

đang giảm rất mạnh,

chứ không chỉ giảm vừa.

Năng lượng hạt nhân.

Bạn có thể thấy sản lượng của nó giảm 7%

trong 10 năm qua.

Năng lượng mặt trời và gió đã
tạo bước tiến lớn,

nên họ hay nói rằng năng lượng hạt nhân
không quan trọng,

vì năng lượng mặt trời và gió
sẽ bù đắp khoảng cách.

Nhưng dữ liệu cho thấy một điều khác.

Tổng lượng điện kết hợp từ
năng lượng mặt trời và gió,

còn chưa đến một nửa
sự suy giảm điện hạt nhân.

Hãy xem xét kĩ hơn ở nước Mỹ.

Trong vài năm gần đây, 2013, 2014

chúng ta đã tạm dừng
4 nhà máy điện hạt nhân.

và gần như thay thế bằng
nhiên liệu hóa thạch,

nên kết quả là chúng ta đã xóa sổ

lượng điện sạch gần bằng sản xuất
từ năng lượng mặt trời.

Và nó không phải là duy nhất cho chúng ta.

California được cho là nơi đi đầu
về năng lượng sạch và khí hậu,

nhưng khi nhìn vào dữ liệu,

cái ta thấy là trên thực tế,

California giảm khí thải chậm hơn
tốc độ trung bình cả nước,

từ năm 2000 đến 2015.

Còn Đức thì sao?

Họ đang sản xuất
nhiều năng lượng sạch.

Nhưng khi bạn nhìn vào dữ liệu,

Chất thải của Đức đã tăng lên từ năm 2009,

và không ai nói với bạn rằng

họ có thể đáp ứng cam kết
về khí hậu vào năm 2020.

Lý do không khó để hiểu.

Mặt trời và gió cung cấp năng lượng
10-20% thời gian,

có nghĩa là khi mặt trời không chiếu sáng,

gió không thổi,

vẫn cần điện cho bệnh viện,

nhà, thành phố, nhà máy.

Dù pin đã có nhiều cải tiến mới gần đây,

sự thực là chúng sẽ không bao giờ hiệu quả

như lưới điện.

Mỗi khi bạn sạc pin rồi rút ra,

nó sẽ mất khoảng 20-40% năng lượng.

Đó là lí do tại sao ở California,

chúng ta phải xử lí đống pin mặt trời
đang có --

chúng ta mới có được 10% điện
từ năng lượng mặt trời

khi mặt trời lặn, mọi người đi về nhà

bật điều hòa, tivi,

và mọi thiết bị khác trong nhà,

chúng ta cần khí đốt tự nhiên dự trữ.

Vậy chúng ta đang

chất đống khí tự nhiên bên cạnh ngọn núi.

Việc đó vẫn ổn trong một thời gian,

nhưng rồi cuối năm ngoái nó đã rò rỉ.

Đây là Aliso Canyon.

Rất nhiều khí metan đã thoát ra,

Tương đương nửa triệu xe ô tô trên đường.

Nó coi như đã thổi bay mọi cam kết
về khí hậu của năm.

Thế còn Ấn Độ?

Đôi khi phải đi nhiều nơi
để có được dữ liệu chính xác,

nên chúng tôi đến Ấn Độ
vài tháng trước,

Gặp các quan chức cấp cao --
năng lượng mặt trời, hạt nhân --

và họ nói,

" Chúng tôi đang gặp vấn đề
nghiêm trọng hơn

cả Đức và California.

Chúng tôi không có
dự trữ khí tự nhiên.

Và đó mới là bắt đầu.

Chúng tôi muốn đạt 100 GW vào năm 2022.

Nhưng năm ngoái chúng tôi
chỉ đạt 5GW,

và năm trước đó cũng 5 GW."

Hãy xem xét kỹ hơn
năng lượng hạt nhân.

Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi khí hậu
của Liên Hợp Quốc

đã xem xét hàm lượng carbon
của các loại nhiên liệu khác nhau,

và năng lượng hạt nhân thải ra rất ít,
thậm chí ít hơn năng lượng mặt trời.

Rõ ràng năng lượng hạt nhân
cung cấp rất nhiều năng lượng --

24 giờ 1 ngày, 7 ngày 1 tuần.

Trong 1 năm, 1 nhà máy có thể cung cấp
năng lượng 92% thời gian.

Điều thú vị là khi bạn nhìn vào các nước

đã triển khai các nguồn năng lượng
sạch khác nhau,

có rất ít nước làm được như vậy

ở tiến độ phù hợp
để đối phó với biến đổi khí hậu.

Năng lượng hạt nhân có vẻ là
lựa chọn tốt,

nhưng có một vấn đề lớn,

cái mà tôi chắc chắn các bạn
đều biết,

đó là mọi người thực sự không thích nó.

Có 1 nghiên cứu, 1 cuộc khảo sát
trên toàn thế giới,

không chỉ ở Mỹ hay Châu Âu,

khoảng một năm rưỡi trước đây.

Và điều họ thấy là

hạt nhân là 1 trong những loại năng lượng
ít phổ biến nhất.

Thậm chí dầu còn phổ biến hơn hạt nhân.

Dù hạt nhân tốt hơn than đá,

mọi người không sợ than như sợ hạt nhân,

điều đó hoạt động trên
vô thức của chúng ta.

Vậy chúng ta sợ điều gì?

Có 3 thứ.

Sự an toàn của các nhà máy --

lo ngại về sự rò rỉ và gây thiệt hại;

chất thải từ nhà máy;

và cả mối liên hệ với vũ khí.

Tôi nghĩ, một cách dễ hiểu,

các kĩ sư xem xét vấn đề này và
tìm cách sửa chữa kĩ thuật.

Đó là lí do Bill Gates ở Trung Quốc
xây lò phản ứng tiên tiến.

và 40 doanh nghiệp đang
xử lý vấn đề này.

Bản thân tôi rất vui.
Chúng tôi có báo cáo:

"Làm sao để
năng lượng hạt nhân rẻ?"

Cụ thể, lò phản ứng thorium
cho thấy nhiều hứa hẹn.

Khi nhà khí hậu học
James Hansen hỏi

liệu tôi có muốn đến
Trung Quốc với anh ấy xem

chương trình hạt nhân tiên tiến
của Trung Quốc,

Tôi đã đồng ý.

Chúng tôi ở đó với các kĩ sư
MIT và UC Berkeley.

Và tôi đã nghĩ rằng

Trung Quốc có thể làm được
năng lượng hạt nhân

như họ đã làm được với nhiều thứ khác --

sản xuất lò phản ứng hạt nhân
nhỏ trên dây chuyền,

vận chuyển như Iphones hay MacBooks
và đưa đi toàn thế giới.

Tôi sẽ mua một cái ở nhà tại Berkeley.

Nhưng cái mà tôi thấy hoàn toàn khác xa.

Các bài phát biểu rất thú vị
và đầy hứa hẹn;

họ đang làm việc với
nhiều lò phản ứng.

Đến khi thử lò phản ứng thorium,
chúng tôi đều háo hức.

Sau bài thuyết trình,
họ nói đến lịch trình,

và họ nói,

"Chúng tôi sẽ có 1 lò phản ứng
thorium muối

sẵn sàng bán cho toàn thế giới

vào năm 2040."

Tôi như kiểu: "Cái gì?"

(Cười)

Tôi nhìn đồng nghiệp kiểu,

"Xin lỗi --

các bạn có thể nhanh hơn không?

Vì chúng ta đang ở trong
cuộc khủng hoảng khí hậu.

Nhân tiện thành phố của bạn
đang rất ô nhiễm đấy."

Và họ đã trả lời kiểu,

"Tôi không chắc anh nghe được gì về
chương trình thorium,

nhưng chúng tôi không có 1/3 ngân sách,

và cục năng lượng của anh
thì không sẵn sàng

với những dữ liệu các anh có
về lò phản ứng thử nghiệm."

Và tôi nói:" Tôi có một ý tưởng.

Anh biết anh mất đến 10 năm mô tả
lò phản ứng chứ?

Hãy bỏ qua phần đó,

và thương mại hóa nó ngay.

Tiết kiệm tiền
và thời gian đấy."

Người kĩ sư nhìn tôi và nói,

"Để tôi hỏi bạn một câu hỏi:

Bạn có mua 1 chiếc xe
khi chưa nghe mô tả không?"

Các lò phản ứng khác thì sao?

Có 1 lò phản ứng đang đưa vào hoạt động
và họ sắp bán nó.

Đó là 1 lò phản ứng khí
nhiệt độ cao

Nó không bị rò rỉ.

Nhưng nó lớn và cồng kềnh,
1 phần của sự an toàn,

và không ai nghĩ nó sẽ rẻ hơn

những lò phản ứng chúng ta có.

Những cái chạy bằng rác thải là
ý tưởng hay nhưng sự thật là,

chúng ta chưa biết làm nó thế nào.

Rủi ro là nó sẽ tạo nhiều chất thải hơn,

và phần lớn nghĩ là nếu bao gồm cả

chất thải của quá trình,

sẽ chỉ làm chiếc máy đắt hơn,

chỉ thêm một bước phức tạp nữa.

Sự thật là,

chúng ta sẽ làm được bao nhiêu
trong số đó.

Chúng tôi đã đến Ấn Độ hỏi về
chương trình hạt nhân.

Chính phủ nói trước cuộc đàm phán
khí hậu Paris

họ dự định xây 30 nhà máy hạt nhân.

Nhưng khi đến đây và phỏng vấn người dân

thậm chí xem xét tài liệu nội bộ,

họ nói sẽ chỉ làm khoảng 5 nhà máy.

Hầu hết trên thế giới,
đặc biệt là các nước giàu,

họ không nói về việc xây dựng
lò phản ứng mới,

Mà là phá bỏ các lò phản ứng,

trước khi vòng đời của nó
kết thúc.

Đức đang ép các nước láng giềng
làm điều đó.

Tôi đã đề cập đến nước Mỹ --

chúng ta có thể mất nửa số lò phản ứng
trong 15 năm tới,

xóa bỏ 40% sự giảm phát thải

đáng lẽ phải đạt theo
Kế hoạch Năng lượng sạch

Tất nhiên, Nhật Bản dừng hết
các nhà máy hạt nhân,

thay thế bằng than, khí tự nhiên,
dầu đốt,

và sẽ chỉ để 1/3-2/3
hoạt động trở lại.

Khi đã điểm qua các con số,

và cộng lại --

bao nhiêu nhà máy điện hạt nhân
Trung Quốc và Ấn Độ sẽ mở ra

trong 15 năm tới,

bao nhiêu nhà máy có
nguy cơ bị xóa bỏ --

đây là phát hiện đáng ngạc nhiên nhất.

Điều chúng tôi thấy là
thế giới có nguy cơ

mất đi năng lượng sạch gấp 4 lần
lượng đã mất 10 năm qua.

Nói cách khác, chúng ta không ở trong
cuộc cách mạng năng lượng sạch;

chúng ta đang có
khủng hoảng năng lượng sạch.

Dễ hiểu vì sao các kĩ sư tìm kiếm
cách sửa chữa kỹ thuật

đáp lại nỗi sợ của
mọi người với hạt nhân.

Nhưng khi bạn cho đó là thách thức lớn,

và họ sẽ mất rất lâu để giải quyết,

thì có một vấn đề là:

sửa chữa kĩ thuật có thực sự
giải quyết nỗi sợ của mọi người?

Hãy bàn đến sự an toàn.

Bất chấp mọi người nghĩ gì,

khó mà tìm ra cách làm
năng lượng hạt nhân an toàn hơn.

Mọi tạp chí y học từng nhìn nhận nó --

đây là nghiên cứu mới nhất từ
tập san khoa học Anh "Lancet",

1 trong những tập san
uy tín nhất thế giới --

hạt nhân là an toàn nhất
để tạo năng lượng đảm bảo.

Ai cũng sợ rủi ro.

Vậy hãy nhìn vào dữ liệu rủi ro --

Fukushima, Chernobyl --

Tổ chức Y tế Thế giới
chỉ ra điều tương tự:

phần lớn tổn hại đến từ
sự hoảng loạn của con người,

và họ hoảng loạn vì họ sợ hãi.

Nói cách khác,

thiệt hại không đến từ máy móc

hay bức xạ.

Nó đến từ sự sợ hãi.

Còn về chất thải?

Ai cũng lo lắng về chất thải.

Điều thú vị về chất thải là

nó có rất ít.

Đây chỉ là từ một nhà máy.

nếu mang tất cả chất thải hạt nhân ở Mỹ,

đặt vào một sân vận động,
chồng đống lên,

nó sẽ chỉ cao 6.1 mét.

Mọi người nói nó sẽ đầu độc con người
hay gì đó --

không, nó chỉ ở đó và được kiểm định.

Nó không nhiều lắm.

Ngược lại, chất thải không kiểm soát
từ sản xuất năng lượng --

mà chúng ta gọi là "ô nhiễm",
giết 7 triệu người mỗi năm,

đe dọa nghiêm trọng đến
mức độ nóng lên toàn cầu.

Sự thật là ngay cả khi có thể
dùng chất thải làm nhiên liệu,

vẫn sẽ luôn còn nhiên liệu sót lại.

Có nghĩa là sẽ luôn có người nghĩ
nó là vấn đề lớn

với lý do có thể không nhiều như
chất thải thực sự

như chúng ta nghĩ.

Vậy còn về vũ khí?

Có thể điều ngạc nhiên nhất là
chúng ta không thể tìm ra ví dụ

về nước có điện hạt nhân

và sau đó quyết định có vũ khí hạt nhân.

Thực tế, nó hoạt động ngược lại.

Chúng tôi thấy
cách duy nhất chúng ta biết

để loại bỏ lượng lớn
vũ khí hạt nhân

là dùng plutonium
trong đầu đạn hạt nhân

làm nhiên liệu trong nhà máy hạt nhân,

Nếu muốn thế giới loại bỏ
vũ khí hạt nhân,

chúng ta cần nhiều
năng lượng hạt nhân hơn nữa.

(Vỗ tay)

Khi tôi rời Trung Quốc,

kĩ sư đã đưa Bill Gates đến
kéo tôi sang một bên,

và nói, "Michael, tôi đánh giá cao
sự quan tâm của anh

trong các công nghệ
cung cấp hạt nhân khác nhau,

nhưng có một vấn đề cơ bản hơn,

là không có đủ nhu cầu toàn cầu.

Chúng ta có thể sản xuất máy
trên dây chuyền,

chúng ta biết làm sao
để chúng rẻ,

nhưng không có người muốn chúng."

Hãy làm năng lượng mặt trời và gió
hiệu quả và duy trì nó.

Hãy đẩy nhanh
chương trình hạt nhân tiên tiến.

Tôi nghĩ chúng ta nên tăng gấp 3
số tiền đầu tư.

Nhưng tôi nghĩ điều quan trọng nhất,

nếu muốn vượt qua
khủng hoảng khí hậu,

là phải nhớ rằng nguyên nhân
cuộc khủng hoảng năng lượng sạch

không từ bên trong
máy móc của chúng ta,

mà là từ bên trong bản thân chúng ta.

Cảm ơn rất nhiều.

(Vỗ tay)