چاوپێداخشانێكی مێژوویی له‌باره‌ی سیسته‌می ژماره‌یی- ئه‌لیساندرا كینگ
-
0:11 - 0:18یه‌ك، دوو، سێ، چوار، پێنج، شه‌ش،
حه‌وت، هه‌شت، نۆ، و سفر. -
0:18 - 0:24ته‌نیا به‌و ده سیمبوڵه، ده‌توانین هه‌ر
ژماره‌یه‌كی ڕێژه‌یی بنووسین كه شیاو بێت. -
0:24 - 0:27به‌ڵام بۆچی ئه‌م سیمبولانه به‌دیاریكراوی؟
-
0:27 - 0:28بۆچی ده له‌وان؟
-
0:28 - 0:32بۆچی به‌و ڕێگه‌یه‌ی خۆمان ڕێكیان ده‌خه‌ین؟
-
0:32 - 0:35ژماره‌كان ڕاستیێكی ژیان بوون
به‌درێژایی مێژووی تۆماركراو. -
0:35 - 0:40ڕه‌نگه مرۆڤه كۆنه‌كان ڕه‌وه‌ی
گیانداره‌كان و ئه‌ندامانی هۆزه‌كانیان -
0:40 - 0:43به به‌كارهێنانی ئه‌ندامانی جه‌سته
و هێڵی درێژ ژماردبێت. -
0:43 - 0:47به‌ڵام له‌گه‌ڵ زیادبوونی ئاڵۆزییه‌كانی
ژیان، له‌گه‌ڵ ژماره‌ی ئه‌و شتانه‌ی ده‌بوو -
0:47 - 0:51بژمێردرێن، ئه‌م ڕێگه‌یانه
چیتر به‌شی نه‌ده‌كرد. -
0:51 - 0:52بۆیه له‌گه‌ڵ به‌ره‌وپێشچوونیان،
-
0:52 - 0:57شارستانیه‌تی جیاواز ڕێگه‌ی زۆریان بۆ
تۆماركردنی ژماره‌ی زیاتر هێنا. -
0:57 - 0:58زۆربه‌ی ئه‌م سیسته‌مانه،
-
0:58 - 0:59وه‌كو یۆنانی،
-
0:59 - 1:00عیبری،
-
1:00 - 1:01و ڕه‌نووسی میسڕی،
-
1:01 - 1:03هه‌ر درێژكراوه‌ی هێڵی درێژ بوون
-
1:03 - 1:07له‌گه‌ڵ چه‌ند سیمبولێكی نوێ بۆ ده‌رخستنی
بڕێكی گه‌وره‌تری به‌ها. -
1:07 - 1:13هه‌ر سیمبولێ چه‌ندین جار دووباره بوته‌وه
و هه‌مویان به‌یه‌كه‌وه زیادكراون. -
1:13 - 1:16ڕێنووسی ڕۆمانی شێوه‌یه‌كی تری بۆ زیادكرد.
-
1:16 - 1:19گه‌ر ڕێنووسێك پێش ژماره‌یه‌كی
به‌ها زیاتر ده‌ربكه‌وتایه، -
1:19 - 1:22كه‌مده‌كرایه‌وه وه‌ك له‌وه‌ی زیادبكرێت.
-
1:22 - 1:24به‌ڵام ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ ئه‌م داهێنانه‌ش،
-
1:24 - 1:29هێشتاش ڕێگه‌یه‌كی ماندووكه‌ر بوو
بۆ نووسینی ژماره‌ی گه‌وره. -
1:29 - 1:31ڕێگا بۆ سیسته‌مێكی به‌سوودتر
و سه‌رنجڕاكێشتر -
1:31 - 1:35له شتێك خۆی ده‌نوێنێت كه پێی ده‌ڵێن
هێماكردنی به‌پێی شوێن. -
1:35 - 1:38سیسته‌مه ژماره‌یه پێشووتره‌كان پێویستیان
به كێشانی چه‌ندین سیمبول هه‌بوو به -
1:38 - 1:43به‌رده‌وامیی و داهێنانی سیمبولێكی نوێ
بۆ هه‌ر بڕێكی گه‌وره‌تر. -
1:43 - 1:46به‌ڵام سیستمێك به‌پێی شوێن ده‌توانێت
دووباره هه‌مان سیمبول به‌كاربێنێت، -
1:46 - 1:51به‌های جیاوازیان بۆ دابنرێت
به پێی شوێنه‌كه‌یان له زنجیره‌كه‌دا. -
1:51 - 1:55چه‌ندین شارستانیه‌ت هێماكردنی شوێنییان
به‌ره‌پێش برد به‌سه‌ربه‌خۆیی، -
1:55 - 1:57له‌نێویاندا بابلیه‌كان،
-
1:57 - 1:58چینییه كۆنه‌كان،
-
1:58 - 2:00و ئه‌زتیكه‌كان.
-
2:00 - 2:05له سه‌ده‌ی هه‌شته‌م، بیركاره هیندیه‌كان
سیسته‌مێكی وایان كاملكرد -
2:05 - 2:07و به تێپه‌ڕبوونی چه‌ندین سه‌ده‌ی دواتر،
-
2:07 - 2:12بازرگانه عه‌ره‌به‌كان، زاناكان، و داگیر-
كه‌ره‌كان له ئه‌وروپا بڵاویانكرده‌وه. -
2:12 - 2:16ئه‌مه سیسته‌مێكی ده‌یی،
یاخود بنچینه‌ی ده‌یی بوو، -
2:16 - 2:21ده‌یانتوانی هه‌ر ژماره‌یه‌ك ده‌رببڕن به
ته‌نیا به‌كارهێنانی ده وێنه‌ی نموونه‌یی. -
2:21 - 2:24شوێنی ئه‌م سیمبولانه ده‌سه‌ڵاتی جیاوازی
ژماره ده ده‌رده‌خات. -
2:24 - 2:27له لای ڕاست ده‌ست پێده‌كات و به
نزیك بوونه‌وه له لای چه‌پ زیادده‌كات. -
2:27 - 2:30بۆ نموونه، ژماره ٣١٦
-
2:30 - 2:34وه‌كو 6x10^0
-
2:34 - 2:36كۆ 1x10^1
-
2:36 - 2:40كۆ 3x10^2 ده‌خوێنرێته‌وه.
-
2:40 - 2:42داهێنانێكی سه‌ره‌كیی ئه‌م سیسته‌مه،
-
2:42 - 2:45كه له‌لایه‌ن مایانه‌كانیشه‌وه به
شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ گه‌شه‌ی پێدرا، -
2:45 - 2:47ژماره سفر بوو.
-
2:47 - 2:51كه سیسته‌مه ژماره‌ییه شوێنیه كۆنه‌كان
له‌م سیمبوله‌یان كه‌مبوو -
2:51 - 2:52له شوێنی خۆی بۆشاییه‌كی جێده‌هێشت،
-
2:52 - 2:57كه وای ده‌كرد زه‌حمه‌ت بێت بتوانین
٦٣ و٦٠٣ جیابكه‌ینه‌وه، -
2:57 - 3:00یاخود ١٢و ١٢٠.
-
3:00 - 3:04تێگه‌یشتن له سفر وه‌كو به‌ها و
جێگره‌وه -
3:04 - 3:08بووه هۆی ژماره‌كردنێكی
باوه‌ڕپێكراو و جێگیر. -
3:08 - 3:11به دڵنیاییه‌وه، ده‌كرێت هه‌ر یه‌ك له
ده سیمبوڵه‌كه به‌كاربێنیت -
3:11 - 3:14بۆ نیشاندانی ژماره‌كان له سفره‌وه تا نۆ.
-
3:14 - 3:17بۆ ماوه‌یه‌كی دوور و درێژ،
سیمبوله‌كان به‌پێی ناوچه‌كان ده‌گۆڕان. -
3:17 - 3:20زۆربه‌ی زاناكان كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی
كه ژماره‌كانی ئێستامان -
3:20 - 3:23گه‌شه‌یان كردووه له‌وه‌ی كه ناوچه‌ی
مه‌غریبی عه‌ره‌بی له باكووری ئه‌فریقیا -
3:23 - 3:25له ئیمپڕاتۆریه‌تی عه‌ره‌بی.
-
3:25 - 3:30له سه‌ده‌ی ١٥، ئه‌وه‌ی كه به سیسته‌می
ژماردنی هیندۆ عه‌ره‌بی ده‌ناسرێت -
3:30 - 3:33شوێنی ژماره ڕۆمانییه‌كانی گرته‌وه
له ژیانی ڕۆژانه‌مان -
3:33 - 3:37تا بووه باوترین سیسته‌می ژماره
له جیهان. -
3:37 - 3:41كه‌وایه بۆچی سیسته‌می هیندۆ عه‌ره‌بی،
له‌گه‌ڵ چه‌ندین سیسته‌می تر، -
3:41 - 3:43بنچینه‌ی ده به‌كاردێنیت؟
-
3:43 - 3:47شیاوترین وه‌ڵام ساده‌ترینیانه.
-
3:47 - 3:52ئه‌وه ڕوونیشی ده‌كاته‌وه بۆچی ئازتیكه-
كان بنچینه‌ی ٢٠ یان سیسته‌می بیستییان -
3:52 - 3:55به‌كارهێناوه.
به‌ڵام ده‌كرێت بنچینه‌ی تریش به‌كاربێت. -
3:55 - 3:59ژماره‌ی بابلیه‌كان شه‌ستی بوو
یان بنچینه‌ی ٦٠. -
3:59 - 4:02زۆربه‌ی خه‌ڵك وا بیر ده‌كه‌نه‌وه كه
بنچینه‌ی ١٢ یاخود سیسته‌می دوانزه‌یی، -
4:02 - 4:04بیرۆكه‌یه‌كی باش ده‌بێت.
-
4:04 - 4:08وه‌كو ٦٠، ١٢ ژماره‌یه‌كی ئاوێته‌یه
كه ده‌توانرێت دابه‌شی دوو بكرێت، -
4:08 - 4:09سێ،
-
4:09 - 4:10چوار،
-
4:10 - 4:11و شه‌ش بكرێت،
-
4:11 - 4:15به‌م شێوه‌یه زۆر باشتره بۆ ده‌ربڕینی
كه‌رته‌كان. -
4:15 - 4:18له ڕاستیدا، هه‌ردوو سیسته‌مه‌كه
له ژیانی ڕۆژانه‌ماندا ده‌رده‌كه‌ون، -
4:18 - 4:20له چۆنێتی پێوانه‌كردنی پله‌كان و كات،
-
4:20 - 4:23بۆ پێوانه‌كردنی باو،
وه‌كو ده‌یی یاخود تێكڕایی. -
4:23 - 4:27به‌دڵنیاییه‌وه، بنچینه دوو،
یاخود سیسته‌می دوانه‌یی، -
4:27 - 4:30له هه‌موو ئامێره
ژماره‌ییه‌كانمان به‌كاردێت، -
4:30 - 4:35هه‌رچه‌نده به‌رنامه‌دانه‌ره‌كان بنچینه
هه‌شت و بنچینه شانزه‌ش به‌كاردێنن له -
4:35 - 4:39هێماكردنی پته‌وتر، بۆیه جاری داهاتوو
كاتێك ژماره‌یه‌كی گه‌وره به‌كاردێنیت، -
4:39 - 4:42بیر له‌و بڕه زۆره بكه‌وه كه ته‌نیا
له‌و سیمبوڵه كه‌مانه گیراوه، -
4:42 - 4:46و تاقیبكه‌وه گه‌ر ده‌توانیت ڕێگه‌یه‌كی
جیاواز بۆ خستنه ڕووی ئه‌مه بدۆزیته‌وه.
- Title:
- چاوپێداخشانێكی مێژوویی له‌باره‌ی سیسته‌می ژماره‌یی- ئه‌لیساندرا كینگ
- Description:
-
more » « less
ته‌واوی وانه‌كه له‌م به‌سته‌ره ببینه: http://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-numerical-systems-alessandra-king
٩،٨،٧،٦،٥،٤،٣،٢،١... و ٠. ته‌نیا به‌م ده سیمبوله، ده‌توانین هه‌ر ژماره‌یه‌كی ڕێژه‌یی بنووسین كه شیاو بێت. به‌ڵام بۆچی ئه‌م سیمبولانه به دیاریكراویی؟ بۆچی ده له‌و ژمارانه؟ بۆچی به‌و ڕێگه‌یه‌ی هه‌یه ڕێكیان ده‌خه‌ین؟ ئه‌لبساندرا كینگ مێژوویه‌كی كورتی سیسته‌می ژماره‌ییمان بۆ باس ده‌كات.
وانه له‌لایه‌ن ئه‌لیساندرا كینگ، و له‌لایه‌ن زیده‌م میدیا كاری ئه‌نیمه‌یشنی بۆ كراوه.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 05:08
|
Daban Q Jaff approved Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
Daban Q Jaff accepted Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King | |
|
|
zhila mawlood edited Kurdish (Central) subtitles for A brief history of numerical systems - Alessandra King |