Architektura dla ludzi

Architekt Alastair Parvin przedstawia prosty i prowokujący pomysł: żeby zwykli ludzie mogli projektować i budować własne domy, zamiast architektów pracujących dla bogatych zleceniodawców. Taki pomysł jest podstawą Wikihouse, otwartoźródłowego zestawu do budowania, dzięki któremu każdy może zbudować dom, gdziekolwiek zechce.

Mówiąc "architekt" lub "projektant",

mamy na myśli profesjonalistę,

któremu płaci się za pracę.

Zakładamy też, że właśnie tacy profesjonaliści

pomogą nam stawić czoła

wielkim wyzwaniom, jak zmiany klimatyczne,

urbanizacja czy nierówności społeczne.

To nasze założenie.

Myślę, że jest ono błędne.

W 2008 roku kończyłem architekturę

i miałem zacząć szukać pracy,

gdy stało się.

Ekonomia padła i pracy nie było.

Wyciagnąłem kilka wniosków.

Po pierwsze: nie słuchaj doradców zawodowych.

Po drugie, i to ciekawy paradoks:

społeczeństwo potrzebowało myślenia projektowego

a architekci byli bez pracy.

Tyle mówi się o projektowaniu,

ale kryją się za tym kwestie ekonomiczne,

które niesłusznie ignorujemy.

Najlepiej zacząć od wypłaty.

Jako architekt świeżo po studiach

mogę oczekiwać zarobków rzędu
24 tys. funtów.

To około 36-37 tys. dolarów.

W kontekście ludności całego świata

jestem w górnym 1,95% najbogatszych ludzi.

Nasuwa się pytanie: dla kogo pracuję?

Niewygodna prawda jest taka,

że prawie wszystko,
co nazywamy architekturą,

to projektowanie dla najbogatszego

1% ludzkości.

Zawsze tak było.

Zapominamy o tym dlatego,

że w przeszłości architektura

miała największy wpływ wtedy,

kiedy 1% budował dla 99%.

Działo się tak z różnych powodów,

czy to ze względu na filantropię
w XIX wieku,

komunizm w XX wieku,

państwo opiekuńcze, czy od niedawna

sztucznie zawyżony rynek nieruchomości.

Wszystkie te wzrosty rynku

zapadły się

i znowu jesteśmy w sytuacji,

gdzie najwybitniejsi architekci świata

mogą pracować tylko dla 1% ludzi.

Nie tylko szkodzi to demokracji,

to także kiepska

strategia biznesowa.

Następne pokolenie architektów
stanie przed wyzwaniem,

jak rozszerzyć klientelę z 1%

do 100%.

Zaproponuję 3 sprzeczne z intuicją

rozwiązania tej kwestii.

Po pierwsze, musimy podważyć pogląd,

że architektura polega
na stawianiu budynków.

Budowanie to chyba najdroższy sposób

rozwiązywania problemów,

a projektowanie powinno skupiać się
na ich rozwiązywaniu

i tworzeniu nowych warunków.

Opowiem historię.

Biuro projektowe pracowało dla szkoły,

mieszczącej się w starym,

wiktoriańskim budynku.

Architekci usłyszeli:
"Korytarze są koszmarne.

Są za małe, na przerwach
robi się ścisk.

Uczniowie się biją,
nie panujemy nad tym.

Rozplanujcie od nowa cały budynek.

Wiemy, że to koszt kilku milionów funtów,

ale pogodziliśmy się z tym”.

Architekci po namyśle powiedzieli:

"Nie róbcie tego.

Lepiej zrezygnujcie z dzwonka na przerwę.

Zamiast jednego dzwonka dla całej szkoły,

zorganizujcie kilka mniejszych,
które zadźwięczą

w różnych miejscach o różnej porze

i rozłożą tłum na korytarzach".

Rozwiązuje to ten sam problem,

tyle że kosztem kilkuset,

a nie kilku milionów funtów.

Wygląda to jak odbieranie sobie pracy,

lecz chodzi tu o przydatność.

Architekci są dobrzy

w pomysłowym, strategicznym myśleniu.

Problem w tym,

że skupiliśmy się na dostarczaniu

konkretnego produktu konsumentom.

Takie podejście przestaje się sprawdzać.

Drugi pogląd, który zakwestionuję,

głosi, że architektura to duże budynki

i duże pieniądze.

Ciągle tkwimy w mentalności

z epoki industrialnej, zgodnie z którą

wyłączność na budowę miast

mają duże organizacje i korporacje,

tworząc dla nas całe dzielnice

według jednolitych projektów.

A architektura podąża za pieniędzmi.

Stąd biorą się masowe,

monolityczne dzielnice.

Dla wielu są zbyt drogie.

A gdyby miasta były budowane

nie przez kilka osób dużym nakładem,

ale przez wiele osób małym nakładem?

Zmieniłoby to sposób widzenia

miejsca, w którym się żyje.

Nasuwa się wiele pytań o to,

jak zaplanujemy miasta,
skąd weźmiemy pieniądze,

jak będziemy sprzedawać
usługi projektowe.

Jak przyznanie obywatelom
prawa do budowy

wpłynęłoby na demokrację?

Powinno być oczywiste,
że w XXI wieku

to mieszkańcy rozbudowują miasta.

Po trzecie, pamiętajmy,

że projektowanie z perspektywy ekonomicznej

dzieli kategorię z z seksem
i opieką nad starszymi:

jest zdominowane przez amatorów.

Nic w tym złego.

Większość dzieje się
poza gospodarką pieniężną

w tzw. gospodarce społecznej,

kiedy ludzie robią to dla siebie.

Do tej pory to gospodarka pieniężna

posiadała całą infrastrukturę

i narzędzia.

Stoimy więc przed wyzwaniem,

jak stworzyć narzędzia, infrastrukturę

i instytucje architektury
w gospodarce społecznej.

Zaczęło się od programów otwartoźródłowych.

W ostatnich latach przeniosło się to

na otwartoźródłowy sprzęt

w postaci ogólnodostępnych planów,

które można pobrać i samemu wykonać.

Drukowanie 3D jest szczególnie ciekawe.

Nagle pojawia się drukarka,

do której części można wydrukować

na innej drukarce 3D.

Podobnie jest z tą maszyną CNC,

która tnie arkusze sklejki.

Technologie te drastycznie obniżają

próg czasu, kosztów i umiejętności.

Podważają pogląd,
że tanio produkuje się

tylko rzeczy masowe.

Rozpowszechniają też złożone

możliwości produkcyjne.

Czeka nas przyszłość,

w której fabryka będzie wszędzie

i każdy będzie projektantem.

To prawdziwa rewolucja przemysłowa.

Jak pamiętamy,
wielkie konflikty ideologiczne

opierały się na tym,

kto ma kontrolować środki produkcji.

Nowe technologie dają rozwiązanie:

my wszyscy.

Ciekawiło nas,

jak zareaguje na to architektura.

Półtora roku temu zaczęliśmy pracę

nad projektem WikiHouse,

otwartoźródłowym
systemem konstrukcyjnym.

Chcemy umożliwić każdemu

przeglądanie biblioteki modeli 3D

oraz pobieranie wybranych modeli

i ich przeróbkę
w darmowym programie SketchUp.

Prawie jednym kliknięciem

tworzy się zestaw plików,

które można wydrukować

za pomocą maszyny CNC

oraz materiału, takiego jak sklejka.

Części są ponumerowane

i wychodzi ogromny zestaw z IKEI.

(Śmiech)

Można go złożyć bez śrub,

bo ma kołki i kliny.

W podobny sposób

można stworzyć nawet młotki.

Aby to zbudować

wystarczy 2-3 osobowy zespół.

Nie są wymagane umiejętności budowlane

ani duży zestaw elektronarzędzi.

Budowa takiego domku

zajmuje jeden dzień.

(Brawa)

Powstaje z tego szkielet domu,

do którego można dodać okna,

pokrycie, ocieplenie

i inne tanie, dostępne rzeczy.

Dom jest w ciągłej rozbudowie.

Z pomocą maszyny CNC
można w każdej chwili

dorobić nowe części

lub zbudować dom obok.

To zalążek otwartoźródłowego,

obywatelskiego modelu rozwoju miast.

Zbudowaliśmy kilka prototypów

w różnych miejscach na świecie.

Okazało się że to
bardzo towarzyskie zajęcie.

Praca łączy się z zabawą.

Zasady otwartego dostępu

dotyczą nawet najmniejszych detali.

Każdą cześć powinno dać się podnieść,

i powinna być tak zaprojektowana,

by nie dało się jej zamontować na odwrót,

chyba że jest symetryczna.

Najgłębiej rezonuje w nas zasada

wskazana przez Linusa Torvaldsa,

pioniera ruchu otwartoźródłowego,

która brzmi: "Bądź leniwy jak lis".

Nie wyważaj drzwi otwartych na oścież.

Bierz to, co działa i przerabiaj po swojemu.

Wbrew temu,

czego uczą architektów na studiach,

powielanie jest dobre.

To żadna innowacja.

Właśnie w ten sposób budowano

setki lat przed Rewolucją Przemysłową.

Wspólnie, kolektywnie.

Jedyna różnica między architekturą

tradycyjną a otwartoźródłową

polega na połączeniu z siecią.

A to duża różnica.

Udostępniliśmy cały projekt WikiHouse

na licencji Creative Commons

i grupy na całym świecie

zaczęły się tym interesować,

ulepszać i majstrować.

W Christchurch w Nowej Zelandii
jest fajna grupa

zajmująca się budownictwem
po trzęsieniach ziemi,

a dzięki nagrodzie TED City

współpracujemy z super grupą
z faweli w Rio

przy budowie lokalnej fabryki

i mikro-uniwersytetu.

To tylko skromne początki.

Ostatnio zgłosiło się mnóstwo ludzi,

których nie ma na tej mapie.

Chciałbym, żeby następnym razem
cała mapa była zakryta.

WikiHouse to tylko cząstkowa

odpowiedź na wielkie pytanie.

W skali globu najszybciej rozwijają się

nie miasta z wieżowcami,

a miasta budowane przez ludzi.

Ci ludzie będą tworzyć miasto XXI wieku.

Ci ludzie będą tworzyć miasto XXI wieku.

Witamy w największym na świecie
zespole projektantów.

Aby na poważnie zająć się problemami

typu zmiana klimatu, urbanizacja czy zdrowie,

musimy zmienić
dotychczasowe modele rozwoju.

Robert Neuwirth powiedział,

że żadna korporacja i żaden rząd

nie rozwiążą tych problemów,

dopóki obywatel będzie traktowany
tylko jak konsument.

Czy nie byłoby wspaniale

wspólnie wypracować rozwiązania

nie tylko strukturalne,

ale i infrastrukturalne,
jak klimatyzacja na energię słoneczną,

pozasieciowa energia i kanalizacja;

tanie, otwartoźródłowe,
wydajne rozwiązania

dostępne dla każdego,

i udostępnić je w Internecie

gdzie staną się wspólnym zasobem?

Taka Wikipedia dla przedmiotów.

Co raz tu trafi,

zostanie na zawsze.

Na ile zmieniłoby to zasady?

Technologia jest z nami.

Tak jak wielkim dziełem
projektantów XX wieku

była demokratyzacja konsumpcji,

zrobili to Henry Ford,
Levittown, Coca-Cola, IKEA,

tak wielkim zadaniem w XXI wieku

jest demokratyzacja produkcji.

Architektura w mieście

to sprawa wielkiej wagi.

Dziękuję bardzo.

(Brawa)