Τι μας λένε τα ποτάμια για την ιστορία της Γης

Τα ποτάμια είναι μία από τις πιο ισχυρές δυνάμεις της φύσης - μετακινούν βουνά και σμιλεύουν τη γη και αλλάζουν συνεχώς την ροή τους. Η κατανόηση του πώς σχηματίζονται και πώς θα αλλάξουν είναι σημαντική γι' αυτούς που αποκαλούν σπίτι τις όχθες και τα δέλτα. Σε αυτήν τη γεμάτη από εικόνες ομιλία η γεωεπιστήμονας Λιζ Χάγιεκ μας δείχνει πως οι πέτρες που αποτέθηκαν από αρχαίους ποταμούς μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν μηχανή του χρόνου για την μελέτη της ιστορίας της Γης, ώστε να καταλάβουμε πώς να ζούμε πιο βιώσιμα σε αυτήν σήμερα.

Εντάξει, ας δούμε την εικόνα
που έχουμε για τη Γη.

Η Γη είναι πολύ φοβερή.

Είμαι γεωλόγος και
ξετρελαμένη με το θέμα,

αλλά η Γη είναι καταπληκτική.

Είναι δυνατή, είναι δυναμική,
αλλάζει συνεχώς.

Είναι ένα συναρπαστικό μέρος
για να ζει κανείς.

Αλλά θέλω να μοιραστώ μαζί σας σήμερα
την οπτική μου ως γεωλόγος

στο πώς η κατανόηση
του παρελθόντος της Γης

μπορεί να δώσει πληροφορίες και
να καθορίσει τις αποφάσεις που παίρνουμε

ώστε να ζούμε βιώσιμα
στην επιφάνεια της Γης.

Συμβαίνουν πολλά συναρπαστικά πράγματα
στην επιφάνεια της Γης.

Αν ζουμάρουμε λιγάκι εδώ,

και θέλω να σας μιλήσω λίγο
για ένα από όσα συμβαίνουν.

Υλικά μετακινούνται συνεχώς
στην επιφάνεια της Γης

και από τα πιο σημαντικά συμβάντα
είναι όταν υλικό των υψηλών βουνών

διαβρώνεται, μεταφέρεται
και αποτίθεται στη θάλασσα.

Είναι μια διαρκής διαδικασία

και έχει τεράστια επίδραση
στη διαμόρφωση του τοπίου.

Για παράδειγμα, στη νότια Ινδία

έχουμε μερικά απ' τα ψηλότερα
βουνά στον κόσμο

και βλέπετε στη δορυφορική φωτογραφία

ποτάμια να μεταφέρουν ύλη
από εκείνα τα βουνά στη θάλασσα.

Μπορείτε να φανταστείτε
τα ποτάμια ως μπουλντόζες.

Ουσιαστικά, παίρνουν αυτά τα βουνά
και τα σπρώχνουν προς τη θάλασσα.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα.

Ας ζουμάρουμε λίγο.

Θέλω να σας μιλήσω
συγκεκριμένα για ένα ποτάμι.

Βλέπουμε τα όμορφα σχέδια
που κάνουν τα ποτάμια

καθώς σπρώχνουν υλικά
προς την θάλασσα,

αλλά τα σχέδια δεν είναι στατικά.

Τα ποτάμια κινούνται αρκετά σπασμωδικά

και αυτό μπορεί να έχει
μεγάλη επίπτωση στη ζωή μας.

Ένα παράδειγμα γι' αυτό
είναι ο ποταμός Κόσι.

Ο ποταμός Κόσι έχει μια
ωραία διαδρομή σε σχήμα C

και βγαίνει από τα μεγάλα βουνά του Νεπάλ

μεταφέροντας τόνους υλικού,

πολλά ιζήματα που διαβρώθηκαν
από τα ψηλά βουνά

και τα απλώνει σε όλη την Ινδία

και μετακινεί αυτή την ύλη.

Ας ζουμάρουμε σε αυτή την περιοχή

και θα σας πω λιγάκι
για το τι έγινε με τον Κόσι.

Είναι παράδειγμα του πόσο
δυναμικά είναι τα συστήματα.

Αυτή είναι μια δορυφορική εικόνα
από τον Αύγουστο του 2008

και είναι χρωματισμένη

έτσι ώστε η χλωρίδα ή τα φυτά
να εμφανίζονται ως πράσινα

και το νερό να εμφανίζεται μπλε.

Έτσι και πάλι εδώ μπορείτε να δείτε
αυτή τη διαδρομή σε σχήμα C

που διαγράφει ο ποταμός
καθώς βγαίνει απ' το Νεπάλ.

Εδώ είναι η εποχή των μουσώνων.

Τον Αύγουστο είναι περίοδος
μουσώνων στην περιοχή,

και όποιος ζει κοντά σε ποτάμι
γνωρίζει για τις πλημμύρες,

τους κινδύνους και την αναστάτωση
που σχετίζονται με αυτές κατ' ελάχιστο.

Αλλά κάτι ενδιαφέρον συνέβη το 2008

και αυτό το ποτάμι κινήθηκε
με πολύ διαφορετικό τρόπο.

Πλημμύρισε με έναν πολύ
διαφορετικό τρόπο από τον συνηθισμένο.

Έτσι ο ποταμός Κόσι ρέει εδώ κάτω,

αλλά μερικές φορές καθώς τα ποτάμια
μετακινούν ιζήματα,

κατά κάποιο τρόπο φράσσονται

και αυτά τα φράγματα
αναγκάζουν τα ποτάμια

να αλλάζουν την ροή τους δραματικά.

Αυτή η δορυφορική εικόνα
είναι μόλις δύο εβδομάδες αργότερα.

Εδώ είναι η προηγούμενη διαδρομή,

η διαδρομή σε σχήμα C,

και παρατηρείτε πως δεν είναι πλέον μπλε.

Τώρα έχουμε αυτή τη μπλε διαδρομή

που κόβει στη μέση το οπτικό πεδίο εδώ.

Ο ποταμός Κόσι άλλαξε τις όχθες του,

και προς ενημέρωση,
η κλίμακα εδώ είναι 40 μίλια.

Αυτό το ποτάμι μετακινήθηκε
πάνω από 30 μίλια πολύ απότομα.

Έτσι, το ποτάμι αυτό φράχθηκε
και άλλαξε τις όχθες του.

Αυτή είναι η εικόνα
περίπου μια βδομάδα μετά

και μπορείτε να δείτε
τις προηγούμενες διαδρομές

και τη συνεχόμενη διαδικασία
αναπήδησης του ποταμιού

όσο αυτό απομακρύνεται
από τη βασική του πορεία.

Μπορείτε να φανταστείτε
σε τοπία όπως αυτό,

όπου τα ποτάμια μετακινούνται συχνά,

είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε πότε,
πού και πώς θα αλλάξουν την ροή τους.

Αλλά αυτού του τύπου οι διαδικασίες
συμβαίνουν και πιο κοντά στη χώρα μας.

Έτσι στις Ηνωμένες Πολιτείες
έχουμε τον ποταμό Μισσισσιππή

που αποστραγγίζει το μεγαλύτερο
μέρος των ηπειρωτικών ΗΠΑ.

Σπρώχνει ύλη από τα Βραχώδη Όρη

και τις Μεγάλες Πεδιάδες,

την αποστραγγίζει και τη μεταφέρει
διαμέσου όλης της Αμερικής

και την αποθέτει στον κόλπο του Μεξικού.

Αυτή είναι η διαδρομή του Μισσισσιππή
που γνωρίζουμε σήμερα,

αλλά δεν έρρεε πάντα
σε αυτή την κατεύθυνση.

Χρησιμοποιώντας γεωλογικές καταγραφές

μπορούμε να αναπαραστήσουμε
που πήγε στο παρελθόν.

Έτσι για παράδειγμα,
αυτή η κόκκινη περιοχή εδώ

είναι εκεί που ο ποταμός Μισσισσιππής
έρρεε και απέθετε υλικό

περίπου 4.600 χρόνια πριν.

Κατόπιν, πριν από περίπου 3.500 χρόνια

μετακινήθηκε στην πορεία
με το πορτοκαλί περίγραμμα.

Έκτοτε κινείται συνεχώς.

Εδώ είναι πριν από περίπου 2.000 χρόνια,

πριν 1.000 χρόνια,

πριν 700 χρόνια.

Μόλις πριν από 500 χρόνια

πήρε τη ροή την οποία γνωρίζουμε σήμερα.

Είναι πολύ σημαντικές διαδικασίες

και ειδικά εδώ, αυτή η περιοχή του δέλτα,

όπου αυτά τα συμβάντα αναπήδησης
του Μισσισσιπή

χτίζουν εκτάσεις στην διεπαφή
της γης με την θάλασσα.

Είναι ακίνητη περιουσία αξίας

και τέτοια δέλτα είναι απ' τα πιο
πυκνοκατοικημένα μέρη του πλανήτη.

Έτσι κατανοώντας την δυναμική
αυτών των τοπίων,

πώς σχηματίστηκαν και πώς
θα συνεχίσουν να αλλάζουν στο μέλλον

είναι πολύ σημαντικό για όσους ζουν εκεί.

Και τα ποτάμια κινούνται σπασμωδικά.

Αυτά είναι μεγαλύτερα άλματα
από αυτά που είπαμε.

Θέλω να σας δείξω
μερικές τέτοιες κινήσεις.

Ας πετάξουμε κάτω,
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού,

όπου και εδώ έχουμε
ένα μεγάλο σύστημα ποταμών

που αποστραγγίζει και παρασύρει
ύλη από τα Όρη των Άνδεων,

τη μεταφέρει διαμέσου την Νότιας Αμερικής

και την αποθέτει στον Ατλαντικό Ωκεανό.

Έτσι, αν ζουμάρουμε, θα δείτε
μερικές καμπυλωτές διαδρομές ποταμών.

Και πάλι, είναι πραγματικά όμορφες
αλλά και δεν είναι στατικές.

Αυτά τα ποτάμια μετακινούνται.

Χρησιμοποιώντας δορυφορικό
οπτικό υλικό των τελευταίων 30 χρόνων

για να δούμε πώς αυτά αλλάζουν.

Ας δούμε για ένα λεπτό κάθε κοιλότητα
ή καμπύλη σε αυτό το ποτάμι

και θα δείτε πως δεν μένει
σε ένα μέρος για πάρα πολύ.

Αλλάζει, εξελίσσεται και
στρεβλώνει το μοτίβο του.

Αν δείτε αυτή ειδικά την περιοχή,

θέλω να παρατηρήσετε
υπάρχει ένας βρόγχος σε αυτό το ποτάμι

που αποκόπτεται τελείως.

Μοιάζει με χτύπημα από μαστίγιο

που αποκόπτει τη διαδρομή
στο συγκεκριμένο σημείο.

Έτσι, πληροφοριακά και πάλι,

σε αυτή τη τοποθεσία, αυτό το ποτάμι
άλλαξε την πορεία του κατά 1,5 χιλιόμετρο

κατά τη διάρκεια μιας ή δύο σεζόν.

Έτσι, τα τοπία στα οποία μένουμε στη Γη,

καθώς αυτή η ύλη διαβρώνεται από τα βουνά

και μεταφέρεται προς τη θάλασσα,

μετακινούνται συνεχώς,

αλλάζουν συνεχώς,

και πρέπει να κατανοήσουμε
αυτές τις διαδικασίες

έτσι ώστε να καταφέρουμε να ζούμε
βιώσιμα σε αυτές τις περιοχές.

Αλλά είναι δύσκολο αν η μοναδική
πληροφόρηση που έχουμε

είναι το τι συμβαίνει σήμερα
στην επιφάνεια της Γης.

Δεν έχουμε πολλές παρατηρήσεις.

Έχουμε μόνο 30 χρόνια δορυφορικών
φωτογραφιών, για παράδειγμα.

Χρειαζόμαστε περισσότερες
για να καταλάβουμε τις διαδικασίες.

Επιπρόσθετα, πρέπει να ξέρουμε

πώς αυτά τα τοπία θα αντιδράσουν
στην κλιματική αλλαγή

και στην αλλαγή χρήσης γης

όσο συνεχίζουμε να κατέχουμε
και να αλλάζουμε την επιφάνεια της Γης.

Εδώ λοιπόν έρχονται οι πέτρες.

Καθώς τα ποτάμια ρέουν,

καθώς σπρώχνουν υλικό
από τα βουνά στη θάλασσα,

μερικές φορές κομμάτια άμμου, πηλού
και πέτρας σκαλώνουν στο έδαφος.

Αυτά που σκαλώνουν στο έδαφος θάβονται

και με την πάροδο του χρόνου, έχουμε
μεγάλες, πυκνές αποθέσεις ιζημάτων

που με τον καιρό μετατρέπονται σε πέτρες.

Αυτό σημαίνει πως μπορούμε
να πάμε σε μέρη σαν αυτό,

όπου βλέπουμε πυκνές στοίβες
ιζηματογενών πετρωμάτων,

να κινηθούμε πίσω στο χρόνο,

και να δούμε πώς ήταν η επιφάνεια
της Γης στο παρελθόν.

Το κάνουμε για να βοηθήσουμε
στην ανακατασκευή

και την κατανόηση
του πώς εξελίσσεται η επιφάνεια της Γης.

Αυτό είναι πολύ βολικό, επίσης,

επειδή η Γη είχε κατά κάποιο τρόπο
μια επική ιστορία. Σωστά;

Αυτό εδώ το βίντεο είναι
ανακατασκευή της παλαιογεωγραφίας

για μόλις τα πρώτα 600 εκατομμύρια
χρόνια της ιστορίας της Γης.

Είναι πολύ λίγος χρόνος.

Έτσι καθώς οι πλάκες μετακινούνται,

ξέρουμε πως το κλίμα άλλαξε,
η στάθμη της θάλασσας άλλαξε,

έχουμε πολλούς διαφορετικούς τύπους τοπίων

και διαφορετικά περιβάλλοντα
όπου μπορούμε να πάμε πίσω

-αν έχουμε μια χρονομηχανή-

και να δούμε,

και όντως έχουμε μια χρονομηχανή,

γιατί μπορούμε να δούμε τις πέτρες
που αποτέθηκαν σε αυτές τις εποχές.

Ως παράδειγμα,

θα πάμε σε μια ξεχωριστή
εποχή στο παρελθόν της Γης.

Περίπου 55 εκατομμύρια χρόνια πριν,
συνέβη ένα πολύ βίαιο θερμικό γεγονός

όταν μια μεγάλη ποσότητα
διοξειδίου του άνθρακα

απελευθερώθηκε στην ατμόσφαιρα της Γης

και προκάλεσε μια γρήγορη
και πολύ ακραία παγκόσμια υπερθέρμανση.

Και όταν λέω θερμό, εννοώ πολύ θερμό,

τόσο που υπήρχαν πράγματα
όπως κροκόδειλοι και φοινικόδεντρα

βόρεια μέχρι και στον Καναδά
και νότια μέχρι και στην Παταγονία.

Ήταν μια πολύ θερμή περίοδος
και συνέβη πραγματικά βίαια.

Έτσι μπορούμε να πάμε πίσω,

να βρούμε πέτρες
που αποτέθηκαν σε αυτή την εποχή,

και να αναδομήσουμε τις αλλαγές του τοπίου
ως αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος.

Λοιπόν, να οι πέτρες. Ζήτω!

(Γέλια)

Αυτός είναι ένας σωρός από πέτρες.

Αυτή εδώ η κίτρινη μάζα

είναι βασικά ένα απολιθωμένο ποτάμι,

έτσι όπως το καρτούν που σας έδειξα,

αυτές είναι αποθέσεις που έγιναν
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Ως γεωλόγοι, μπορούμε να πάμε
και να κοιτάξουμε από πολύ κοντά

και να αναδομήσουμε το τοπίο.

Εδώ είναι άλλο ένα παράδειγμα.

Η κίτρινη μάζα εδώ είναι
ένα απολιθωμένο ποτάμι.

Εδώ είναι άλλο ένα από πάνω.

Μπορούμε να δούμε λεπτομέρειες,
να κάνουμε μετρήσεις, παρατηρήσεις,

να μετρήσουμε χαρακτηριστικά.

Για παράδειγμα, τα χαρακτηριστικά
που επισήμανα εδώ

μας λένε πως αυτό το συγκεκριμένο ποτάμι
είχε περίπου 1 μέτρο βάθος.

Θα μπορούσατε να το διασχίσετε με τα πόδια

αν περπατούσατε εκεί
55 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Το κοκκινωπό πράγμα
εκατέρωθεν των καναλιών

είναι αρχαίες αποθέσεις εδάφους.

Αυτό βοηθά να δούμε
τι ζούσε και φύτρωνε στο τοπίο

και να καταλάβουμε πώς αυτά τα ποτάμια
αλληλεπιδρούν με τις πλημμυρικές περιοχές.

Μπορούμε να κοιτάξουμε λεπτομερώς
και να αναδομήσουμε με κάποια ακρίβεια

πώς αυτά τα ποτάμια έρρεαν
και πώς έμοιαζαν αυτά τα τοπία.

Έτσι όταν το κάνουμε
γι' αυτό το συγκεκριμένο μέρος

σε αυτή τη περίοδο,

αν δούμε τι συνέβη
πριν από αυτό το βίαιο θερμικό γεγονός,

τα ποτάμια σμίλεψαν το δρόμο τους
από τα βουνά προς την θάλασσα

και έμοιαζαν ίσως με αυτό που σας έδειξα
στη λεκάνη του Αμαζόνιου ποταμού.

Αλλά ακριβώς στην έναρξη
της κλιματικής αλλαγής,

τα ποτάμια αλλάζουν δραματικά.

Ξαφνικά έγιναν πολύ πιο φαρδιά

και ξεκίνησαν να ολισθαίνουν
στο τοπίο πολύ πιο πρόθυμα.

Τελικά, τα ποτάμια επανήλθαν
πίσω σε μια κατάσταση παρόμοια

με αυτή πριν από το κλιματικό γεγονός,

αλλά πήρε πάρα πολύ καιρό.

Μπορούμε να πάμε πίσω στο χρόνο της Γης
και να κάνουμε τέτοιου είδους αναδομήσεις

για να καταλάβουμε πώς
το τοπίο της Γης έχει αλλάξει

σε σχέση με μια τέτοια κλιματική αλλαγή
ή ένα συμβάν χρήσης της γης.

Μερικοί από τους τρόπους
που τα ποτάμια αλλάζουν

ή τους λόγους που τα ποτάμια αλλάζουν
το μοτίβο και τις κινήσεις τους

είναι λόγω πραγμάτων, όπως το επιπλέον
νερό που πέφτει στην επιφάνεια της Γης

όταν το κλίμα είναι πιο ζεστό,

μπορεί να μεταφερθεί περισσότερο ίζημα

και αυτό αλλάζει
τη συμπεριφορά των ποταμιών.

Έτσι, τελικά,

εφόσον η επιφάνεια της Γης
είναι το σπίτι μας,

πρέπει να διαχειριστούμε προσεκτικά
τους πόρους και τα ρίσκα

που σχετίζονται με την διαβίωση
σε δυναμικά περιβάλλοντα.

Νομίζω πως ο μόνος τρόπος
που μπορούμε να το κάνουμε βιώσιμα

είναι αν συμπεριλαμβάνουμε την πληροφόρηση

για το πώς τα τοπία εξελίχθηκαν
και συμπεριφέρονταν στο παρελθόν της Γης.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)