Shereen El-Feki: How to fight an epidemic of bad laws

There is an epidemic of HIV, and with it an epidemic of bad laws -- laws that effectively criminalize being HIV positive. At the TEDxSummit in Doha, TED Fellow Shereen El-Feki gives a forceful argument that these laws are not only based in stigma, but are helping the disease spread.

Hãy bắt đầu bằng 1 câu chuyện, rằng...

Ngày xửa ngày xưa

thực ra là chưa đầy 2 năm trước

ở một quốc gia không quá xa

có một người đàn ông

đã phải đi rất xa

để tới làm việc tại kho báu của vương quốc

một công ty nổi tiếng thế giới.

Hãy cùng gọi nó là Island Networks.

Quốc gia này có rất nhiều tài nguyên

và những tham vọng to lớn

nhưng lại thiếu nhân lực.

Do vậy, nó mời gọi nhân công từ khắp thế giới

tới và giúp xây dựng đất nước.

Nhưng để có thể ở lại đây

những người nhập cư phải trải qua một số kiểm tra.

Và như vậy, người đàn ông của chúng ta tới trình diện

với chính quyền

và mong chờ được ổn định cuộc sống mới.

Nhưng sau đó một chuyện bất ngờ đã xảy ra

Nhân viên y tế lấy mẫu máu từ anh ta

chưa bao giờ cho anh biết mục đích
của việc kiểm tra

Anh ta không hề được tư vấn
trước và sau khi kiểm tra

điều mà thông thường phải có.

Anh ta cũng chưa bao giờ được thông báo kết quả.

Nhưng rồi, vài tuần sau

anh ta bị bắt và đưa vào tù

nơi mà anh ta bị bắt buộc kiểm tra y tế

bao gồm cả việc khám toàn thân

trước sự quan sát của nhiều người khác trong xà lim.

Rồi anh ta được thả,
nhưng chỉ 1 - 2 ngày sau

anh ta bị đưa tới sân bay để trục xuất.

Anh ta đã làm điều gì kinh khủng

để phải bị đối xử như vậy?

Tội lỗi "khủng khiếp" của anh ta là gì?

Anh ta bị nhiễm HIV.

Vương quốc này là một trong số 50 nước

có luật hạn chế việc nhập cảnh hoặc cư trú

của những người nhiễm HIV.

Quốc gia này biện luận rằng

luật pháp của họ cho phép bắt giam
hoặc trục xuất những người nước ngoài

có biểu hiện gây hại cho nền kinh tế,

hoặc do an ninh,
hoặc vấn đề y tế cộng đồng

cũng như đạo đức của quốc gia đó.

Những điều luật này khi áp dụng
vào những người mắc HIV

là một sự vi phạm
với hiệp ước về nhân quyền

mà tất cả các quốc gia này đều tham gia.

Nhưng bạn biết không?

những vấn đề cơ bản bên cạnh đó là

các điều luật này chôn vùi người nhiễm HIV.

Mọi người không còn muốn bước tới

để được kiểm tra, xử lý, hoặc tiết lộ
tình trạng sức khỏe của bản thân

và điều đó sẽ chẳng thể giúp các cá nhân

hoặc các cộng đồng mà những điều luật này
có nhiệm vụ bảo vệ.

Ngày nay chúng ta có thể ngăn chặn lây truyền HIV

và nếu được điều trị,
căn bệnh sẽ được kiểm soát

Chúng ta đã quá xa cái thời mà

phản ứng hợp lý duy nhất đối với một bệnh dịch

đó là xua đổi những người bị nhiễm

giống như là "The Exile of the Leper".

Vậy hãy cho tôi biết,
sao ở thời đại khoa học này,

ta vẫn có những luật lệ và chính sách

của thời kỳ mê tín ngày xưa.

Giờ là lúc "giơ tay"

Ai trong số các bạn có liên hệ với HIV

hoặc là bạn mắc HIV

hoặc là bạn có người thân, bạn bè, đồng nghiệp

đang sống chung với HIV?

Mời giơ tay.

Wow. Wow.

Một phần đáng kể trong chúng ta ở đây.

Vâng, và bạn biết rõ hơn bất kỳ ai

rằng HIV cho chúng ta thấy được

những điều tốt - xấu nhất
trong nhân cách con người.

Và các điều luật phản ánh quan điểm này.

Tôi không chỉ nói về các luật lệ trong sách vở

mà còn về các luật lệ được thực thi

và các luật lệ được dùng
khi tòa án phán quyết.

Tôi không chỉ nói về luật

dành cho người nhiễm HIV

Mà còn về những người
có nguy cơ bị lây nhiễm cao

Những người nghiện thuốc hay công nhân tình dục

Đồng tính nam

Hay người chuyển giới

Dân nhập cư hay có thể là tù nhân

Và ở rất nhiều nơi trên thế giới mà có cả phụ nữ và trẻ em

những đối tượng dễ tác đông

Ở nhiều nơi trên thế giới người ta đặt ra luật

thể hiện bản chất tốt đẹp của con người

Những luật này thể hiện sự thông cảm và chấp thuận

đối với những người nhiễm HIV.

tôn trọng quyền công dân trên toàn cầu

dựa trên cơ sở và bằng chứng rõ ràng

Những quyền này đảm bảo người bị nhiễm HIV

và những người có nguy cơ cao mắc phải

không bị công kích, kì thị

và được phòng ngừa cũng như điều trị

Không may là, những luật tốt đẹp này

nhận sự chống đối từ vô vàn

những điều luật thật tệ --

những luật dựa trên cơ sở
phán xét đạo đức,

trên sự e ngại và thiếu hiểu biết

những luật này ngược đãi
những người bị nhiễm HIV

và những người có nguy cơ cao nhiễm HIV

Những luật này đi ngược lại với khoa học,

và thành lập trên sự phán xét

sự thờ ơ vô cảm, thay đổi các giá trị truyền thống

và trên những tài liệu tôn giáo bài trừ

Nhưng tôi bảo này, mọi người không cần tin tôi đâu

Chúng ta sẽ nghe kể từ hai người

đang phải chịu mũi dùi từ những luật này.

Người đầu tiên là Nick Rhoades, người Hoa Kỳ

Và đang chịu án phạt trên luật của bang Iowa, Hoa Kỳ

vì tội phát tán và truyền nhiễm HIV

Trong khi anh ta chẳng thực sự mắc phải tội gì

(Video) Nick Rhoades: Nếu có việc gì trái với luật

thì xã hội sẽ nghĩ rằng

đó là điều không thỏa đáng, là hành vi phạm pháp.

Và tôi nghĩ rằng sự khắc khe của những án phạt

nói với bạn rằng bạn là kẻ xấu xa.

Người phạm trọng án mức B,

cả đời là tội phạm tình dục.

Đó là người rất, rất, rất xấu xa.

Làm một việc cực kì kinh khủng.

Và những điều này đi vào trong đầu bạn

Bạn phải vào trại cải tạo

khi ai cũng lặp lại với bạn như vậy,

rồi bạn sẽ bắt đầu nghĩ:
Mình là người rất xấu.

Shereen El_Feki:
Đây không chỉ là một câu hỏi

về tính vô hiệu và bất công của luật.

Một số quốc gia có nhiều
điều luật tuyệt vời

những luật làm giảm làn sóng HIV.

Vấn đề là,
những luật này thì thường bị xem nhẹ.

Bởi những hệ lụy và dấu hiệu

đã làm cho người khác nghĩ mình có quyền

đối xử với người bị HIV
và người có nguy cơ lây nhiễm cao

khác những công dân bình thường.

Và những điều này đã đúng

với Helma và Dongo từ Namibia

(Video) Hilma : Tôi phát hiện mình bị nhiễm HIV

khi đến bệnh viện kiểm tra thai kỳ.

Y tá thông báo rằng tất cả sản phụ

phải kiểm tra HIV vào ngày hôm đó.

Tôi làm xét nghiệm
và nhận kết quả dương tính

Đến hôm đó tôi mới biết.

Y tá bảo tôi: "Tại sao mấy người còn để có bầu

khi mà mấy người biết bị nhiễm HIV? ,

tại sao lại có bầu khi kết quả dương tính? "

Giờ thì tôi biết chắc đó là lý do họ khử trùng cho tôi.

Bởi vì tôi bị nhiễm HIV.

Họ không đưa giấy kí kết cho tôi.

hay giải thích tờ giấy ấy viết gì

Y tá chỉ mang đến

có sẵn chỗ cho tôi kí.

Và sự hổ thẹn của một công nhân lao động

Làm tôi không có can đảm yêu cầu họ đọc cho tôi.

Tôi chỉ kí.

SE : Hilma và Nick và những người dân của chúng ta

nằm trong số 34 triệu người sống với căn bệnh HIV

theo thống kê gần đây cho biết.

Họ là những người may mắn

vì họ vẫn còn sống

Theo những ước tính tương tự vào năm 2010

1.8 triệu người đã chết

vì những nguyên nhân liên quan đến AIDS.

Đó là những con số khủng kiếp.

Nhưng nếu nhìn khái quát hơn vào những số liệu này,

ta thấy những lý do đáng để trông chờ

Tên toàn cầu, số lượng người nhiễm HIV mới đang giảm.

Và cũng trên toàn cầu,

số lượng người chết cũng bắt đầu giảm.

Có rất nhiều lý do giải thích cho
chiều hướng đáng mừng này,

nhưng một trong những lý do quan trọng nhất

chính là sự gia tăng số người trên thế giới

tham gia vào liệu pháp chống-virus

loại thuốc dùng để kiểm soát bệnh HIV

Nhưng hiện nay vẫn còn rất nhiều vấn đề.

Chỉ khoảng phân nữa số người cần điều trị

là được nhận số thuốc này.

Ở một số nơi trên thế giới

như tại đây ở Trung Đông và Bắc Phi--

số ca nhiễm và số người chết vẫn tăng.

Và số tiền chúng ta cần

để chống lại HIV trên toàn cầu

đang giảm dần.

Nhưng đây là lần đầu tiên,

trong 30 năm kể từ "đại dịch" HIV

chúng ta có khả năng đối phó với HIV

Để làm được điều đó,

ta cần đối phó với làn sóng
những điều luật khắc khe.

Vì lý do này

mà Hội Đồng Quốc Tế về HIV và Luật Pháp,

mà tôi là một thành viên,

đã được các hội đồng của Liên Hiệp Quốc thành lập

để xem xét ảnh hưởng của môi trường hợp lý

ảnh hưởng đến những người bị nhiễm HIV,

và cả những người có nguy cơ cao mắc phải,

rồi đề xuất ra những việc cần làm

để pháp luật trở thành đồng minh,
chứ không chống lại,

phòng trào chống HIV toàn cầu.

Tôi sẽ đưa ra một ví dụ

làm thế nào mà môi trường hợp lý

có thể cho ra những kết quả khả quan.

Những người tiêm thuốc

là một trong những nhóm tôi đã đề cập.

Họ có nguy cơ bị nhiễm HIV cao

thông qua dụng cụ tiêm chích không sạch sẽ

và những hành động nguy hiểm khác.

Thực tế thì, 1/10 số ca nhiễm HIV mới

là những người tiêm chích thuốc.

Hiện nay sử dụng hay tàng trữ ma túy

là phạm pháp ở hầu hết mọi quốc gia.

Có những nước dùng biện pháp mạnh hơn các nước khác.

Ở Thái Lan người dùng thuốc phiện,

hay bị nghi ngờ sử dùng thuốc phiện,

sẽ bị đưa vào trại tạm giam,

như người bạn thấy trên đây,

họ buộc phải cai thuốc.

Không có bất kì bằng chứng nào cho thấy

đưa người vào trại tạm giam

sẽ làm dứt "cơn nghiện thuốc" của họ.

Nhưng có đầy đủ bằng chứng cho thấy

những người bị bắt giam

sẽ tăng nguy cơ bị HIV và lây nhiễm khác.

Chúng ta biết cách giảm sự lan truyền HIV
và các nguy cơ khác

giữa những người tiêm chích thuốc.

Đó là "giảm thiểu mức gây hại"

và cách này bao gồm, trong số vô vàn điều nữa,

cung cấp kim tiêm và ống tiêm sạch

dùng liệu pháp thay thế opiod (OST)

và các phương pháp chữa trị có cơ sở

để giảm sự phụ thuộc thuốc.

Bao gồm cung cấp thông tin,

giáo dục và bao cao su

để giảm sự truyền nhiễm HIV,

đồng thời, cung cấp xét nghiệm HIV,

quản lý và điều trị ,

với những trường hợp bị nhiễm HIV.

Nơi mà môi trường hợp lý cho phép
"giảm thiểu mức nguy hại"

kết quả rất là tuyệt vời.

Úc và Thụy Sỹ

là hai quốc gia giới thiệu chương trình
"giảm thiểu mức gây hại"

ngay từ đầu "đại dịch HIV",

và hai nước này có tỉ lệ HIV rất thấp

trong số những người tiêm chích thuốc.

Hoa Kỳ và Malaysia

biết đến "sự giảm thiểu mức gây hại" trễ hơn,

và có tỉ lệ nhiễm HIV cao hơn
trong số người dùng ma túy.

Tuy nhiên, Thái Lan và Nga,

từ chối sử dụng cách thức trên

và có những luật lệ rất hà khắc

để xử phạt người dùng ma túy.

Và , ngạc nhiên chưa,

tỉ lệ HIV trong số người dùng ma túy rất cao.

Ở Hội đồng Quốc Tế,
chúng tôi đã nghiên cứu các bằng chứng,

lắng nghe những kinh nghiệm

từ hơn 700 người từ 140 quốc gia.

Và xu hướng là gì? Xu hướng rất rõ ràng.

Việc kết án người bị nhiễm HIV

hay những người có nguy cơ bị nhiễm

chẳng khác gì thêm dầu vào lửa.

Hiện nay đã có vaccine cho HIV

và cách chữa AIDS

khoa học hiện nay rât tiến bộ.

Nhưng luật pháp thì vẫn vậy.

Thực tế thì, số quốc gia bắt đầu hành động

chỉ là 1 số nhỏ mà thôi.

Để bắt đầu, các quốc gia cần xem lại pháp chế

vì nó cũng tác động đến HIV và nhóm có nguy cơ.

Dựa trên những xem xét này,

các chính phủ cần bác bỏ luật

trừng trị hay phân biệt đối với người nhiễm HIV

hoặc những người có nguy cơ nhiễm cao.

Không dễ gì để bỏ được luật

thực sự thì rất khó là đằng khác

đặc biệt là vấn đề nhạy cảm
như thuốc phiện và tình dục.

Trong quá trình đó,
ta còn nhiều việc khác để làm

Một là cải cách lực lượng cảnh sát

để họ có những phương án tốt hơn với cộng đồng

Ví dụ, nhân viên trợ cấp

phân phát bao cao su
tới cộng đồng dễ bị nhiễm

không nên bị lực lượng chức năng
quấy rầy

hay bị đối xử thô bạo hoặc bị bắt giữ

Chúng ta cũng đào tạo các thâm phán

để họ thấy các điểm linh hoạt
trong pháp luật

để họ xử án trên phương diện tha thứ và đồng cảm

hơn là phán xét.

Ta có thể cải tạo các nhà tù

để chương trình chống HIV và
"giảm thiểu tác hại"

đến được với các tù nhân.

Để làm điều đó, ta cần 1 xã hội vững mạnh

vì một xã hội văn minh là cốt lõi

để nâng cao nhận thức về quyền hợp pháp

cho những đối tượng dễ nhiễm HIV.

Nhưng nhận thức cần đi đôi với hành động.

Nên ta phải đảm bảo

những người bị nhiễm HIV

và những đối tượng dễ bị nhiễm

có cơ hội tiếp cận với cơ quan pháp luật

và có quyền bình đẳng tại các phiên tòa.

Và 1 điều quan trọng nữa
là trao đổi giữa các cộng đồng

để thay đổi nhận thức

về tôn giáo hay tập quán

vì đây là 2 yếu tố chính
trong sự phán xét

và châm ngòi cho các xung đột.

Với rất nhiều người ngồi đây

HIV không phải là mối hiểm họa xa vời

Nó đã đến rất gần nhà bạn.

Mặc khác, luật pháp

tuy có vẻ xa vời, bí mật,
chỉ dành cho các chuyên gia,

nhưng lại không phải thế.

Vì chúng ta đang sống dưới chế độ dân chủ

hay một thể chế dân chủ đang lên,

luật pháp bắt đầu từ chính nơi ta.

Luật pháp tôn trọng người nhiễm HIV

và những người
đang có nguy cơ lây nhiễm cao

từ cách chúng ta đối xử với họ:
bình đẳng

Nếu muốn ngăn chặn HIV trong cuộc đời mình

đó chính là sự thay đổi mà ta cần thúc đẩy.

Xin cảm ơn

(Vỗ tay)