Leslie T. Chang: Çinli işçilerin sesi

Küreselleşme hakkında süregelen ateşli tartışmalardaki eksik taraf , dünya çapında pazarlanan ürünleri üretmek için Çin'deki fabrikalara ve diğer gelişmekte olan ülkelere göç eden milyonlarca insanın sesi,yani işçilerin sesidir.Muhabir Leslie T.Chang Çin'in gelişmekte olan büyük şehirlerindeki kadınlara sordu ve şimdi onların yaşam hikayelerini anlatıyor.

Merhaba. Gündelik hayatımızda sıklıkla kullandığımız ayakkabı,

çanta, bilgisayar ve cep telefonları gibi eşyaları

üreten insanlar hakkında ufak bir konuşma yapmak istiyorum.

Yapacağım bu konuşma oldukça hüzünlü

Spor ayakkabılarınızı yapmak için uğraşan

ve saatte bir dolardan az para kazanan küçük köylü kızı ya da

iPad'inizin parçalarını monte edebilmek için fazladan mesaiye kalan

ve sonrasında kendini çatıdan atan Çinli bir genci düşünün.

Küreselleşmenin nimetlerinden(!) faydalanan bizler ise

satın aldığımız her ürünle bu insanları sömürüyoruz

ve görünen o ki yaptıkları ürünler

var olan adaletsizliğin bir kanıtı.

Yine de, iPhone'un montajlarını yapan bir işçinin iPhone almaya gücünün

yetmediği bu sistemin neresi yanlış (!)

Çindeki fabrikalar acımasız ve zalim

ve şüphesiz ki bunun temel sebebi

bizim ucuz mallara olan tutkumuz.

Batı'nın bu ürünlere olan talebinin,Çinde çekilen çilelerle

doğru orantılı olduğunu gösteren verdiğim bu basit örnek

özellikle de dünyadaki bu adaletsiz sistemde oynadığımız rol yüzünden

kendimizi kötü hissettiğimiz bir dönemde oldukça çarpıcı fakat ,

bir o kadar da yanlış ve saygısızca.

Dünyanın başka bir ucundaki milyonlarca insanı

göç etmesine ve bu insanların böylesine acımasız koşullarda

acı çekmesinden bizim de sorumlu olduğumuzu

her zaman aklımızda bulundurmalıyız.

Çin düşük maliyetli, eğitimli iş gücü

barındıran ve piyasadaki talebi hızlı bir şekilde

karşılayabilecek üretim kapasitesi olan büyük fabrikaları sayesinde

hem kendisi için hem de

dünyadaki tüm pazarlar için ürün imal etmektedir.

Kendi zevklerimize ve sahip olduğumuz ürünlere

kendimizi o kadar kaptırdık ki dünyanın başka bir

ucundaki insanları bir cep telefonunun küçük ve takılıp çıkarılabilir

parçaları kadar görmezden geliyoruz.

Çinli işçiler fabrikalarda sadece bizim açgözlü

iPod isteklerimiz yüzünden çalışmak zorunda kalmıyorlar.

Onlar evlerini, para kazanmak için,yeni beceriler edinebilmek için

ve dünyayı görebilmek için terkediyorlar.

Küreselleşme hakkında süregelen tartışmada

eksik kalan taraf ise işçilerin seslerini duyuramaması.

İşte bu işçilerden birkaç örnek :

Bao Yongxiu : " Annem evime geri dönüp

evlenmemi söylüyor, fakat daha kendimi tam olarak geliştiremeden

eve dönersem, sadece sıradan bir işçiyle evlenebilirim.

Bu yüzden evlenmek için acele etmiyorum."

Chen Ying" Yılbaşı için evime döndüğümde

herkes bana değiştigimi söyledi. Beni böylesine

değiştirenin ne olduğunu sordular. Onlara okuduğumu

ve çok çalıştıgımı söyledim. Bu konuda daha fazla şey

söyleseniz de zaten anlamazlar"

Wu Chunming " İyi bir gelirim olsa bile

bu beni , tatmin edemez.

Çünkü para, hayatın anlamı değildir.

Xiao Jin " İşten çıktıktan sonra ,İngilizce çalışıyorum.

Çünkü ilerde müşterilerimiz sadece Çinli olmayacaklar,

Daha fazla dil öğrenmek zorundayız.

Bu arada, bu konuşmacıların hepsi

18-19 yaşlarındaki genç kadınlar.

Güney Çin'de yer alan Dongguan şehrinde bu örnekteki

gibi montaj işçileriyle tanışabilmek için iki senemi harcadım.

Ne kadar para kazandıkları,

Nasıl bir eşle evlenmek istedikleri

bulundukları fabrikada çalışmaya devam edecekler mi

yoksa başka bir fabrikaya geçiş yapacaklar mı ?

gibi konular sürekli konuşuldu.

Bana bir hapis hayatı gibi gelen

10-15 işçinin tek bir odada kalması

50 insanın tek bir banyoyu kullanması,

gündüz ve gece fabrikadaki çalışma saatlerine göre yaşamaları

gibi konular ise hiç gündeme gelmedi.

İşçilerin tanıdığı herkes benzer durumda yaşıyordu

fakat yine de bu koşullar Çin'in kırsal kesimlerindeki

evlerden ve yurtlardan daha iyiydi.

İşçiler çok nadiren yaptıkları ürünler

hakkında konuşurlardı. Ve çoğu zaman ne yaptıklarını

tarif etmekte güçlük çekerlerdi.

En iyi tanıdığım genç kadına fabrikada

tam olarak ne iş yaptıgını sordugum zaman bana

kulağa Çince gibi gelen

"qui xi"

diye bir şey söyledi.

Ancak daha sonradan "kalite kontrol"

dğer bir deyişle " KK" dediğini anladım.

Bana fabrikada ne yaptığını bile söyleyemedi.

Tek söylediği şey , anlayamadığı bir dilde

sürekli tekrar ettiği bir kısaltmaydı.

Karl Marx bunu kapitalizmin acı bir sonucu olarak,

işçinin emek sarf ederek ürettiği ürün hakkında bir fikrinin olmaması olarak gördü.

Yerel bir ayakkabıcının ya da mobilyacının aksine,

fabrikada çalışan bir işçi yaptığı işten

herhangi bir zevk almaz, doyuma ulaşamaz

ve yaptığı işten bir şey anlayamaz.

Fakat, Marx British Museum'un okuma odasında

ürettiği bir çok teorisinde olduğu gibi

bunda da yanılmıştı.

Bir insanın bir şey üretirken

emek sarfetmesi , o kişinin tüm hayatının

o işten ibaret olduğu anlamına gelmez.

Esas önemli olan,İşçinin o işten kazandığı para,

fabrikada edindiği deneyimler, ve bu deneyimlerin

bu kişiyi nasıl geliştirdiğidir.

Asıl önemli olan bir fabrikanın ne ürettiği değildir ve

işçiler de ürettikleri ürünü kimin alacağını önemsemezler.

Diğer bir yandan Medya , Çindeki fabrikalarda çalışan

bu durumu, yani işçiler ve ürettikleri ürünler












işçilerin,ürettikleri ürünlerle aralarında

olan ilişkilerini sık sık gündeme getirmektedir.

Bu konuda pek çok makale, bir işçinin

ürettiği ürünü alabilmesi için

ne kadar çalışması gerektiğini sorguluyor.

Örneğin, Çindeki bir İPhone fabrikasında

çalışan normal bir montaj işçisi iPhone

satın alabilmek için 2.5 aylık maaşını vermesi gerekmekte.

Fakat yapılan bu hesaplamalar ne kadar mantıklı ?

Mesela, geçenlerde The New Yorker dergisinde

bir makale yayımladım, fakat makalemde

kullanabilecegim bir reklamı karşılayamadım.

Fakat ne farkeder ki ? Ben nasıl The New Yorker dergisinde

reklam istemiyorsam, işçiler de iPhone istemiyorlar.

Bu işçilerin düşündükleri şeyler farklı.

Bu fabrikada ne kadar çalışmalıyım ?

Ne kadar para biriktirebilirim?

Bir daire veya bir araba alabilmem için,evlenmek veya çocuğumu okula

yollayabilmem için ne kadar çalışmalıyım ?

Tanıdğım işçilerin ürettikleri ürünlerle

garip bir soyut bağları vardı.

Lu Qingmin ya da kısaca Min'le tanıştıktan yaklaşık

bir sene sonra beni Çin Yılbaşı için ailesinin

yaşadığı köye davet etti.

Trenle köye giderken bana bir hediye verdi:

Coach marka kahverengi bir deri bozuk para cüzdanı.

Dongguan'da satılan her şey gibi bu cüzdanın da

taklit bir ürün olduğunu düşünerek ona teşekkür ettim.

Eve vardığımızda Min annesine başka bir hediye daha verdi:

Pembe bir Dooney&Bourke marka el çantası ve bundan

bir kaç gün sonra kız kardeşi bize koyu-kızıl kahverengi

LeSportsac marka omuzdan asmalı çantasını gösterdi.

Bu çantaların aslında kendi fabrikalarında

üretildiğini anlamıştım

ve çantaların hepsi orjinaldi.

Min annesine bu çantaların ABD'de

320 dolara satıldığını söyledi.

Her ikisi de çiftçi olan annesi ve babası şaşkınlıktan dicek söz bulamadılar.

Ayrıca, Coach marka çantaların yeni "2191" üretimiyle piyasaya çıkacağını

ve tek bir çantanın 6000'e satılacağını söyledi.

Bir süre durakladıktan sonra bu sefer :" 6000 dolara mı yoksa 6000 yuana mı

satılacağından emin değilim fakat sonuçta 6000'e satılacak"

Yılbaşı için eve gelen Min'in kız kardeşinin erkek arkadaşı

Bu çantanın 6000 dolar ya da yuan

edecek kadar değerli olmadığını söyledi.

Min'in kardeşi, erkek arkadaşına dönüp " Sen ne anlarsın böyle şeylerden

bazı insanlar böyle şeylerden iyi anlar."

(Gülüşmeler-Alkışlar)

Coach marka çantalar Min'in hayatında garip bir değere sahipler.

Tamamen değersiz şeyler değiller fakat

gerçek değerlerinin yakınından bile geçemezler.Çünkü

tanıdığı insanlar ne bu çantaları almak istiyor ne de bu çantaların değerini biliyor.

Bir keresinde Min'in büyük ablasının bir arkadaşı evlendiğinde

Min düğün hediyesi olarak bir el çantası getirdi.

Başka bir zaman da Min el çantası fabrikasından

çoktan çıksa da küçük kız kardeşi ziyarete geldiginde

hediye olarak 2 tane Coach marka el çantasıyla geldi.

Birtanesinin fermuarlı iç cebine baktığımda şöyle yazılı ingilizce bir kart gördüm :

"Bir Amerikan klasiği.1941 yılında

bir beyzbol eldiveninin cilali eskitilmiş yüzeyi

Coach'un kurucusunda

bu konforlu yumuşak eldivenin derisiyle

aynı yeni el çantaları

üretme fikri uyandırdı.

6 tane becerikli deri ustası

12 özel seriden oluşan mükemmel bir uyuma sahip

zarif el çantaları ürettiler.

Bu çantalar yepyeni ve kullanışlıydılar.

Kadınlar bu çantalara hayran kaldılar.Yeni bir Amerikan klasiği doğmuştu."

Karl Marx, Min ve kardeşleri hakkında

ne düşünüyordu merak ediyorum.

Ürettikleri ürünlerle olan bağları, Marx'ın

hayal edebileceğinden çok daha karmaşık,

şaşırtıcı ve bir o kadar da eğlenceliydi.

Fakat, Marx'ın bu dünya görüşü ve bizim işçileri

kimliksiz bir topluluk olarak görmeye ve bu işçilerin

gerçekte neler düşündüklerini bilebileceğimize dair eğilimimiz hala geçerliliğini sürdürmektedir.

Min ile tanıştığımda, daha henüz 18'ine

girmişti ve bir elektronik fabrikasındaki

montaj işçiliğinden henüz çıkmıştı.

İki yıl boyunca, Min'in 5 kez iş değiştirdiğine

ve sonunda bir donanım fabrikasının satış bölümünde

iyi maaşlı bir mevkide çalıştığına şahit oldum.

Daha sonra, Min bir göçmen işçi arkadaşıyla evlenip

eşinin köyüne taşındı ve

iki kız çocuğu dünyaya getirdi.

Sonunda kendisine ikinci el bir Buick ve ailesene de

bir daire alabileceği kadar para biriktirdi.

Son zamanlarda, eşini ve çocuklarını

geçici bir süre köyde bırakarak,

Dongguan'da vinç üreten

bir fabrikada çalışmaya gitti.

Son zamanlarda bana attığı bir e-maide şöyle yazmıştı:

" İnsan genç yaşlarında azimli olmalı ki,

yaşlandığında geriye bakıp

hayatını bir hiç uğruna yaşamadığını görebilsin".

Çin'de Min gibi 150 milyon işçi var.

Bu işçilerin 3'te 1'ini otellerde, restorantlarda ve büyük şehirlerin

inşaatlarında çalışmak için köylerini

terk eden kadın işçiler oluşturuyor.

Hep birlikte bu işçiler tarihteki en büyük göçü oluşturuyorlar

ve milyonlarca insanın nasıl çalışacağını

nasıl evleneceğini, nasıl yaşayıp nasıl düşüneceklerini

etkileyen şey ise, Çin'in bir köyünde başlayan,

cebimizdeki iPhonelarla, ayağımızdaki Nike ayakkabılarla

ve kolumuzdaki Coach marka çantalarla sona eren

bu üretim süreci ve küreselleşmedir.

Bu işçilerden çok az bir kısmı

bu işlerin yürüyüş şeklinin değişmesini istiyor.

Dongguan'a ilk gittiğimde, işçilerle çok fazla vakit

geçirmenin iç karartıcı olacağını düşünüyordum.

Ayrıca onlar için bir değişiklik olmayacağından

ya da bana bir şey söylemeyeceklerinden endişeleniyordum.

Fakat tam tersine; zeki, komik

cesur ve cömert kadınlarla tanıştım.

Bu kadınlar hayatlarına beni de dahil ederek

fabrikalar ve Çin hakkında













Çin ve fabrikalar hakkındaki pek çok şeyi ve

bu dünyada nasıl yaşanacağını öğrettiler bana.

Bu Coach marka cüzdan

ailesini ziyarete giderken Min'in trende bana verdiği hediye.

Bu cüzdanı, hakkında yazı yazdığım kadına olan

bağlarımı hatırlatması için,

doğadaki asıl bağların parayla değil de anılarla ölçülebilen

ekonomik olmayan insani bağlar olduğunu hatırlatması için saklıyorum.

Bu cüzdan, ofisinizde ya da kütüphanenizde

otururken hayal ettiğiniz şeylerin

aslında gerçek dünyada çok farklı olduduğunu

hatırlatıyor bana.

Dinlediğiniz için teşekkür ederim. (Alkışlar)

(Alkışlar)

Chris Anderson: Teşekkür ederiz Leslie, bu anlattığın

şeyler bize yeni bir bakış açısı kazandırdı.

Fakat merak ettiğim bir şey var, bir dakikanı alacağım bu yüzden.

Diyelim ki Apple'ın üretim müdürüyle konuşuyorsun

ona ne söylerdin?

Bir dakika mı ?

Bir dakika. (Gülüşmeler)

Biliyorsun ki beni işçiler hakkında en çok etkileyen şey

onların bu kadar çok hevesli, becerikli

ve gayretli olmaları. Ve beni en çok sarsan şey ise

en çok istedikleri şeyin eğitim ve öğrenmek olması,

çünkü bu işçilerin büyük bir kısmı oldukça fakir ailelerden geliyor.

Genelde 7 ya da 8 yaşlarında okulu bırakıyorlar.

Ebeveynleri genellikle cahil

ve bu çocuklar şehre kendi imkanlarıyla gelip

geceleri ve haftasonları bilgisayar

ve İngilizce derslerine giriyorlar. Öğrendikleri

şeyler ise oldukça temel düzeyde şeyler,ne bileyim

mesela , Word belgesinde nasıl yazı yazıldığını

ya da İngilizcedeki en basit temel cümleleri öğreniyorlar.

Eğer gerçekten bu işçilere yardım etmek istiyorsanız

bu okullarda verilen ufak , yoğunlaştırılmış ve faydalı

kursları siz de açın ve göreceksiniz ki

işçileriniz hayatlarına devam edicekler

ve bir gün belki de umarım ki Apple içinde daha yüksek yerlere gelecekler

ve siz bu işçilerin sosyal hareketliliklerine

ve kendilerini geliştirmelerine katkıda bulunabilirsiniz.

İşçilerle sorduğunuz zaman da tüm istediklerinin bu olduğunu göreceksiniz.

Duşta daha sıcak bir duş,

daha hoş bir oda ya da bir televizyon seti istemiyorlar.

Böyle olanaklara sahip olmaları tabii ki güzel olur

fakat şehre gelmelerinin nedeni bu değil,

önem verdikleri şey de bu değil.

Chris Anderson: Peki işçilerin konuşmaları genelde

hayatın zorluğu ve kötü oluşu üzerine miydi yoksa

konuşmalarında hayatlarında bir ilerleme olduğu,

her şeyin zamanla daha da güzel olacağı inancı mı hakimdi?

Leslie Chang: Tabii ki. Yani oldukça ilginçti,

çünkü sonuçta orada,Dongguan şehrinde

iki senemi geçirdim.

ve zamanla, her bir insanın hayatındaki

o yoğun değişimi görüyorsunuz .İnişler ve çıkışlar oluyordu

fakat genel olarak hayatları daha iyiye gidiyordu.

Yeteri kadar zaman harcarsanız, hayat koşullarınız düzeliyor

10 yıl önce şehre gelen ve şimdi orta gelirli

olan insanlarla tanıştım.

yani hayatlarındaki değişimin yönü ileriye dönük.

Bir anda şehrinde ortasına düşüverdiğinizde

neyin nasıl olduğunu kestirmesi zor.Herkes fakir ve

umutsuz gözüküyor fakat gerçekte durum böyle değil.

Tabii ki de , fabrikadaki koşullar oldukça ağır

ve ne ben böyle bir hayatı isterim ne de siz,

bu insanların bakış açılarına göre ise, geldikleri

yer, gidecekleri yerden çok daha kötü.

Ben konuşmamda sadece

bu insanların nasıl hissedip neler düşündüğünü

anlatmak istedim,sizin aklınızdan geçenleri değil.

Chris Anderson :Konuşman için çok teşekkür ederiz.

Ben teşekkür ederim. (Alkışlar)