Heather Brooke: Moja walka o ujawnienie korupcji rządowej

Musimy mieć możliwość rozliczania naszych przywódców, mówi dziennikarka Heather Brooke. Brooke wie co mówi, ponieważ ujawniła wydatki finansowe brytyjskiego parlamentu, a to doprowadziło do poważnego skandalu politycznego w 2009 roku . Zachęca nas do zadawania pytań przywódcom za pomocą internetu, poprzez składanie wniosków o udzielenie informacji publicznej - żeby wreszcie uzyskać jakieś odpowiedzi.

Dawno, dawno temu świat był
jedną wielką dysfunkcjonalną rodziną.

Rządy sprawowali potężni i wpływowi rodzice,

a społeczeństwem były bezsilne

i nieporadne, krnąbrne dzieci.

Niesforne dzieci
kwestionujące autorytet rodziców

obrywały naganę.

Jeśli myszkowały w pokojach rodziców

lub w tajnej szafie na dokumenty

dostawały karę i przykaz,
żeby dla własnego dobra

nigdy więcej tam nie zaglądać.

Pewnego dnia do miasta przybył człowiek

z pudłami pełnymi tajnych dokumentów

skradzionych z pomieszczeń rodziców.

„Zobaczcie, co przed wami ukrywają” powiedział.

Dzieci patrzyły z niedowierzaniem.

Były tam plany i protokoły z zebrań,

na których rodzice obrzucali się błotem.

Zachowywali się jak dzieci.

Tak samo jak dzieci popełniali błędy.

Z tą różnicą,

że ich błędy kryły tajne akta.

W mieście żyła dziewczynka, która uważała,

że one nie powinny być w tajnych aktach,

a jeśli już, to powinno być prawo

pozwalające dzieciom na wgląd.

Dziewczynka postanowiła o to zadbać.

Tą dziewczynką jestem ja,

a interesujące mnie tajne dokumenty

były w budynku brytyjskiego parlamentu.

Dane, które chciałam dostać w swoje ręce

to wydatki posłów Parlamentu.

Myślałam, że w demokracji wystarczy zapytać. (Brawa)

Nie prosiłam przecież o kod schronu atomowego,

jednak opór jaki napotkał zgodny z prawem

wniosek o udzielenie informacji -

- można by pomyśleć, że o to właśnie prosiłam.

Walczyłam tak jakieś pięć lat,

to zaledwie jeden z kilkuset wniosków,
jakie złożyłam.

Naprawdę nie zamierzałam

rewolucjonizować brytyjskiego parlamentu.

Wnioski stanowiły część badań

do mojej pierwszej książki.

Skończyło się na przewlekłej batalii prawnej,

i po 5 latach walki z parlamentem,

stanęłam przed obliczem trzech wybitnych
sędziów Sądu Najwyższego,

oczekując decyzji
w sprawie udostępnienia danych.

Nie robiłam sobie wielkich nadziei,

ponieważ widziałam establishment w akcji.

Zawsze trzymają się razem.
Mam pecha.

Ale wiecie co? Wygrałam. Hura!
(Brawa)

To nie koniec, ponieważ parlament

wciąż opóźniał ujawnienie danych,

potem próbowali zmienić prawo
z mocą wsteczną,

żeby nie dotyczyło posłów.

Uchwalone wcześniej zasady transparentności

miały nie obowiązywać posłów.

Nie wzięli pod uwagę digitalizacji,

ponieważ papierowe rachunki miały skany,

a nietrudno skopiować i zapisać

całą bazę danych,

wyjść spacerkiem z Parlamentu,

i sprzedać dysk temu, kto da więcej,

w tym wypadku Daily Telegraph.

Pamiętamy, co działo się potem.

Całe tygodnie sensacji, od filmów porno,

korków do wanien i nowych mebli kuchennych,

do niespłaconych hipotek.

Sześciu ministrów podało się do dymisji,

pierwszy od 300 lat Spiker Izby Gmin
złożył rezygnację,

w transparentnym postępowaniu
wybrano nowy rząd,

120 posłów zrezygnowało
z udziału w wyborach.

Jak dotąd, czterech posłów z Izby Gmin
i dwóch z Izby Lordów

trafiło do więzienia za oszustwo.

Dziękuję.
(Brawa)

Opowiadam tę historię,
bo Wielka Brytania nie jest wyjątkiem.

To przykład globalnego starcia kultur -

ubrani w peruki i pończochy urzędnicy,

którzy uważają, że mogą nami rządzić

bez tłumaczenia się ciekawskim,

nagle skonfrontowani z opinią publiczną

niezadowoloną z takiej sytuacji,

nie tylko niezadowoloną,

ale coraz częściej
uzbrojoną w oficjalne dane.

Dążymy do demokratyzacji informacji,

od dłuższego czasu to moje pole działania.

Wstyd się przyznać, ale już jako dziecko

prowadziłam szpiegowskie dzienniczki,

patrzyłam, co robią sąsiedzi i notowałam.

Niezła zapowiedź

kariery dziennikarki śledczej,

a po latach w branży dostępu do informacji widzę,

że niszowe hobby stało się dominującym trendem.

Wszyscy coraz bardziej chcą wiedzieć,

co robią ludzie sprawujący władzę.

Chcemy głosu w decyzjach
podejmowanych w naszym imieniu

i za nasze pieniądze.

Demokratyzację informacji
uważam za oświecenie informatyczne,

mające wiele zasad pierwszego oświecenia.

Chodzi o poszukiwanie prawdy,

ale nie prawdy typu: „bo ja tak mówię”.

Chodzi o poszukiwanie prawdy

na bazie tego, co widoczne i sprawdzalne.

W pierwszym oświeceniu to doprowadziło

do pytań o boskie prawo króla do rządzenia,

o podporządkowanie kobiety mężczyźnie,

o Kościół jako oficjalny głos Boga.

Oczywiście Kościół nie był zachwycony

i próbował to stłumić,

ale nie wziął pod uwagę technologii.

Nagle prasa drukarska umożliwiła

szybkie i tanie rozprzestrzenianie idei,

ludzie spotykali się w kawiarniach,

omawiali idee, planowali rewolucje.

Obecnie digitalizacja pozbawia informację
całej fizycznej otoczki,

dlatego kopiowanie i udostępnianie informacji
prawie nic nie kosztuje.

Prasą drukarską jest internet.
Serwisy społecznościowe to nasze kawiarnie.

Powstaje zintegrowany system,

w którym trzeba podjąć globalne decyzje

dotyczące klimatu, systemów finansowych
i bogactw naturalnych.

Podejmując ważną decyzję o kupnie domu,

nie idziemy od razu na zakupy.

Nie wiem jak wy, ale ja chcę najpierw obejrzeć

różne domy zanim zainwestuję dużo pieniędzy.

Jeśli chodzi o system finansowy,

potrzebujemy przyswoić mnóstwo informacji.

Jeden człowiek nie jest w stanie
przyswoić tylu informacji

i przeanalizować tak, żeby podjąć dobrą decyzję.

Stąd rosnące zapotrzebowanie

na dostęp do informacji.

Stąd więcej praw o dostępie do informacji,

np. w sprawie środowiska i jego ochrony

mamy Konwencję z Aarhus, dyrektywę europejską

dającą nieograniczone prawo do informacji.

Jeśli spółka wodno-kanalizacyjna

wylewa ścieki do rzeki,

mamy prawo o tym wiedzieć.

Również w dziedzinie finansów

mamy prawo wiedzieć, co się dzieje,

mamy różne przepisy anty-łapówkowe,
rozporządzenia finansowe,

większą jawność informacji korporacyjnych,
monitorowanie aktywów w kraju i za granicą.

Coraz trudniej unikać podatków, ukryć aktywa
czy nierówność płac.

Świetnie. Znamy te systemy coraz lepiej,

niemal wszystkie ewoluują w stronę

w pełni połączonego systemu ośrodkowego,

z jednym wyjątkiem.

Wiecie o który chodzi? Chcecie zgadywać?

System, który podtrzymuje wszystkie inne.

System organizowania i sprawowania władzy,

mówię o polityce, ponieważ w polityce

wracamy do systemu odgórnej hierarchii.

Jak można przetworzyć ilość informacji

niezbędną w tym systemie?

Nie da się i koniec.

Sądzę, że w dużym stopniu to właśnie

powoduje kryzys wiarygodności wielu rządów.

Mówiłam o próbie wciągnięcia

opierającego się parlamentu

w XXI wiek.

Podam jeszcze parę przykładów tego,

co robią inne znane mi osoby.

Oto Seb Bacon, programista,

zbudował stronę internetową Alaveteli,

platformę dostępu do informacji publicznej.

Upubliczniony kod źródłowy umożliwia

złożenie wniosku o dostęp do informacji publicznej,

pozwala zadać pytanie oficjalnym organom

bez zbędnych ceregieli,
a uwierzcie mi,

że złożenie wniosku jest bardzo skomplikowane,

a teraz bez zbędnych ceregieli
wpisujemy pytanie,

np. ilu policjantów figuruje w kartotece karnej?

Platforma zawęża szukanie
do właściwej osoby,

informuje, ile potrwa szukanie,

na bieżąco publikuje odpowiedzi,

stając się archiwum wiedzy publicznej.

Wolne oprogramowanie jest w krajach

z ustawą o dostępie do informacji publicznej.

Lista krajów, które ją posiadają

stale się powiększa.

Jeśli podoba się wam taki pomysł,

i macie taką ustawę,

Seb chętnie podejmie temat współpracy

i korzystania z Alaveteli u was w kraju.

Oto Birgitta Jónsdóttir, islandzka posłanka.

Jest posłanką dość niezwykłą.

Protestowała pod parlamentem islandzkim,

kiedy gospodarka kraju załamała się.

Wybrana po reformie prawa wyborczego

przewodzi obecnie projektowi

Islandzka Inicjatywa Nowych Mediów.

Uzyskawszy fundusze na międzynarodowy
projekt nowych mediów,

łączący najlepsze prawa z całego świata

odnośnie wolności słowa, ochrony informatorów,

ochrony przed zniesławieniem
i tajemnicy dziennikarskiej,

próbują zrobić w Islandii dziennikarski raj,

miejsce, gdzie dane są na wolności.

Rządy chcą mieć większy dostęp
do naszych danych,

a Islandia próbuje zbudować bezpieczną przystań,

gdzie możliwa jest ochrona tajemnicy źródeł.

Także w dziedzinie dziennikarstwa śledczego

czas zacząć myśleć globalnie.

Oto strona Investigative Dashboard,

która pozwala śledzić aktywa dyktatora,
np. Hosni Mubaraka,

wyprowadzającego gotówkę z kraju,

kiedy wie, że jest w tarapatach.

Żeby to wyśledzić, potrzebujemy dostęp

do jak największej ilości firm z całego świata,

do bazy danych zarejestrowanych przedsiębiorców.

Ta strona stara się skupić całą bazę danych,

żeby można było odszukać dyktatora, jego krewnych,

przyjaciół czy szefa służb bezpieczeństwa.

Można spróbować dowiedzieć się,

jak wyprowadza aktywa z kraju.

Jeśli chodzi o decyzje o największym oddziaływaniu,

najważniejsze decyzje

dotyczą wojen i podobnych kwestii,

nie można tak po prostu
złożyć wniosku o udzielenie informacji.

Nadal jesteśmy zdani na niezbyt legalne

sposoby zdobywania informacji, poprzez przecieki.

Kiedy Guardian prowadził śledztwo w sprawie

wojny afgańskiej, nie poszli tak po prostu

do Departamentu Obrony poprosić o informacje.

Nie dostaliby ich. Informacje przeciekły

z dziesiątków tysięcy wiadomości

napisanych przez żołnierzy amerykańskich

na temat wojny w Afganistanie,

a przecieki umożliwiły dochodzenie.

Inne ważne śledztwo dotyczy polityki światowej.

Też opiera się na przeciekach,

251 000 amerykańskich depesz dyplomatycznych,

zaangażowałam się w to śledztwo,
ponieważ dostałam przeciek

od jednego z twórców WikiLeaks,

a skończyłam pracując dla Guardiana.

Bezpośredni dostęp do przecieku

był czymś niesamowitym.

Jak scena z Czarnoksiężnika z Krainy Oz,

gdzie mały piesek Toto

biegnie do czarnoksiężnika,

pies pociąga za zasłonę i - „Nie patrz za zasłonę.

Nie patrz na człowieka za zasłoną”.

Tak dokładnie jest, ponieważ dostrzegamy,

że dostojni mężowie stanu, ci nadęci politycy

są tacy sami jak my.

Wszyscy na siebie nadają,
co ujawniły plotkarskie depesze.

Ale uważałam, że ważne jest zrozumienie,

że to istoty ludzkie, tak samo jak my.

Nie mają żadnych specjalnych uprawnień.

Nie są czarodziejami ani naszymi rodzicami.

Intrygujący jest wysoki poziom korupcji

szerzącej się w różnych krajach,

skupionej głównie wokół serca władzy,

pośród urzędników państwowych

sprzeniewierzających publiczne pieniądze

dla własnego wzbogacenia, mając przyzwolenie

dzięki ochronie tajemnicy państwowej.

Wspomniałam WikiLeaks, ponieważ bardziej jawnie

niż opublikować wszystko, chyba nie można?

Ponieważ to właśnie zrobił Julian Assange.

Nie był zadowolony, że gazety publikowały tak,

żeby było bezpiecznie i legalnie. Wrzucił wszystko na widok publiczny.

Naraziło to na niebezpieczeństwo
bezbronnych Afgańczyków.

Oznaczało również, że białoruski dyktator

dostał poręczną listę zwolenników demokracji,

którzy prowadzili rozmowy z rządem USA.

Czy to radykalna otwartość? Moim zdaniem nie,

bo ona nie ma oznaczać rezygnacji z władzy
odpowiedzialności i jawności,

raczej bycie partnerem władzy.

Chodzi o dzielenie się odpowiedzialnością,

dzielenie jawnością. Fakt, że zagroził mi pozwem,

ponieważ dostałam przeciek z jego przecieków

ukazał godny uwagi

brak konsekwencji ideologicznej.
(Śmieje się)

Inna rzecz,
że władza ma niewiarygodnie uwodzicielską moc,

i potrzebne są dwie cechy,

kiedy mamy do czynienia z władzą,

rozmawiamy o władzy.

Przez tę uwodzicielską moc,

potrzebny nam sceptycyzm i pokora.

Sceptycyzm, ponieważ wszystko trzeba kwestionować.

Chcę wiedzieć dlaczego - bo ty tak mówisz?
To nie wystarczy.

Chcę wiedzieć, dlaczego tak ma być.

A pokora, ponieważ jesteśmy ludźmi.
Wszyscy popełniamy błędy.

Jeśli brakuje sceptycyzmu i pokory,

krótka droga od reformatora do autokraty,

wystarczy przeczytać Folwark zwierzęcy,

żeby zrozumieć jak władza korumpuje ludzi.

A rozwiązanie? Wierzę,
że polega na urzeczywistnieniu,

w obrębie prawa, prawa do informacji.

Obecnie nasze prawa są niewiarygodnie słabe.

W wielu krajach mamy ustawy
o ochronie tajemnicy państwowej,

także w Wielkiej Brytanii. Mamy ustawę o ochronie tajemnicy państwowej

wprowadzoną bez testu interesu publicznego. Oznacza ona, że jest przestępstwem,

w wielu przypadkach poważnie karanym,

publikowanie i ujawnianie tajemnic państwowych.

Czy nie byłoby wspaniale,

gdyby istniała ustawa
o ujawnianiu informacji publicznych,

która karałaby urzędników państwowych

winnych tuszowania lub ukrywania informacji

istotnych dla interesu publicznego?

Tak! Moja poza władzy.
(Brawa) (Śmieje się)

Chciałabym, żebyśmy nad tym popracowali.

Nie mamy samych złych wiadomości.

Na pewno jest jakiś postęp,

ale im bliżej serca władzy,

tym wszystko bardziej mętne i zamknięte.

Zaledwie w zeszłym tygodniu

Komisarz Londyńskiej Policji Metropolitalnej mówił,

dlaczego policja potrzebuje dostęp
do naszych rozmów,

szpiegując nas bez żadnego nadzoru sądowego,

mówił, że to sprawa życia i śmierci.

Dokładnie tak powiedział. Sprawa życia i śmierci.

Nie przedstawił żadnych dowodów.

Tylko: „Bo ja tak mówię.

Musicie mi zaufać. Przyjmijcie to na wiarę”.

Przykro mi, moi drodzy,

ale cofamy się do kościoła sprzed oświecenia,

i musimy z tym walczyć.

Mówił o brytyjskiej ustawie
o danych komunikacyjnych,

skandalicznym przykładzie ustawodawstwa.

W Ameryce ustawa CISPA dopuszcza inwigilację
pod pretekstem cyberbezpieczeństwa.

Rozważa się użycie zdalnie sterowanych robotów
do inwigilacji wewnętrznej.

Mamy Agencję Bezpieczeństwa Narodowego,

największe centrum szpiegowskie na świecie.

Olbrzymie, 5 razy większe od amerykańskiego Kapitolu,

gdzie mają przechwytywać i analizować

dane telekomunikacyjne i osobowe,

żeby znaleźć kłopotliwego osobnika.

Wracając do pierwszej opowieści,
rodzice spanikowali.

zamknęli wszystkie drzwi na klucz.

W całym domu założyli kamery CCTV.

Obserwują nas. Wykopali piwnicę

i zbudowali centrum szpiegowskie,

za pomocą algorytmów chcą odkryć,
które dziecko sprawia kłopoty.

Dzieci, które się poskarżą, trafią do aresztu
za terroryzm.

Czy to bajka czy koszmar na żywo?

Niektóre bajki mają szczęśliwe zakończenie,
inne wręcz przeciwnie.

Pewnie każdy czytał posępne baśnie braci Grimm,

które faktycznie są bardzo posępne.

Ale świat nie jest bajką i bywa bardziej brutalny

niż jesteśmy skłonni przyznać.

Bywa też lepszy niż nam to wmówiono,

ale musimy zobaczyć go takim, jaki jest,

ze wszystkimi swoimi problemami.

Dopiero widząc wszystkie problemy,

możemy je rozwiązać i żyć w świecie,

gdzie wszyscy żyją długo i szczęśliwie.
(Śmieje się)

Dziękuję bardzo.
(Brawa)

Dziękuję.
(Brawa)