Tại sao Brexit xảy ra -- và tiếp theo phải làm gì

Chúng ta thiếu hiểu biết một cách đáng xấu hổ về sự chia rẽ trong cộng đồng của mình, và Brexit xảy ra chính bởi sự chia rẽ ngầm đến từ những góc tối giữa những người lo sợ toàn cầu hóa và những người ủng hộ nó, nhà khoa học xã hội Alexander Betts đã nói như vậy. Làm sao chúng ta có thể giải quyết được nỗi sợ cùng vơi sự thất vọng với thể chế chính trị hiện nay, trong khi lại từ chối từ bỏ phân biệt chủng tộc và chủ nghĩa quốc gia? Hãy cùng Betts thảo luận bốn bước cần thiết sau vụ Brexit để hướng tới một thế giới hoà nhập hơn.

Tôi là người Anh.

(Cười)

(Vỗ tay)

Chưa bao giờ cụm từ "tôi là người Anh"
lại nghe đáng thương như vậy.

(Cười)

Tôi đến từ một hòn đảo
nơi nhiều người tin rằng

có rất nhiều sự tiếp nối
qua hàng ngàn năm.

Trong lịch sử chúng tôi
thường bắt người khác thay đổi

nhưng chúng tôi thì không.

Thế nên đây là một cú shock lớn với tôi

khi tôi thức dậy vào buổi sáng 24 tháng 6

và phát hiện ra đất nước tôi
đã bỏ phiếu rời Liên minh Châu Âu,

thủ tướng của chúng tôi đã từ chức,

và Scotland đang cân nhắc
về một cuộc trưng cầu dân ý

có thể là dấu chấm hết cho sự tồn tại
của Liên Hiệp Vương Quốc Anh.

Đó là một cú shock cho tôi,

cũng như rất nhiều người khác,

tuy nhiên điều đó cũng đã tới,
khi vài ngày sau đó,

một cuộc khủng hoảng chính trị xảy ra

ở đất nước tôi.

Đã có lời kêu gọi
trưng cầu ý dân lần hai,

gần như sau một trận đấu thể thao,

khi mà chúng tôi yêu cầu đối thủ đấu lại.

Mọi người đều đổ lỗi cho nhau.

Người dân đổ lỗi cho thủ tướng

vì đã kêu gọi trung cầu dân ý
ngay từ đầu.

Họ đổ lỗi cho lãnh đạo phe đối lập
vì đã không kiên trì đấu tranh.

Người trẻ buộc tội người già.

Người có học buộc tội người ít học.

Cuộc khủng hoảng trầm trọng ấy
thâm chí còn tệ hơn

bởi những yếu tố bi kịch nhất của nó:

Sự bài ngoại và
phân biệt chủng tộc ở Anh

đã đạt tới mức tôi chưa thấy bao giờ

trong suốt cuộc đời.

Mọi người giờ đều nói rằng đất nước tôi
đang trở thành Tiểu Anh Quốc,

hay như một đồng nghiệp của tôi nói,

có khi nào ta sắp biến thành một
công viên hồi tưởng những năm 1950

trôi trên dòng biển Đại Tây Dương.

(Cười)

Nhưng thắc mắc của tôi,

chúng tôi có nên shock đến vậy sau
những gì chúng tôi đã trải qua?

Có phải đó là những gì
diễn ra sau một đêm?

Hay có những nhân tố sâu xa nào đó
đã khiến chúng tôi thành ngày hôm nay?

Tôi muốn quay trở lại
và đặt ra 2 câu hỏi rất cơ bản.

Đầu tiên, Brexit cho thấy điều gì,

không chỉ cho đất nước tôi,

mà cho tất cả mọi người trên thế giới?

Và thứ hai, chúng ta có thể làm gì với nó?

Chúng ta nên phản ứng như thế nào?

Câu hỏi đầu tiên
Brexit cho thấy điều gì?

Nhận thức là một điều tuyệt vời.

Brexit dạy chúng ta nhiều điều
về xã hội của nước mình

và xã hội của các nước trên thế giới.

Nó làm rõ theo cái cách
mà chúng ta dường như không nhận ra

về xã hội đang bị chia cắt ra sao.

Kết quả bỏ phiếu thể hiện rõ qua tuổi tác
học vấn, tầng lớp và địa lý.

Giới trẻ hóa ra
không phải là số đông,

mà lại là những người muốn ở lại.

Người lớn tuổi lại
rất muốn rời Liên minh châu Âu.

Về địa lý, London và Scotland là
những nơi thể hiện mạnh mẽ nhất

ý muốn là một phần của EU,

trong khi ở các nơi khác của Anh
lại đang rất lưỡng lự.

Sự khác biệt đó là những thứ chúng ta
cần phải nhận ra và cân nhắc nghiêm túc.

Nhưng trên hết,
cuộc bỏ phiếu đã dạy cho chúng ta

về bản chất của chính trị ngày nay.

Nền chính trị hiện nay
không chỉ đơn thuần là trái hay phải.

Không chỉ đơn thuần là thuế và chi tiêu.

Mà đó là toàn cầu hóa.

Ranh giới sai lầm của chính trị ngày nay
là giữa những người đi theo toàn cầu hóa

và những người sợ toàn cầu hóa.

(Vỗ tay)

Nếu chúng ta tìm hiểu lý do
những người muốn ra đi --

chúng ta là "Leavers,"
ngược lại với "Remainers" --

Ta thấy hai yếu tố trong cuộc trưng cầu

thực sự quan trọng.

Thứ nhất là vấn đề nhập cư
và thứ hai là chủ quyền quốc gia,

chúng đại diện cho mong muốn của người dân
muốn giành lại kiểm soát cuộc sống họ

cùng với cảm giác các chính trị gia
không đại diện cho họ.

Nhưng chúng là những quan điểm
biểu hiện của sự sợ hãi và xa lánh.

Chúng đại diện cho sự quay về
về với chủ nghĩa quốc gia và biên giới

theo cách mà nhiều người không chấp nhận.

Điều mà tôi muốn đưa ra là bức tranh này
còn phức tạp hơn như thế,

những ai theo chủ nghĩa quốc tế,

như bản thân tôi, và tôi chắc chắn
mình có trong bức tranh đó,

cần đưa bản thân mình
quay trở về trong đó

để có thể hiểu rõ chúng ta làm gì
để trở thành chúng ta ngày hôm nay.

Khi nhìn vào biểu đồ bỏ phiếu
suốt Vương quốc Anh,

ta có thể thấy rõ sự phân hoá.

Màu xanh thể hiện những người muốn ở lại

và màu đỏ là những người muốn ra đi.

Khi tôi nhìn vào nó,

bất ngờ là tôi cảm thấy
rất ít thời gian trong cuộc đời mình

tôi thực sự sống
trong những vùng màu đỏ.

Tôi bỗng nhiên nhận ra,
khi nhìn vào top 50 vùng ở Anh

có nhiều người chọn ra đi nhất,

tôi đã giành tổng cộng
bốn ngày trong cuộc đời mình ở đó.

Ở một vài nơi,

tôi thậm chí còn không biết tên
của khu vực tiến hành trưng cầu.

Đó thực sự là một cú sốc với tôi,

Và nó cho thấy rằng những người như tôi

những người cho rằng mình
là hoà nhập, cởi mở và khoan dung,

có thể chúng tôi không biết
xã hội và đất nước mình

gần như đã trở thành
những gì mà chúng tôi tin tưởng.

(Vỗ tay)

Thử thách bắt đầu khi chúng tôi
cần tìm ra một con đường mới

để thuật lại quá trình toàn cầu hóa
cho những con người đó,

để nhận ra đối với những người
không nhất thiết phải đến trường đại học,

không nhất thiết
phải lớn lên với Internet,

không có cơ hội để đi du lịch,

họ có thể không tin
những câu chuyện kể lại mà chúng ta tin,

trong sự ảo tưởng về tự do.

(Vỗ tay)

Điều đó có nghĩa rằng chúng ta cần
tìm kiếm nhiều sự ủng hộ và thấu hiểu.

Trong những người ra đi, một phần nhỏ
cổ suý sự sợ hãi và căm ghét trong chính trị,

tạo ra sự dối trá và nghi ngờ

cho mọi người, ví dụ,
ý nghĩ về cuộc bỏ phiếu ở châu Âu

có thể giảm số người tị nạn và
xin tị nạn đến Châu Âu,

trong khi việc bỏ phiếu rời đi chẳng
có ý nghĩa gì với mức độ nhập cư

từ bên ngoài Liên minh Châu Âu.

Nhưng đối với đa số người muốn rời đi

mối quan tâm chính là sự kém hiệu quả
của sự thành lập chính quyền.

Đây là cuộc bỏ phiếu chống
của nhiều người,

với cảm giác
không ai đại diện cho họ,

và họ không thể tìm ra đảng phái nào
cho họ tiếng nói,

vì vậy họ từ chối
sự thành lập chính quyền.

Điều này lặp lại
trên khắp Châu Âu và các xã hội dân chủ.

Chúng ta thấy nó cùng với sự ảnh hưởng
của Donald Trump ở Hoa Kỳ,

cùng với sự phát triển chủ nghĩa quốc gia
của Viktor Orbán ở Hungry,

cùng với ảnh hưởng đang lên của
Marine Le Pen ở Pháp.

Bóng ma của Brexit có trong xã hội
của tất cả chúng ta.

Câu hỏi thứ hai tôi nghĩ
chúng ta cần đặt ra,

chúng ta phản ứng lại như thế nào?

Với tất cả những người muốn tạo ra
một xã hội tự do, cởi mở và khoan dung,

chúng cần phải khẩn cấp
tìm ra một tầm nhìn mới,

một tầm nhìn của sự bao dung,
và mang tính toàn cầu,

một tầm nhìn mang con người đến với
chúng ta thay vì bỏ họ lại phía sau.

Tầm nhìn của toàn cầu hoá,

là điều phải bắt đầu bằng nhận thức của
những lợi ích tích cực của toàn cầu hoá.

Sự đồng lòng của các nhà kinh tế học

là tự do thương mại,
sự lưu thông của tài chính,

sự dịch chuyển của con người
xuyên quốc gia,

mang lợi cho tất cả mọi người.

Sự đồng lòng giữa những học giả
về quan hệ quốc tế

rằng toàn cầu hóa
mang đến độc lập,

mang đến sự hợp tác và hòa bình.

Nhưng toàn cầu hóa cũng
mang đến nhiều hệ quả.

Nó tạo ra người thắng kẻ thua.

Lấy ví dụ về sự di cư,

chúng ta biết rằng nhập cư thực sự là
một cơ hội với toàn thể nền kinh tế

trong hầu hết các trường hợp.

Nhưng chúng ta cũng phải nhận thức được

có những hậu quả mang đến

rất quan trọng, khi những người nhập cư
trình độ thấp

có thể làm giảm lương của hầu hết
những người nghèo khổ nhất trong xã hội

và cũng có thể tạo áp lực lên giá nhà đất.

Như vậy không phải nó không
mang lại tác động tích cực,

nhưng thực tế có thêm nhiều người
chia sẻ những lợi ích này

và nhận thức được điều đó.

Vào năm 2002, Tổng thư ký Liên hợp quốc
Kofi Annan,

đưa ra một bài phát biểu
tại trường đại học Yale,

và chủ đề của bài phát biểu là
toàn cầu hoá hội nhập.

Trong bài phát biểu đó, ông ấy đã đưa ra
thuật ngữ đó.

Và ông ấy nói, và tôi diễn giải lại,

" Ngôi nhà kính của toàn cầu hóa
phải được mở ra cho tất cả mọi người

nếu như muốn nó được bảo đảm.

Tin tưởng mù quáng và sự thờ ơ

là mặt tiêu cực của việc bài trừ
và thù ghét toàn cầu hóa."

Ý kiến về toàn cầu hóa đó
đã được đưa ra một cách ngắn gọn năm 2008

trong một buổi hội thảo
về quản trị cao cấp

bao gồm rất nhiều lãnh đạo
của các nước Châu Âu.

Nhưng giữa cuộc khủng hoảng năm 2008,

quan niệm đó đã biến mất không dấu vết.

Toàn cầu hóa đã biến mất
để phục vụ cho chủ nghĩa tự do kiểu mới.

Nó được coi là một phần của
chương trình cho giới thượng lưu

hơn là dành cho tất cả mọi người.

Và nó cần phải được nhận thức lại
ở mức độ lớn hơn nhận thức cơ bản

của ngày hôm nay.

Vậy, câu hỏi đặt ra là,
chúng ta làm điều đó bằng cách nào?

Làm thế nào chúng ta cân bằng giữa một bên
là sự sợ hãi cố hữu, sự xa lánh

và một bên là sự cự tuyệt mãnh liệt

để đánh bại chủ nghĩa dân tộc
và tính bài ngoại?

Câu hỏi này dành cho tất cả chúng ta.

Là một nhà khoa học xã hội,
tôi nghĩ

khoa học xã hội
đưa ra một số điểm bắt đầu.

Chúng ta cần thay đổi theo hướng
cả về tư tưởng và thực tế,

tôi muốn đưa ra cho các bạn bốn ý tưởng
để khởi đầu.

Tư tưởng đầu tiên liên quan đến
giáo dục công dân.

Điều nổi bật của Brexit

là khoảng cách giữa nhận thức quần chúng
và kinh nghiệm thực tế.

Đã có đề xuất rằng chúng ta
nên chuyển sang chế độ xã hội tiếp theo,

nơi mà sự thật và sự hiển nhiên
không còn quan trọng,

và những lời nói dối ngang bằng
với sự rõ ràng của sự thật.

Vậy, làm sao ta có thể --

(Vỗ tay)

Làm sao để xây dựng lòng tin và sự rõ ràng
cho xã hội dân chủ tự do của chúng ta?

Chúng ta cần bắt đầu với nền giáo dục,

nhưng cũng cần nhận thức được việc
có những lỗ hổng lớn.

Năm 2014, một cuộc thăm dò dư luận
của hãng Ipsos Mori,

công khai 1 cuộc khảo sát
trên quan điểm của người nhập cư,

khảo sát cho thấy
số lượng người nhập cư đang tăng lên,

vì vậy những lo lắng chung
về vấn đề nhập cư cũng tăng lên,

mặc dù nó rõ ràng không đưa đến
quan hệ nhân quả,

vì điều này tương tự như
chúng ta không chỉ làm việc với con số

mà còn với những câu chuyện
chính trị truyền thông về nó.

Nhưng cuộc khảo sát cũng cho thấy

có một lượng lớn những thông tin sai lệch

và hiểu nhầm về bản chất của
việc nhập cư.

Ví dụ, những quan điểm về vấn đề này ở
Vương quốc Anh,

phần lớn đều cho rằng số lượng trại tỵ nạn

có số lượng nhập cư nhiều hơn
so với trước kia,

nhưng họ cũng cho rằng
trình độ giáo dục của người di cư

thấp hơn nhiều trong tổng thể

so với trình độ thực của họ.

Chúng ta cần đính chính
những thông tin sai lệch này,

khoảng cách từ nhận thức đến thực tế
trong những mặt chính của toàn cầu hóa.

Và điều đó không chỉ là điều
mà ta bỏ quên ở trường học,

dù khởi đầu điều đó
từ trường học rất cần thiết.

Đó cần phải là sự cống hiến
cho xã hội trong suốt cuộc đời

và sự tham gia của cộng đồng trong việc
thú đẩy toàn xã hội.

Điều thứ hai, tôi nghĩ đó là một cơ hội

là một ý tưởng thúc đẩy sự tương tác
xuyên suốt giữa các cộng đồng khác nhau.

(Vỗ tay)

Một điểm nổi bật thu hút sự chú ý của tôi,

chính là thái độ về nhập cư
ở Vương quốc Anh,

hẳn là một sự trớ trêu,
khi những khu vực của đất nước

có nhiều người tán thành
sự nhập cư nhất

có tỷ lệ người nhập cư cao nhất.

Ví dụ, Luân Đôn và Đông Nam
có số lượng dân nhập cư lớn nhất,

và họ cũng đồng thời
là khu vực tán thành nhất.

Còn trong những khu vực
có số lượng dân nhập cư thấp nhất

thì lại bài trừ và
không ủng hộ việc di cư.

Do đó, cần thúc đẩy
những chương trình trao đổi.

Ta cần đảm bảo những thế hệ trước,
những người không thể đi xa

được kết nối với mạng Internet.

Ta cần khuyến khích, dù
ở cấp địa phương hay quốc gia,

thay đổi nhiều hơn, tham gia nhiều hơn

tương tác nhiều hơn với những người
ta không quen biết

và những người ta cho rằng
không cần thiết phải hoà hợp.

Điều thứ ba, tôi nghĩ là điều cốt yếu,
mặc dù,

đây là một điều khá cơ bản,

chúng ta phải đảm bảo
tất cả đều cùng chia sẻ

những lợi ích của toàn cầu hóa.

Sự miêu tả của tờ Financial Times sau vụ
Brexit thật sự nổi bật.

Đó là bi kịch khi những người ủng hộ
việc rời khỏi Liên minh Châu Âu

lại là những người được hưởng
nhiều lợi ích vật chất nhất

khi giao dịch thương mại
với Liên minh Châu Âu.

Nhưng vấn đề ở đây là họ

đã không nhận ra những
lợi ích đó.

Họ không tin rằng họ thực sự được hưởng

những lợi ích vật chất khi tính lưu động
và giao dịch tăng lên trên khắp thế giới.

Tôi suy nghĩ với những câu hỏi,
chủ yếu là về tị nạn,

một trong những điều
tôi dành rất nhiều tâm huyết ủng hộ

chính là phát triển các quốc gia
trên khắp thế giới

để thúc đẩy sự hòa hợp của
những người tị nạn,

chúng ta không thể chỉ hưởng lợi
từ những người nhập cư,

mà còn phải quan tâm tới cộng đồng
bản xứ ở địa phương đó.

Tuy nhiên nhìn vào đó,

một chính sách cần thiết
là cung cấp

hệ thống y tế và giáo dục tốt hơn,

cùng với an sinh xã hội

trong những khu vực đông dân nhập cư

để giải quyết những âu lo của cộng đồng
địa phương.

Nhưng trong khi ta khích lệ
các nước đang phát triển,

chúng ta lại không thể học từ họ

và chấp nhận họ trong xã hội của mình.

Hơn thế, nếu ta thực sự có ý định
nghiêm túc

trong việc bảo đảm lợi ích kinh tế
của toàn xã hội,

các doanh nghiệp và tập đoàn của ta
cần một mô hình toàn cầu

để nhận ra chính họ cũng cần
chịu trách nhiệm về con người.

Ý tưởng thứ tư và cũng là cuối cùng
tôi muốn đưa ra

là ý tưởng về ý thức trách nhiệm
trong chính trị.

Có rất ít nghiên cứu về khoa học xã hội

mà so sánh thái độ đối với
toàn cầu hoá.

Tuy nhiên theo kết quả từ
các cuộc khảo sát từ trước,

ta có thể thấy một sự đa dạng
lớn từ các quốc gia khác nhau

và thời gian quá trình của các quốc gia đó

trong thái độ và chấp nhận

người nhập cư và sự di chuyển
về một mặt

và mặt khác là tự do giao thương.

Nhưng một định lý mà tôi nghĩ được
đưa ra từ cái nhìn thoáng qua số liệu đó

là ý tưởng về một xã hội phân cực
ít chấp nhận toàn cầu hoá.

Đó là xã hội giống Thuỵ Điển ngày trước,

hay Canada ngày nay,

nơi có thể chế chính trị ôn hoà,

khi cánh trái và cánh phải hợp tác,

khi ta khuyến khích thái độ đón nhận
đối với toàn cầu hoá.

Và những gì diễn ra trên thế giới hiện nay
là sự phân cực đầy bi kịch,

sự thất bại trong việc đối thoại
giữa các quan điểm chính trị,

và khoảng cách trong các trung tâm
tự do

có thể thúc đẩy trao đổi
và hiểu biết chung.

Ta có thể chưa đạt được hôm nay,

nhưng ít nhất ta đã kêu gọi được
các chính trị gia và giới truyền thông

từ bỏ sự sợ hãi và trở nên dễ dàng hơn
với nhau.

(Vỗ tay)

Những ý tưởng đó rất có tiềm năng,

và được bao gồm bởi nó cần một
quá trình chia sẻ.

Tôi vẫn là người Anh.

Tôi vẫn là một người châu Âu.

Tôi vẫn là một công dân toàn cầu.

Đối với những ai tin rằng

đặc trưng của chúng ta là không
độc quyền,

chúng ta cần hợp tác

để khẳng định toàn cầu hoá mang
mọi người tới với chúng ta

và không để ai thụt lùi phía sau.

Chỉ khi đó ta mới hài hoà được
dân chủ và toàn cầu hoá.

Cảm ơn.

(Vỗ tay)