Hadi şiddeti bulaşıcı bir hastalıkmış gibi tedavi edelim!

Doktor Gary Slutkin, hayatının on yılını Afrika'da tüberküloz, kolera ve AİDS salgınları ile savaşarak geçirdi. Amerika Birleşik Devletleri'ne geri döndüğünde, acımasız salgın hastalık ölümlerinden kaçtığını düşündü. Ancak sonra, silahlı şiddetlere daha dikkatli bakmaya başladı ve tıpkı bulaşıcı bir hastalık gibi yayıldıkları dikkatini çekti. Pek çok toplumun doğrudan kabul ettiği bir soruna şaşırtıcı bir bakış açısı... "Birçok hastalığın etkisini geri çevirdik ve aynısını şiddeti tedavi ederken de yapabiliriz", diyor Slutkin.
(TEDMED'de filme alınmıştır.)

Bulaşıcı hastalıklar üzerine uzmanlığını yapmış bir doktorum

ve eğitimim bittikten sonra,

San Francisco`dan

Somali`ye taşındım.

Ve benim için yapılan veda partisinde,

San Francisco`da enfeksiyon hastaklıkları Bölüm

Başkanı bana:

"Gary, bu senin yapacağın en büyük hata", dedi.

Ama bir mülteci kamp yerine indim,

bir milyon mülteci barındıran 40 tane kamp vardı

ve biz sadece 6 doktorduk!

Bu bölgede çok sayıda salgın hastalık vardı.

Benim sorumluluklarım ise büyük oranda

tüberkülozla alakalıydı

ve sonra kolera salgını baş gösterdi.

Yani, ortada yayılan bir tüberküloz

ve kolera mevcuttu

ve ben bunu durdurmaktan sorumluydum.

Ve bu işi yapmak için, tabii ki,

sağlık görevlisi sayısının yetersizliği yüzünden,

yeni kategori geliştirerek mültecileri sağlık görevlileri

olarak çalıştırmak zorundaydık.

Somali'de geçen 3 seneyi takiben,

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından işe alınıp,

AİDS salgınıyla ilgilenmek üzere atandım.

Ana sorumluluğum Uganda'ydı,

ama aynı zamanda Ruanda ve Burundi

ve Zaire, şimdiki Kongo,

Tanzanya, Malavi ve çeşitli ülkelerde çalıştım.

Ve burada son görevim ise, adı müdahale geliştirme olan

ve -hastalığa karşı- müdahale tarzı geliştirmekle

yükümlü olan bir ünite yönetmekti.

Yurtdışında çalıştığım 10 sene sonrasında

bitkin düşmüştüm.

Gerçekten çok az enerjim kalmıştı.

Bir ülkeden başka bir ülkeye seyahat edip duruyordum.

Kendimi tümüyle izole olmuş gibi hissediyordum.

Eve gitmek istiyordum.

Birçok ölüme şahit olmuştum,

özellikle salgın hastalıklar yüzünden olan ölümlere

ve salgın hastalık sebebiyle olan ölüm biraz daha farklı hissettirir.

Tamamen panik ve korku doludur...

Ve çölde

ağlayan ve feryat eden kadınlar duydum.

Ve eve gidip biraz olsun ara vermek,

belki de yeni baştan başlamak istedim.

Amerika'da olan salgın hastalıklardan

haberdar değildim.

Aslında, Amerika'da olup biten hiçbir sorunun farkında değildim.

Samimi söylüyorum...

Gerçekten, arkadaşlarımı ziyaret ettiğimde,

evlerine kadar gelen

suya sahip olduklarını fark ettim.

Bu durumda olan kaç kişi var?

(Gülüşmeler)

Ve onlardan bazıları, aslında çoğu

evinde birden fazla odasına gelen, su imkânına sahiplerdi.

Ve fark ettiğim şeylerden bir tanesi de,

evlerindeki ısıyı

küçük bir ısı düzenleyici cihazla

bir ya da iki derece değiştirebiliyorlardı.

Ve artık ben de onu kullanıyorum.

Ve arkadaşlarım bana anlattığında,

ne yapacağımı bilmiyordum ama,

çocukların silahla birbirlerini vurmalarından bahsettiler.

Ve şu soruyu sordum,

"Bu olay hakkında ne yapıyorsunuz?"

"Bu olay hakkında ne yapıyorsunuz Amerika'da?"

Yaygın olan iki temel açıklama

ya da fikir vardı.

Bu fikirlerden biri cezalandırmaktı,

ki bunu daha önce duymuştum.

Biz, davranış üzerine çalışmış kişiler olarak

biliyoruz ki, cezalandırma tartışmalı bir durumdur

ama yine de yüksek rağbet görmektedir.

Davranışa yön vermez,

davranış değişikliğine de yol açmadığı gibi.

Ve bununla beraber, bu bana

geçmişte tamamen yanlış anladığımız

eski salgınları hatırlattı.

Çünkü bilim önceleri

veba,

tifüs ya da cüzzam salgınını bilmiyordu.

O zamanlar,

kötü insan, kötü mizaç ya da kötü havanın olduğu anlaşıydı hâkim olan

ve dullar hendek etrafında sürüklendi

ve zindanlar çözümün bir parçasıydı.

Bir başka açıklama ya da başka deyişle,

önerilen çözüm ise,

şunların bir zahmet düzeltilmesidir:

okul, toplum, ev, aile,

herşey!

Bunu da önceden duydum.

Ben bunu "Herşey" teorisi olarak adlandırmak istedim

ya da DOH (EOE): Dünyada Olan Herşey.

Diğer süreçleri ve problemleri

ele alırken farkına vardığımız bir şey vardı,

o da herşeyin tedavi edilmesinin gerekli olmadığı idi.

Ve bu noktada hissettiğim şey,

ortada dev bir boşluk olduğuydu.

Şiddet problemi tıkanıp kalmış durumda

ve daha birçok olay geçmişten beri

bu şekilde.

İshal hastalıklarında takılıp kalındı.

Sıtmada takılıp kalındı.

Bir strateji sıklıkla yeniden gözden geçirilmelidir.

Neye benzeyeceği hakkında bir fikrim olduğundan değil,

ancak yeni çalışanlar kategorisinde

bir şeyler yapmamız gerektiği,

davranış değişimiyle ilgili bir şeyler yapmamız gerektiği

ve toplum eğitiminde bir şeyler yapmamız gerektiği ile ilgili bir hisse sahiptim.

Ancak sorular sormaya başladım

ve daha önceden de araştırmış olduğum

olağan şeyleri buldum.

Örneğin, haritalar nasıl görünüyordu?

Grafikler neye benziyordu?

Veriler nasıldı?

Ve Amerika'daki birçok şehirde

şiddetin haritası

bu şekilde görünüyordu.

Bir kümeleşme vardı.

Bu, bana daha önceden

bulaşıcı hastalıklarda gördüğümüz kümeleşme tablosunu hatırlattı,

tıpkı kolerada olduğu gibi...

Haritalara baktığımız zaman,

haritalar bize tipik bir dalgalanmayı göstermekteydi,

dalga üzerine dalga,

çünkü bütün salgınlar

birçok salgının birleşimidir.

Ve bu harita tıpkı salgın hastalıkların tablosu gibi göründüğünden,

bir soru sorduk....

Pekâlâ, neydi şiddet olgusunun gerçekten varlığını gösteren?

Ve cevap ise, şiddet olgusunun varlığını,

şiddetin, şiddetle körüklenmiş olması ortaya koyuyordu.

Bu tıpkı grip olunması gibiydi,

birisi grip ya da nezle olduğunda, etrafa bulaştırması gibi

ya da tüberkülozda en büyük risk grubunda olanların

tüberküloza maruz kalanlar olması gibi...

Ve böylelikle gördük ki, şiddet de

tıpkı bulaşıcı bir hastalık gibi bulaşıyordu.

Hayatımızda bunun

pek çok örneğini görmüşüzdür

ya da gazetelerde hikâyeler okumuşuzdur,

şiddetin dövüşten yayıldığını

ya da mafya veya iç savaşları

ya da soykırımları...

Bununla beraber, bu konuyla ilgili güzel haberler de var,

çünkü salgını geriye çevirmek mümkün

ve salgını geriye çevirmek için

yapılacak sadece üç şey var

ve bunlardan birincisi, bulaşmanın önünü kesmektir.

Bulaşmayı önlemenin yolu ise,

salgına sebep olan ilk vakayı bulmaktır.

Başka bir deyişle, örneğin tüberkülozda,

tüberkülozu yayan, aktif hastayı bulmak gerekir.

Anlatabiliyor muyum?

Ve sadece bununla meşgul olan özel görevliler vardır.

Bu sorun için,

yeni çalışan grubu dizayn ettik,

SARS ile ilgili çalışmalar yapan görevliler,

ya da kuş gribini inceleyen görevliler gibi,

çalışmalar yapıp ilk vakayı bulacaklardı.

Bu vakada, birisi kız arkadaşına baktığı için

ya da birisi ona borçlu olduğu için

çok öfkeli olan biri olacaktı

ve görevliler bulup

onları bu spesifik kategoriler üzerine eğitebilirsiniz.

Ve yapacağınız ikinci iş ise, hiç şüphesiz ki,

yayılmayı önlemektir.

Bunun anlamı, bu salgından daha başka kimin etkilendiğini bulmaktır,

belki de şimdilik çok fazla yaymıyor olabilir,

tüberküloza yakalanmış küçük vaka sayılan birisi gibi

ya da mahallede takılan birisi gibi,

ama aynı gruptadır

ve onlar da, bir bakıma,

spesifik hastalık sürecine özgü şekilde

yönetilmelidir.

Ve üçüncü bölüm ise, normları değiştirmektir

ve bunun anlamı bir sürü toplum faaliyeti,

yeniden yapılanma, halk eğitiminin olmasıdır

ve bundan sonra artık

elinizde grup bağışıklığı denen şey vardır.

Ve adı geçen birleşik faktörler sayesinde,

AİDS salgını Uganda'da

çok başarılı bir şekilde geri çevrildi.

Ve böylece 2000 senesinde yapmayı kararlaştırdığımız şey,

bunların hepsini bir şekilde birleştirmekti,

yeni bir görevli kategorisi istihdam ederek,

yani ilk "şiddet müdahalecileri" olarak.

Ve sonra bunların hepsini,

o sırada Amerika Birleşik Devletleri'nde

polis kontrolünün en zayıf olduğu

bir semte koyacaktık.

İşte "şiddet müdahalecileri" aynı gruptan işe alındı,

güvenirlik, sadakat, erişim yönünden

tıpkı Somali'de seçilen sağlık görevlileri gibi,

ama farklı bir kategori için tasarlanmıştı

ve ikna edebilme, insanları sakinleştirebilme,

zaman kazanma, yeni boyut kazandırma alanında eğitilmişti.

Daha sonra, diğer bir kategoride çalışanlar işe alındı,

sosyal çalışanlar, insanları bir bakıma

6-24 aylık terapi altında tutmak için.

Aynen tüberkülozda olduğu gibi, ama bu sefer amaç davranış değişikliğiydi.

Daha sonra normları değiştirmek için

bir sürü toplumsal aktivite yapıldı.

Şu an, bizim ilk deneyimiz

Chicago'nun Batı Garfield semtinde

ateş etme ve öldürmelerde

%67 oranında bir düşüşe sebep oldu.

(Alkış)

Ve bu semt adına

güzel bir şeydi,

ilk 50. ya da 60. gün, daha sonra 90. gün,

ve daha sonra ne yazık ki başka bir ateş etme oldu,

diğer 90. gün

ve anneler öğleden sonraları dışarda vakit geçiriyordu.

Önceleri kullanmadıkları park yerlerini kullanıyordu.

Dışarıda güneş vardı ve herkes mutluydu.

Hiç şüphesiz, sponsorlar şöyle dedi;

"Bir dakika! Bunu bir daha yapın!"

Ve neyse ki biz de aynı deneyi tekrarlamak için

parasal destek aldık

ve bu dört komşu semtten birisi,

burada ateş etme ve öldürmelerde %45 oranında bir düşüş sağlandı.

Ve o zamandan şu ana kadar

bu durum 20 kez tekrarlandı.

Adalet Bakanlığı ve CDC (Hastalık kontrol ve korunma merkezleri) tarafından desteklenen

ve Johns Hopkins tarafından uygulanan

bağımsız değerlendirmeler var,

bu yeni metodlar uygulanarak

ateş etme ve öldürmelerde

%30-50 ve %40-70'lik düşüş elde edildiğini gösteren.

Aslında, şu ana kadar üç bağımsız

değerlendirme bulunmaktadır.

Şimdilerde bunun sonucu olarak oldukça fazla ilgi topluyoruz,

The New York Times'ın Pazar ekinin

kapak hikâyesi de olduk.

2009'da Ekonomist bu çalışma

"Ün kazanacak yaklaşım olacaktır.", dedi.

Hatta çalışmamızı konu alan bir film bile yapıldı.

[Müdahaleciler]

Ancak, çok çabuk olmadı bu,

bir çok kişinin bu yolu

tasvip etmemesinden dolayı.

Bir çok eleştiri aldık,

bir çok karşı gelme

ve bir çok karşıt kazandık.

Başka bir deyişle, "sağlık problemi" ile neyi kastediyorsunuz?

"Salgın" derken neyi kastediyorsunuz?

"Kötü çocuklar yok" derken neyi kastediyorsunuz?

Ve kötü insanları yönetmek için

bir sürü iş alanı tasarlanmış durumda.

"Sabıkası olan kişileri işe almak" ile

neyi kastediyorsunuz?

İş arkadaşlarım bana;

"Gary, bu kadar müthiş tenkitler aldığına göre,

sen gerçekten doğru şeyler yapıyor olmalısın.", dediler.

(Gülüşmeler)

Müzisyen arkadaşlarım da "adamım" kelimesini eklediler.

Ayrıca zaten

ortada hâlâ sürmekte olan bu problem mevcuttu

ve diğer sorunlarla uğraşmadığımız için

yoğun bir şekilde tenkitler alıyorduk.

Lakin, sıtmayı yönetebiliyorduk,

AİDS'i ve ishalli hastalıkları azaltmıştık,

bunları ekonomik durumu kötü yerlerde

ekonomiyi düzeltmeden yapmıştık.

Asıl neler olduğuna gelirsek,

hâlâ tenkitler olmasına rağmen,

bu hareket şüphesiz ki büyüyor.

Amerika'nın büyük kentlerinin çoğunda,

New York, Baltimore

ve Kansas dahil,

sağlık birimleri artık bu hizmeti vermektedir.

Chicago ve New Orleans'ın sağlık birimlerinin

bunda büyük bir katkısı var.

Bu hareket, kolluk kuvvetleri tarafından bir kaç yıl önce olduğundan daha fazla

benimsenmiş durumda.

Travma merkezleri ve hastaneler

üzerlerine düşen sorumlukları aldılar.

Ve Birleşik Devletler Belediye Başkanları Konferansı tarafından da,

sadece yaklaşım olarak değil,

özel bir model olarak desteklendi.

Bu hareketin daha hızla kavrandığı yer

uluslararası çevreler,

Porto Riko'da ilk semtte

%55'lik düşüş sağlandı,

müdahaleler Honduras'ta daha yeni başladı,

Kenya'da stratejiler

son seçimlerde uygulandı

ve Irak'ta 500 adet müdahale oldu.

Kısacası, şiddet hastalık gibi cevap vermektedir

ve hatta hastalık gibi davranmaktadır.

Bir bakıma bu teori,

tedavi ile de doğrulanmaktadır.

Ve yakınlarda, Tıp Enstitüsü

nörolojiyi de içeren

bazı verilerle destekleyerek,

bu problemin gerçekte bulaşıcı olduğunu

bir çalıştay raporu olarak sundu.

Bence bu güzel bir haber,

çünkü Orta Çağ'dan çıkmamızı sağlayacak

bir fırsat sunuyor,

ki bence bu konu oralardaydı.

Bazı hapishaneleri, oyun alanları ya da parklar ile

değiştirilebilme olasılığı hakkında

düşünme imkânı veriyor

ve mahallelerimizi mahalleye dönüştürebilme

olasılığını düşünme imkânı sunuyor

ve yeni stratejilere,

yeni metodlara, yeni görevlilere olanak sağlamayı mümkün kılıyor.

Bir bakıma, bilim ahlâkı değiştiriyor.

Ve hislerden uzaklaşmak,

çözümün en önemli parçasıdır,

bilime göre çözümün daha önemli bir parçasıdır.

Aslında ben bunların hiçbirini yapmak için gelmedim.

Asıl mesele,

gerçekten bir mola istememdi

ve haritalara baktık, grafiklere baktık

ve bazı sorular sorduk

ve uzun zamandır

başka şeyler için birçok kez kullanılan

bazı araçları denedik.

Ben kendi adıma, bulaşıcı hastalıklardan

uzak durmak istedim

ve öyle yapmadım.

Teşekkürler.

(Alkış)