Return to Video

Cách hình thành xương - Nina Tandon

  • 0:06 - 0:10
    Bạn có thể phát triển xương người
    ở bên ngoài cơ thể không?
  • 0:10 - 0:12
    Câu trả lời sẽ là "có"
    trong tương lai gần.
  • 0:12 - 0:15
    Nhưng trước khi hiểu tại sao,
  • 0:15 - 0:19
    ta cần biết cách mà xương
    phát triển tự nhiên trong cơ thể.
  • 0:19 - 0:21
    Phần lớn xương bắt đầu phát triển
    từ giai đoạn bào thai
  • 0:21 - 0:23
    từ sụn mềm và linh hoạt.
  • 0:23 - 0:28
    Tế bào hình thành xương thay thế cho sụn
    bằng một mạng lưới các khoáng chất
  • 0:28 - 0:31
    tạo thành từ các nguyên tố
    như Canxi và Photpho
  • 0:31 - 0:33
    Mạng tinh thể này dần rắn chắc
    khi nguyên bào xương
  • 0:33 - 0:35
    -một loại tế bào được biệt hóa
    để tạo thành xương-
  • 0:35 - 0:39
    tạo ra thêm khoáng chất,
    tăng độ cứng cho xương.
  • 0:39 - 0:42
    Vì mạng tinh thể này
    không được tạo bởi các tế bào sống,
  • 0:42 - 0:45
    nên mạng lưới của mạch máu,
    dây thần kinh và những mô sống khác
  • 0:45 - 0:48
    phát triển nhờ vào các kênh và đường
    đặc biệt.
  • 0:48 - 0:50
    Và trong suốt quá trình phát triển,
  • 0:50 - 0:52
    quân đội nguyên bào xương
    củng cố khung xương
  • 0:52 - 0:55
    để bảo vệ các bào quan,
    cho phép chúng ta cử động,
  • 0:55 - 0:57
    sản sinh tế bào máu và nhiều hơn nữa.
  • 0:57 - 1:00
    Nhưng chỉ một mình
    quá trình xây dựng ban đầu này
  • 1:00 - 1:03
    thì chưa đủ để làm xương chắc khỏe
    và hoạt động hiệu quả.
  • 1:03 - 1:05
    Nếu lấy một đoạn xương
    được tạo ra bằng cách này
  • 1:05 - 1:07
    rồi gắn cơ vào nó,
  • 1:07 - 1:10
    và cố gắng dùng nó để nâng một vật nặng,
  • 1:10 - 1:13
    thì xương sẽ bị gãy do áp lực.
  • 1:13 - 1:15
    Điều này không thường xuyên xảy ra
  • 1:15 - 1:17
    vì các tế bào của chúng ta
    được củng cố liên tục
  • 1:17 - 1:19
    và tạo ra xương
    bất cứ chỗ nào cần sử dụng.
  • 1:19 - 1:23
    Đó được gọi là định luật Wolff.
  • 1:23 - 1:26
    Tuy nhiên, nguồn xương chỉ có hạn,
  • 1:26 - 1:28
    và những đoạn xương mới và chắc khỏe này
  • 1:28 - 1:32
    chỉ có thể được hình thành
    khi có đủ vật liệu tạo xương.
  • 1:32 - 1:36
    May mắn là nguyên bào xương
    - tế bào xây dựng-
  • 1:36 - 1:40
    có bản sao gọi là tế bào hủy xương
    -tế bào tái chế.
  • 1:40 - 1:45
    TB hủy xương phá vỡ các mạng tinh thể thừa
    bằng cách sử dụng axit và enzym
  • 1:45 - 1:48
    để khiến nguyên bào xương
    có thể nhận thêm nguyên liệu.
  • 1:48 - 1:53
    Một trong những lí do mà các phi hành gia
    phải luyện tập thật nhiều trong quỹ đạo
  • 1:53 - 1:56
    là bởi sự thiếu áp lực lên xương
    khi rơi tự do.
  • 1:57 - 1:59
    Theo như định luật Wolff,
  • 1:59 - 2:02
    điều đó khiến cho tế bào hủy xương
    hoạt động mạnh hơn nguyên bào xương,
  • 2:02 - 2:06
    tạo ra sự thiếu hụt
    trong khối lượng và sự rắn chắc của xương.
  • 2:06 - 2:10
    Khi xương bị gãy,
    cơ thể của bạn có khả năng kì diệu
  • 2:10 - 2:13
    để tái tạo lại phần bị tổn thương
    về trạng thái ban đầu.
  • 2:13 - 2:16
    Một vài trường hợp,
    giống như loại bỏ ung thư
  • 2:16 - 2:19
    các chấn thương và khiếm khuyết về gen
  • 2:19 - 2:23
    vượt quá khả năng tự tái tạo
    của cơ thể.
  • 2:23 - 2:27
    Trong lịch sử,
    người ta làm đầy chỗ trống bằng kim loại,
  • 2:27 - 2:29
    xương động vật
  • 2:29 - 2:31
    hoặc những mẩu xương từ người hiến tặng,
  • 2:31 - 2:35
    nhưng không có cái nào trong đó là tối ưu
    vì chúng có thể gây nhiễm trùng
  • 2:35 - 2:37
    hoặc bị đào thải bởi hệ miễn dịch.
  • 2:37 - 2:41
    Và chúng hoạt động không hoàn chỉnh
    như một bộ xương khỏe mạnh.
  • 2:41 - 2:46
    Cách giải quyết tốt nhất là
    tạo xương từ chính tế bào của bệnh nhân,
  • 2:46 - 2:50
    điều chỉnh theo hình dạng chính xác
    của chỗ trống,
  • 2:50 - 2:53
    đó là những gì các nhà khoa học
    cố gắng làm.
  • 2:53 - 2:56
    Nó như thế đây:
  • 2:56 - 3:00
    Đầu tiên, các bác sĩ tách tế bào gốc
    ra khỏi mô mỡ của bệnh nhân
  • 3:00 - 3:05
    và chụp CT để đo kích thước
    chỗ xương bị mất.
  • 3:05 - 3:07
    Sau đó họ tạo ra mẫu y hệt
    hình dạng chỗ trống,
  • 3:07 - 3:09
    dùng bằng máy in 3D
  • 3:09 - 3:12
    hoặc bằng xương bò bỏ xenlulô.
  • 3:12 - 3:15
    Những cái xương này
    là nơi tất cả các tế bào được tách ra,
  • 3:15 - 3:18
    chỉ để lại mạng khoáng chất
    như miếng bọt biển.
  • 3:18 - 3:21
    Sau đó họ cho tế bào gốc của bệnh nhân
    vào mạng khoáng chất này
  • 3:21 - 3:24
    và đặt nó trong hệ thống Bioreactor,
  • 3:24 - 3:27
    một thiết bị mô phỏng
    tất cả các điều kiện bên trong cơ thể.
  • 3:27 - 3:31
    Nhiệt độ, độ ẩm, tính axit
    và thành phần dinh dưỡng
  • 3:31 - 3:34
    tất cả cần ở điều kiện tốt ưu
    để tế bào gốc biệt hóa
  • 3:34 - 3:37
    thành các nguyên bào xương
    và các tế bào khác,
  • 3:37 - 3:38
    chiếm lấy mạng khoáng chất,
  • 3:38 - 3:41
    và biến nó thành mô sống.
  • 3:41 - 3:43
    Nhưng còn thiếu một thứ.
  • 3:43 - 3:45
    Bạn nhớ định luật Wolff chứ?
  • 3:45 - 3:48
    Xương nhân tạo
    cần trải qua các áp lực thực tế,
  • 3:48 - 3:51
    nếu không nó sẽ trở nên yếu và giòn.
  • 3:51 - 3:55
    Nên Bioreactor
    liên tục bơm dịch xung quanh xương
  • 3:55 - 3:59
    và áp lực khiến cho
    nguyên bào xương tăng thêm mật độ.
  • 3:59 - 4:02
    Kết hợp tất cả lại với nhau
    trong vòng 3 tuần,
  • 4:02 - 4:05
    và giờ xương đã sẵn sàng
    xuất ra khỏi Bioreactor
  • 4:05 - 4:07
    để cấy ghép vào bệnh nhân.
  • 4:07 - 4:12
    Dù vẫn chưa chắc rằng cách này
    ứng dụng lên con người không,
  • 4:12 - 4:15
    xương nhân tạo
    đã được cấy ghép thành công trên lợn
  • 4:15 - 4:17
    và những động vật khác.
  • 4:17 - 4:21
    Thử nghiệm trên người
    có thể sẽ đươc tiến hành vào đầu năm 2016.
Title:
Cách hình thành xương - Nina Tandon
Description:

Xem đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/how-to-grow-a-bone-nina-tandon

Bạn có thể tạo ra xương người bên ngoài cơ thể không? Câu trả lời sẽ là "có" trong tương lai gần. Nina Tandon khám phá khả năng này bằng cách tìm hiểu cách mà xương phát triển bên trong cơ thể và giải thích cách mà các nhà khoa học sẽ tái hiện quá trình đó trong phòng thí nghiệm.

Bài giảng bởi Nina Tandon, minh họa bởi Giant Animation Studios.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:37

Vietnamese subtitles

Revisions