Tarihteki en ölümcül renkler - J. V. Maranto

Tüm videoyu izleyin: : http://ed.ted.com/lessons/history-s-deadliest-colors-j-v-maranto

Radyum ilk keşfedildiği zaman, ışık saçan yeşil rengi sayesinde insanlar radyumu güzellik ürünleri ve mücevherlerde kullandı. Ancak çok uzun bir süre sonra radyumun zararlı etkilerinin, görsel yararından çok daha fazla olduğunu fark edebildik. Ne yazık ki radyum ilk başta zararsız ve kullanışlı görünen fakat zamanla ölümcül tehlikeye sahip olduğu ortaya çıkan tek pigment değil.

Ders - J. V. Maranto, Animasyon - Juan M. Urbina

1898 yılında Marie ve
Pierre Curie radyumu keşfetti.

Güçlendirici olduğu
iddia edilen radyum

diş macunlarına,

ilaçlara,

suya

ve yiyeceklere eklendi.

Parlak ve ışık saçan yeşil tonuyla,

güzellik ürünleri ve mücevheratta
da kullanıldı.

Radyoaktif bir madde olan radyumun

zararlı etkilerinin görsel faydasından
çok daha fazla olduğunu

20. yüzyılın ortalarına kadar
fark edemedik.

Ne yazık ki radyum, tarihte
kullanışlı ve zararsız olduğu düşünülen

fakat ölümcül olduğu ortaya çıkan

tek pigment değil.

Bu içler acısı ayrım uzun süre boyunca
kendimizi ve eşyalarımızı süslemek

için kullandığımız üç renk
ve pigmenti kapsıyor:

beyaz,

yeşil

ve turuncu.

Hikâyemiz beyazla başlıyor.

M.Ö. 4. yüzyıl civarında

Eski Yunanlılar muhteşem beyaz pigmenti
oluşturmak için kurşunu kullandılar.

Peki sorun neydi?

Kurşun insan vücudunda
doğrudan emilime uğrar ve

kana,

yumuşak dokulara

ve mineralleşmiş dokuya karışır.

Sinir sistemine ulaştığında

kalsiyumun normal işlevlerini
taklit ederek ve bozarak

öğrenme bozuklukları ve
yüksek tansiyon gibi

sağlık sorunlarına yol açar.

Yine de bu zehirli pigment

yıllarca farklı kültürlerde kullanıldı.

19. yüzyıla kadar kurşun beyaz
yağlı boya ve tempera boyasında kullanılan

tek pratik seçenekti.

Ressamlar boya elde etmek için
kurşun kütlelerini toz haline getiriyor

ve oluşan zehirli toz parçacıklarına
maruz kalıyordu.

Bu pigmentin serbest kullanımı
ressam hastalığı olarak bilinen

ve bugün kurşun zehirlenmesi adını
verdiğimiz duruma sebep oldu.

Kurşun kullanan ressamların
şikayetleri arasında titreme,

melankoli,

öksürük,

retina büyümesi,

ve hatta körlük vardı.

Fakat kurşun beyazının
yoğunluğu, matlığı ve ılık tonu

Vermeer ve sonra gelen Empresyonistler
gibi ressamlar için karşı konulamazdı.

Kurşunun parlaklığı eşsizdi.

Ve 1970'lerde yasaklanana kadar yaygın
şekilde kullanılmaya devam etti.

Bunlar kulağa çok kötü gelse de

beyazın tehlikeli etkileri

bir diğer yaygın kullanılan pigment olan
yeşilin etkilerinin yanında az kalıyor.

18. yüzyılda, Scheele ve Paris yeşili
olarak adlandırılan

iki sentetik yeşil tonu ortaya çıktı.

Doğal pigmentlerden oluşan
yeşilin yanında

çok daha canlı ve göz alıcı
görünüyorlardı.

Bu nedenle resimde çok tercih
edilmeye başladılar.

Aynı şekilde kumaş için boya,

duvar kağıdı,

sabun,

pasta süslemeleri,

oyuncaklar,

şekerleme

ve giyimde kullanılıyorlardı.

Bu yeşil pigmentler,
küprik hidrojen arsenik

bileşeninden yapılıyordu.

İnsanlarda, arseniğe maruz kalmak

hücre etkileşim ve işlevine
zarar verebilir.

Yüksek dozda arsenik,
kanser ve kalp hastalıklarıyla

doğrudan bağlantılıdır.

18. yüzyılda dokuma fabrikası işçileri
sık sık zehirleniyordu.

Yeşil elbise giyen kadınlar
arseniğe maruz kaldıkları için

baygınlık geçiriyorlardı.

Tahta kurusunun yeşil odalarda
yaşayamadığı söyleniyordu.

Hatta Napoleon'un,
yeşil duvar kağıtlı odasında

yavaş yavaş arsenikten zehirlenerek
öldüğü düşünülüyor.

Bu pigmentin yüksek zehirlilik içerdiği,
1822'de arseniğin içeriğinin

yayınlanmasına kadar bilinmiyordu.

Ve yüzyıl sonra bu madde böcek ilacı
olarak kullanılmaya başlamıştı.

Sentetik yeşil muhtemelen yaygın olarak
kullanılan en tehlikeli renkti.

Fakat hiç değilse radyumun radyoaktivite
niteliğini taşımıyordu.

Ama başka bir renk taşıyordu: Turuncu.

2. Dünya Savaşı'ndan önce seramik
yemek takımı üreticileri

renkli cilalarda yaygın olarak
uranyum oksit kullanıyordu.

Bu bileşimin oluşturduğu
mükemmel kırmızı ve turuncu

sebep olduğu rasyasyon salınımı ile değil;
göz alıcılığıyla biliniyordu.

1800'lerin sonlarına kadar radyasyonun
farkında değildik.

Sebep olduğu kanser riskini ise çok daha
sonra öğrendik.

2. Dünya Savaşı sırasında,

ABD hükûmeti ülkedeki tüm uranyuma
bomba üretimi için el koydu.

Fakat atom enerjisi komisyonu
bu kısıtlamaları 1959'da hafifletti ve

tükenmiş uranyum tekrar seramikte
ve cam fabrikalarında kullanıldı.

Sonraki 10 yılda üretilen
turuncu tabaklar

bugün bile tehlikeli özellikler
taşıyor olabilir.

En ilginci, vintage fiesta takımları
radyoaktivite barındırıyor.

İnsan sağlığına tehdit oluşturmayacak
kadar düşük seviyede olsa da

ABD Çevre Koruma Ajansı

onlardan yemek yememe konusunda
uyarılarda bulunuyor.

Hâlâ bazen sentetik yiyecek boyaları
hakkında sorunlarla karşılaşsak bile

bilimsel anlayışımız sayesinde tehlikeli
renkleri artık hayatımızdan çıkarttık.