Η φύση είναι παντού - αρκεί να μάθουμε να την βλέπουμε

Πώς ορίζουμε την «φύση»; Αν την ορίζουμε σαν κάτι άθικτο από τους ανθρώπους, τότε δεν μας έχει μείνει καθόλου, λέει η περιβαλλοντική συγγραφέας Έμμα Μάρρις.

Μας παροτρύνει να σκεφτούμε έναν νέο ορισμό της φύσης - κάποιον που να περιλαμβάνει όχι μόνο παρθένα άγρια φύση αλλά και τα φυτά που φυτρώνουν χωρίς φροντίδα σε αστικές περιοχές - και μας ενθαρρύνει να φέρουμε τα παιδιά μας σε επαφή και πειραματισμό με τη φύση, έτσι ώστε μια μέρα να την αγαπήσουν και να την προστατέψουν.

Κλέβουμε τη φύση από τα παιδιά μας.

Όταν το λέω αυτό, δεν εννοώ
ότι καταστρέφουμε τη φύση

που τα παιδιά μας
θα ήθελαν να διατηρήσουμε,

κάτι που δυστυχώς ισχύει επίσης.

Αυτό που εννοώ είναι ότι ορίζουμε
τη φύση με έναν τρόπο

που είναι τόσο δογματικός και αυστηρός

ώστε με αυτόν τον ορισμό που δημιουργούμε,

δεν θα έχει μείνει πια καθόλου
φύση για τα παιδιά μας

όταν αυτά ενηλικιωθούν.

Όμως, υπάρχει μια λύση γι' αυτό.

Θα ήθελα να σας εξηγήσω.

Αυτή τη στιγμή, οι άνθρωποι
χρησιμοποιούν τον μισό πλανήτη

για διαβίωση, για καλλιέργεια, για ξυλεία,

για βοσκοτόπια των κοπαδιών.

Αν προσθέταμε όλους τους ανθρώπους,

θα ζυγίζαμε 10 φορές παραπάνω
από όλα τα ελεύθερα θηλαστικά στη φύση.

Φτιάχνουμε δρόμους μέσα στο δάσος.

Βάζουμε μικρά κομμάτια πλαστικού
στην άμμο της παραλίας.

Έχουμε αλλάξει την χημεία του εδάφους
με τα τεχνητά λιπάσματα.

Και φυσικά, έχουμε αλλάξει
και την χημική σύσταση του αέρα.

Έτσι, με την επόμενη εισπνοή σας

προσλαμβάνετε 42% περισσότερο
διοξείδιο του άνθρακα

σε σχέση με το 1750.

Οπότε όλες αυτές οι αλλαγές,
και πολλές ακόμη,

έχουν συμπτυχθεί
υπό τον όρο «Ανθρωπόκαινος».

Αυτός είναι ένας όρος
που προτείνουν κάποιοι γεωλόγοι

να δώσουμε στην σημερινή μας εποχή,

λόγω της μεγάλης έκτασης
της ανθρώπινης επέμβασης σε αυτήν.

Βέβαια, είναι μόνο μια πρόταση,
αλλά νομίζω ότι βοηθάει πολύ

για να σκεφτούμε το μέγεθος της ανθρώπινης
επέμβασης πάνω στον πλανήτη.

Ποια είναι λοιπόν η θέση της φύσης;

Τι θεωρείται φύση σε έναν κόσμο όπου
τα πάντα επηρεάζονται από τον άνθρωπο;

Πριν από 25 χρόνια ο περιβαλλοντικός
συγγραφέας Μπιλ ΜακΚίμπεν είπε

ότι αφού η φύση είναι
κάτι ξεχωριστό από τον άνθρωπο,

κι επειδή η κλιματική αλλαγή σήμαινε

ότι κάθε εκατοστό γης
αλλοιωνόταν από τον άνθρωπο,

τότε η φύση είχε τελειώσει.

Έτσι, έδωσε στο βιβλίο του
τον τίτλο «Το Τέλος της Φύσης».

Διαφωνώ με αυτό. Απλώς διαφωνώ.

Διαφωνώ με αυτόν τον ορισμό της φύσης
επειδή, ουσιαστικά, είμαστε ζώα.

Σωστά; Επειδή εξελιχθήκαμε
πάνω σε αυτόν τον πλανήτη

μαζί με όλα τα άλλα ζώα
με τα οποία τον μοιραζόμαστε,

και όλα τα άλλα φυτά,
και όλα τα άλλα μικρόβια.

Έτσι θεωρώ ότι η φύση

δεν είναι ό,τι δεν έχει πειραχτεί
από την ανθρωπότητα, άνδρες ή γυναίκες.

Νομίζω ότι η φύση βρίσκεται
οπουδήποτε ευδοκιμεί η ζωή,

οπουδήποτε συμβιώνουν πολλά είδη,

οπουδήποτε είναι μπλε και πράσινο
και ακμάζει και βρίθει από ζωή

και αναπτύσσεται.

Και με αυτόν τον ορισμό,

τα πράγματα φαίνονται λίγο διαφορετικά.

Καταλαβαίνω ότι
κάποια μέρη αυτής της φύσης

μας μιλούν με έναν ιδιαίτερο τρόπο.

Μέρη όπως το Πάρκο Γιέλοουστοουν,

οι στέπες της Μογγολίας,

ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος,

ή η Περιοχή Σερενγκέτι.

Μέρη που θεωρούμε ως
ένα είδος παραδείσιας φύσης

που υπήρχε πριν καταστρέψουμε τα πάντα.

Και κατά κάποιον τρόπο, δεν επηρεάζονται
από τις καθημερινές μας δραστηριότητες.

Πολλά από αυτά τα μέρη
έχουν ελάχιστους ή καθόλου δρόμους,

και ούτω καθεξής.

Αλλά τελικά, ακόμη και αυτοί οι μικροί
Παράδεισοι επηρεάζονται από τον άνθρωπο.

Ας δούμε ως παράδειγμα τη Βόρειο Αμερική,

εφόσον εδώ συναντιόμαστε.

Όταν πριν από 15.000 χρόνια
πρωτοήρθαν εδώ οι άνθρωποι,

άρχισαν μια διαδικασία
διάδρασης με τη φύση

που οδήγησε στην εξαφάνιση
μιας μεγάλης μερίδας μεγαλόσωμων ζώων,

-μαστόδοντα, μεγαλόσωμοι βραδύποδες,

πολλά αιλουροειδή-

όλα αυτά τα ωραία ζώα που δυστυχώς
δεν είναι πλέον μαζί μας.

Κι όταν αυτά τα ζώα εξαφανίστηκαν,

τα οικοσυστήματα δεν έμειναν σταθερά.

Εκτεταμένες αλυσιδωτές αντιδράσεις
έκαναν τα βοσκοτόπια δάση,

άλλαξαν τη σύσταση των δασών
όσον αφορά τα είδη των δένδρων.

Έτσι ακόμη και σε αυτά τα τέλεια μέρη,

που μοιάζουν με παράδεισους

και μας θυμίζουν ένα παρελθόν
πριν από τους ανθρώπους,

βασικά βλέπουμε ένα εξανθρωπισμένο τοπίο.

Όλους τους ιθαγενείς ανθρώπους
από την προϊστορία και την ιστορία,

μέχρι και τη στιγμή
που εμφανίστηκαν οι πρώτοι άποικοι.

Το ίδιο συμβαίνει και στις άλλες ηπείρους.

Οι άνθρωποι επεμβαίνουν στη φύση

με πολύ δραστικό τρόπο
εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Μόλις πρόσφατα κάποιος μου είπε,

«Μα, ακόμη υπάρχουν άγρια μέρη».

Και του είπα, «Πού είναι; Θέλω να τα δω».

Μου λέει, «Ο Αμαζόνιος».

Απαντώ, «Α, ο Αμαζόνιος, εκεί ήμουν».

Είναι υπέροχος. Το Νάσιοναλ Τζεογκράφικ
με έστειλε στο Εθνικό Δρυμό Μανού

στον Περουβιανό Αμαζόνιο,

αλλά είναι ένα μεγάλο κομμάτι ζούγκλας,
απείραχτο, χωρίς δρόμους,

που προστατεύεται ως εθνικό πάρκο,

και έχει τη μεγαλύτερη
βιοποικιλότητα στον κόσμο.

Κι όταν έφτασα εκεί με κανό,
βρήκα ανθρώπους.

Άνθρωποι ζουν εκεί για εκατοντάδες
και χιλιάδες χρόνια.

Οι άνθρωποι ζουν εκεί
και επεμβαίνουν στη ζούγκλα.

Έχουν μια πολύπλευρη σχέση με τη φύση.

Κυνηγούν. Καλλιεργούν σοδειές.

Οικειοποιούνται τις σοδειές.

Χρησιμοποιούν τους φυσικούς πόρους
για να χτίσουν σπίτια,

να φτιάξουν σκεπές.

Μέχρι και ζώα που θεωρούμε άγρια,
τα έχουν ως οικιακά.

Αυτοί οι άνθρωποι είναι εκεί

και αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον

με έναν πολύ ουσιαστικό τρόπο
και αυτό φαίνεται στο περιβάλλον.

Στο ταξίδι ήμουν με έναν ανθρωπολόγο,

και καθώς πλέαμε στο ποτάμι μου είπε,

«Στον Αμαζόνιο δεν υπάρχουν
δημογραφικά κενά».

Αυτά τα λόγια μου έκαναν εντύπωση

επειδή σημαίνουν
ότι όλος ο Αμαζόνιος είναι έτσι.

Υπάρχουν άνθρωποι παντού.

Και πολλά άλλα τροπικά δάση είναι το ίδιο,

κι όχι μόνο τα τροπικά δάση.

Οι άνθρωποι έχουν επηρεάσει
οικοσυστήματα στο παρελθόν,

και συνεχίζουν να τα επηρεάζουν στο παρόν,

ακόμη και σε σημεία
που είναι δυσκολότερο να φανούν.

Έτσι, αν όλοι οι ορισμοί για τη φύση
που χρησιμοποιούμε

την θέλουν να είναι άθικτη
από την ανθρωπότητα

ή χωρίς καθόλου ανθρώπους,

και το τελικό αποτέλεσμα είναι
ότι δεν έχουμε καθόλου φύση,

τότε μάλλον οι ορισμοί είναι λανθασμένοι.

Ίσως θα πρέπει να την ορίζουν
με την ύπαρξη πολλαπλών ειδών,

με την ύπαρξη ακμάζουσας ζωής.

Αν το κάνουμε έτσι,

τι αποτέλεσμα έχουμε;

Είναι ένα είδος θαύματος.

Εντελώς ξαφνικά υπάρχει φύση
παντού γύρω μας.

Ξαφνικά βλέπουμε την κάμπια

να τρώει τα φύλλα ενός φυτού,

και συνειδητοποιούμε ότι βρίσκεται

σε ένα άδειο οικόπεδο
μιας μεγαλούπολης του Νότου.

Και δείτε αυτό το οικόπεδο.

Εννοώ ότι εκεί πρέπει να φυτρώνουν

τουλάχιστον μια δεκαπενταριά είδη φυτών,

που φιλοξενούν κάθε είδος εντόμου,

και είναι ένα εντελώς παρατημένο μέρος,
ένας τελείως άγριος χώρος.

Είναι ένα είδος άγριας φύσης
κάτω από τη μύτη μας,

που ούτε την αντιλαμβανόμαστε.

Και υπάρχει και ένα μικρό παράδοξο.

Αυτή η φύση,

αυτό το άγριο και αφρόντιστο μέρος

της αστικής, περιαστικής,
προαστιακής αγροτικής ύπαρξης

που διαφεύγει της προσοχής μας,

είναι σαφέστατα πιο άγριο
από ένα εθνικό πάρκο,

επειδή τα εθνικά πάρκα φροντίζονται
με μεγάλη προσοχή τον 21ο αιώνα.

Η Λίμνη Κρέιτερ στο νότιο Όρεγκον,
το πιο κοντινό σε μένα εθνικό πάρκο,

είναι ένα υπέροχο παράδειγμα φύσης
που μοιάζει να έρχεται από το παρελθόν.

Αλλά τη φροντίζουν πολύ προσεκτικά.

Τώρα έχουν πρόβλημα
με τα πεύκα με σταχτίλευκο φλοιό.

Το πεύκο με σταχτίλευκο φλοιό
είναι ένα όμορφο,

χαρισματικό -θα έλεγα- κομμάτι χλωρίδας

που φύεται σε μεγάλο υψόμετρο,

και έχει τώρα πολλά προβλήματα
με μια αρρώστια.

Είναι σκωρίαση από παρασιτικό μύκητα,

και από το σκαθάρι του φλοιού.

Για να το αντιμετωπίσουν,
η υπηρεσία του πάρκου φυτεύει

δενδρύλια πεύκου με σταχτίλευκο φλοιό
ανθεκτικά στη σκωρίαση,

ακόμα και σε περιοχές που αλλιώς
τις μεταχειρίζονται ως άγρια φύση.

Επίσης ρίχνουν απωθητικό σκαθαριών
σε στρατηγικές περιοχές

όπως είδα όταν πήγα πεζοπορία εκεί.

Κι αυτό είναι πολύ πιο συνηθισμένο
από όσο μπορεί να πιστεύετε.

Υπάρχει έντονη παρέμβαση
στα εθνικά πάρκα.

Η άγρια ζωή τηρείται
σε ορισμένο πληθυσμό και δομή.

Πυρκαγιές καταπολεμούνται.

Πυρκαγιές ανάβονται.

Μη εγγενή είδη απομακρύνονται.

Εγγενή είδη επανεισάγονται.

Μάλιστα έριξα μια ματιά,

και στο Εθνικό Πάρκο Μπάνφ
γίνονται όλα τα παραπάνω:

κατάσβεση πυρκαγιών,
άναμμα πυρκαγιών,

κολάρα με πομπό στους λύκους,
επανεισαγωγή του βίσωνα.

Χρειάζεται πολλή δουλειά
για να φαίνεται αυτό το μέρος άθικτο.

(Γέλια)

(Χειροκρότημα)

Και άλλη μια ειρωνεία είναι,
αυτά τα μέρη που αγαπάμε περισσότερο,

είναι τα μέρη που πολλές φορές
αγαπάμε υπερβολικά.

Πολλοί τα επισκέπτονται,

και επειδή τα κρατάμε
σε μια σταθερή κατάσταση

σε έναν πλανήτη που συνεχώς αλλάζει,

συχνά με τον χρόνο
γίνονται πιο ευαίσθητα.

Που σημαίνει ότι είναι τα χειρότερα μέρη

για να κάνεις διακοπές με τα παιδιά σου,

γιατί δε μπορείς να κάνεις πολλά εκεί.

Δε μπορείς να σκαρφαλώσεις στα δέντρα,
να ψαρέψεις ή να ανάψεις φωτιά.

Δε μπορείς να μαζέψεις κουκουνάρια.

Υπάρχουν τόσοι κανόνες και απαγορεύσεις

που από την άποψη των παιδιών,

είναι το χειρότερο ταξίδι στη φύση.

Τα παιδιά δε θέλουν μια πεζοπορία
πέντε ωρών σε ένα όμορφο τοπίο

απλώς για να δουν μια υπέροχη θέα.

Αυτό είναι κάτι για μας τους ενήλικες,

τα παιδιά θέλουν να κατασκηνώσουν κάπου

και να το περιεργαστούν,
να κάνουν πράγματα,

να φτιάξουν μια καλύβα,
ένα φρούριο, κάτι τέτοιο.

Επιπλέον, αυτά τα παραδεισένια μέρη

συνήθως είναι μακρυά
από κατοικημένες περιοχές.

Η μετάβαση στοιχίζει ακριβά,
είναι δύσκολο να τα επισκεφτείς.

Αυτό σημαίνει ότι είναι διαθέσιμα
μόνο για τους προνομιούχους,

και αυτό είναι πραγματικό πρόβλημα.

Ο Οργανισμός Προστασίας της Φύσης

ρώτησε νεαρά άτομα πόσο συχνά
περνάνε χρόνο εκτός σπιτιού.

Και μόνο δύο στους πέντε
περνάνε το χρόνο τους έξω

τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα.

Οι υπόλοιποι τρεις στους πέντε
απλά έμεναν στο σπίτι.

Και όταν τους ρώτησαν το γιατί,
τι τους εμπόδιζε να βγαίνουν έξω,

η απάντηση που έδωσε το 61% ήταν:

«Δεν υπάρχει φυσικό περιβάλλον
κοντά στο σπίτι μου».

Αυτό είναι εξωφρενικό και καταφανώς λάθος.

Το 71% των ανθρώπων στις Η.Π.Α

ζουν 10 λεπτά με τα πόδια
από κάποιο πάρκο.

Και είμαι σίγουρη ότι το ίδιο
ισχύει και σε άλλες χώρες.

Και αυτό χώρια από την πίσω αυλή,

το ποταμάκι, το άδειο οικόπεδο.

Όλοι ζούμε κοντά στη φύση.

Όλα τα παιδιά ζούνε κοντά στη φύση.

Απλά ξεχάσαμε πώς να τη βλέπουμε.

Περνάμε πολύ χρόνο παρακολουθώντας
τα ντοκιμαντέρ του Μάικλ Άττενμπορο

όπου η φύση είναι σέξυ

(Γέλια)

και ξεχάσαμε να βλέπουμε τη φύση που είναι
κυριολεκτικά έξω από την πόρτα μας,

όπως τα δέντρα του δρόμου.

Να ένα παράδειγμα: η Φιλαδέλφεια.

Υπάρχει ένας σιδηρόδρομος
σε ανυψωμένες ράγες,

που φαίνεται από το δρόμο
και είναι εκτός λειτουργίας.

Αυτό ίσως ακούγεται σαν την ιστορία
του Χάι Λάιν στο Μανχάτταν,

και είναι πολύ παρόμοια,
αλλά αυτό δεν έχει γίνει ακόμα πάρκο,

αν και είναι στο πρόγραμμα.

Προς το παρόν είναι ένα μικρό,
κρυφό κομμάτι άγριας φύσης

στην καρδιά της Φιλαδέλφειας,

και αν κανείς ξέρει που είναι
το πέρασμα στο συρματόπλεγμα,

μπορεί να ανέβει επάνω

σε ένα εντελώς άγριο λιβάδι που αιωρείται
πάνω από την Φιλαδέλφεια.

Όλα τα φυτά μεγάλωσαν από σπόρους
που ήρθαν από μόνοι τους μέχρι εδώ.

Αυτό είναι ένα πλήρως αυτόνομο
και ανεξάρτητο κομμάτι φύσης

στην καρδιά της πόλης.

Έστειλαν εκεί πάνω ειδικούς
για να κάνουν βιοαναλύσεις,

και βρήκαν πάνω από 50 είδη φυτών.

Και όχι μόνο φυτά.

Πρόκειται για ένα λειτουργικό οικοσύστημα.

Δημιουργεί χώμα, αποθηκεύει άνθρακα,

γίνεται επικονίαση -

είναι ένα πραγματικό οικοσύστημα.

Οι επιστήμονες άρχισαν να τα αποκαλούν
αυτά «νέα οικοσυστήματα»

γιατί συχνά κυριαρχούν μη ιθαγενή είδη,

και γιατί είναι πολύ ασυνήθιστα,

δε μοιάζουν με κάτι που έχουμε ξαναδεί.

Για πολύ καιρό αποκαλούσαμε αυτά
τα οικοσυστήματα άχρηστα,

πρόκειται για εγκαταλειμμένα αγροτεμάχια,

δάση που δεν διαχειριζόμαστε συχνά,
αναδασωμένες περιοχές,

ολόκληρη η Ανατολική Ακτή,
όταν μετακινήθηκε η γεωργία δυτικά,

και εμφανίστηκαν δάση.

Και φυσικά σχεδόν ολόκληρη η Χαβάη,

όπου τα νέα οικοσυστήματα είναι ο κανόνας
και κυριαρχούν τα εξωτικά είδη.

Αυτό το δάσος περιέχει
σφένδαμους του Κουίνσλαντ,

φτέρη από την νοτιοδυτική Ασία.

Και μπορείτε να φτιάξετε το δικό σας
νέο οικοσύστημα, είναι πολύ απλό:

αφήστε ακούρευτο το γρασίδι σας!

(Γέλια)

Ο Ίλκα Χάνσκι είναι Φινλανδός οικολόγος

που το έκανε αυτό,
απλώς δεν κούρευε το γρασίδι,

και μετά από μερικά χρόνια
φώναξε κάποιους φοιτητές

που έκαναν έρευνες στην αυλή του,

και βρήκαν 375 είδη φυτών,

μαζί και δύο είδη υπό εξαφάνιση.

Όταν λοιπόν στο ανυψωμένο
λιβάδι της Φιλαδέλφεια,

είμαστε περικυκλωμένοι από άγρια φύση,

από τη διαφορετικότητα,
την αφθονία, τη ζωντάνια,

κοιτώντας στο πλάι θα δούμε
ένα προαύλιο σχολείου της περιοχής.

Να πως φαίνεται.

Αυτά τα παιδιά -

με το δικό μου ορισμό, μεγάλο μέρος
του πλανήτη είναι φύση,

αλλά αυτό είναι από τα λίγα μέρη
που σίγουρα δεν είναι.

Δεν υπάρχει τίποτα εκτός
από ανθρώπους, κανένα άλλο είδος.

Θα ήθελα να ρίξω μια ανεμόσκαλα και
να φέρω τα παιδιά εδώ στο ωραίο λιβάδι.

Κατά κάποιο τρόπο αυτό μοιάζει
με τις επιλογές που πρέπει να κάνουμε.

Αν απορρίψουμε αυτές τις νέες φύσεις
σαν μη αποδεκτές ή ανεπαρκείς,

είναι σαν να τις τσιμεντάρουμε.

Και σε έναν κόσμο όπου όλα αλλάζουν,

πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ
τι αποκαλούμε φύση.

Για να μην την κλέψουμε από τα παιδιά μας,

πρέπει να κάνουμε δυο πράγματα:

το πρώτο, δε μπορούμε να αποκαλούμε φύση
μόνο όσα δεν αγγίξαμε,

αυτό έτσι κι αλλιώς ποτέ δεν είχε νόημα.

Η φύση δεν υπήρξε ανέγγιχτη
εδώ και χιλιάδες χρόνια.

Και αυτό αποκλείει
τα περισσότερα κομμάτια φύσης

που μπορεί κανείς να επισκεφθεί
και να έχει επαφή,

και περιλαμβάνει μόνο τα μέρη
που απαγορεύουμε στα παιδιά να αγγίξουν.

Και το δεύτερο πράγμα
που πρέπει να κάνουμε

είναι να αφήνουμε τα παιδιά
να αγγίξουν τη φύση,

γιατί ό,τι δεν αγγίζουμε
δεν μπορούμε να το αγαπήσουμε.

(Χειροκρότημα)

Αντιμετωπίζουμε κάποιες σοβαρές
οικολογικές προκλήσεις στον πλανήτη μας.

Η κλιματική αλλαγή είναι μια από αυτές,

υπάρχουν κι άλλες, όπως η απώλεια βιοτόπου
που με κάνει να χάνω τον ύπνο μου,

αλλά για να λυθούν αυτά χρειαζόμαστε
έξυπνα και αφοσιωμένα άτομα

που νοιάζονται για τη φύση.

Και ο μόνος τρόπος για να μεγαλώσουμε
μια γενιά που θα νοιάζεται για τη φύση,

είναι να τους επιτρέπουμε να την αγγίζουν.

Έχω μια «θεωρία του φρουρίου»
για το περιβάλλον

και για την προστασία της φύσης.

Όσοι ξέρω που είναι οικολόγοι,
βιολόγοι ή προστάτες της φύσης,

έκτιζαν φρούρια όταν ήταν μικροί.

(Γέλια)

Αν μια γενιά δε ξέρει
πώς να κτίσει ένα φρούριο,

τότε δε ξέρει πώς να προστατεύσει τη φύση.

Δε θέλω να πω σε αυτό το παιδί
που λαμβάνει μέρος σε ένα πρόγραμμα

που πηγαίνει τα φτωχά παιδιά
στα πάρκα της Φιλαδέλφειας,

δε θέλω να είμαι εγώ αυτή που θα του πει

ότι το λουλούδι που κρατάει
είναι ένα μη ιθαγενές αγριόχορτο

που πρέπει να πετάξει στα σκουπίδια.

Θα προτιμούσα να μάθω από αυτό το αγοράκι,

ότι από όπου και να προήλθε αυτό το φυτό,

είναι πανέμορφο, και αξίζει
να το αγγίξουμε και να το εκτιμήσουμε.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)