Ekziston një mënyrë më e mirë për të vdekur, dhe arkitektura mund të ndihmojë
-
0:01 - 0:05Do të dëshiroja të ju tregoja një histori
për vdekjen dhe arkitekturën. -
0:05 - 0:09Njëqind vjet më parë, ne rrezikonim të
vdisnim nga sëmundje ngjitëse si pneumonia, -
0:09 - 0:13e cila, nëse na mbante për gjatë
mund të na merrte shumë shpejt. -
0:13 - 0:17Vdekja na gjente në shtëpi, në vetë
shtratet tona, të mbikqyrur nga familjet, -
0:17 - 0:18meqënëse kjo ishte zgjedhja e vetme,
-
0:18 - 0:21sepse shumë njerëz nuk kishin
qasje në përkujdesin shëndetsor. -
0:21 - 0:24Ndërsa pastaj në shekullin e 20-të
shume gjëra ndryshuan. -
0:24 - 0:27Zhvilluam medikamente të reja
si penicilinën -
0:27 - 0:29ashtu që ne të mund t'i trajtonim
këto sëmundje ngjitëse. -
0:29 - 0:32Medikamente të reja sikurse
teknologjia e rrezeve X u zbuluan -
0:32 - 0:35Dhe duke qënë se se ato ishin
kaq të mëdha dhe të shtrenjta, -
0:35 - 0:37na duheshin ndërtesa të mëdha
qëndrore, ku t'i mbanim ato, -
0:37 - 0:40dhe kështu u krijuan
spitale tona moderne. -
0:40 - 0:41Pas Luftës se Dytë Botërore,
-
0:41 - 0:43shumë vende themeluan sisteme
universale të kujdesit shëndetsor -
0:43 - 0:46ashtu që kushdo mund të merrte
trajtimin e nevojshëm. -
0:46 - 0:50Rezultati ishte zgjatja e jetës së
njeriut nga 45 në fillimin e shekullit -
0:50 - 0:53deri ne dyfishin e saj këto ditë.
-
0:53 - 0:57Me zhvillimin e shkencës, shekulli i 20-të
ishte një shekull mjaft shpresëdhënës, -
0:57 - 1:01por me gjithë këtë vëmendje mbi jetën,
vdekja u harrua, -
1:01 - 1:04madje edhe qasja jonë ndaj
vdekjes ndryshoi në mënyrë drastike. -
1:04 - 1:05Unë jam arkitekte,
-
1:05 - 1:07dhe për një vit e gjysëm
po kërkoj për këto ndryshime -
1:07 - 1:11dhe kuptimin që ato kanë për arkitekturen
në lidhje me vdekjen dhe të vdekurit -
1:11 - 1:15Ne tani mund të vdesim nga
kanceri apo semundje zemre, -
1:15 - 1:17që do të thotë se shumë nga ne
do të përballemi një periudhë të gjatë -
1:17 - 1:20me sëmundje kronike në fund të jetës.
-
1:20 - 1:21Gjatë kësaj periudhe,
-
1:21 - 1:26me shumë mundësi, ne do të kalojmë
mjaft kohë në spitale e azile. -
1:26 - 1:29Ne të gjithë kemi qenë në
spitale moderne. -
1:29 - 1:32Ju i njihni ato drita floureshente
në korridoret pafund të gjata -
1:32 - 1:35dhe ata rreshta me karrige
të parehatshme. -
1:35 - 1:39Arkitektura e spitaleve
ka fituar një nam të keq. -
1:39 - 1:42Por çuditërisht
nuk ka qenë gjithmonë kështu. -
1:42 - 1:47Ky është L'Ospedale degli Innocenti,
i ndërtuar në vitn 1419 nga Brunelleschi, -
1:47 - 1:50që ishte një nga arkitektët më të famshëm
dhe me më ndikim në atë kohe. -
1:50 - 1:54Dhe kur shikoj këtë ndërtesë
dhe mendoj për spitalet sot, -
1:54 - 1:56çfarë më mahnit, është
qëllimi i kësaj ndërtese. -
1:56 - 1:58Është me të vërtetë një
ndërtesë e mrekullueshme. -
1:58 - 2:00Ka tri oborre në mes
-
2:00 - 2:03ashtu që të gjitha dhomat
të jenë plot dritë dhe ajër të pastër, -
2:03 - 2:05dhe dhomat janë të mëdha
me tavane të larta, -
2:05 - 2:07dhe të bëjnë të ndihesh
më rehat kur je brenda. -
2:07 - 2:09Dhe gjithashtu duket bukur.
-
2:09 - 2:13Ne e kemi harruar disi,
që kjo është e mundur për një spital. -
2:13 - 2:17Tani, nëse duam ndërtesa më të mira për të
vdekur, atëhere duhet të diskutojmë, -
2:17 - 2:20por pasi ne nuk ndjehemi rehat
të flasim për vdekjen -
2:20 - 2:21ne nuk flasim rreth saj,
-
2:21 - 2:24dhe nuk e vëmë në pyetje se si
ne si shoqëri i afrohemi vdekjes. -
2:24 - 2:27Një nga gjërat që më befason më së
shumti në kërkimet e mia, -
2:27 - 2:30është se sa ndryshojnë
në fakt qëndrimet. -
2:30 - 2:33Ky është krematoriumi i parë në
Mbretërinë e Bashkuar, -
2:33 - 2:36që u ndërtua në Woking ne vitet 1870.
-
2:36 - 2:39Dhe kur u ndertua për herë të parë,
në fshat kishte protesta. -
2:39 - 2:44Djegia e trupit nuk pranohej nga shoqëria
dhe 99.8% e njerëzve varroseshin. -
2:44 - 2:48Edhe tani, vetëm 100 vjet më vonë,
tre te katertat prej trupave tanë digjen. -
2:48 - 2:50Njerëzit janë shumë të hapur
për të pranuar këto ndryshime. -
2:50 - 2:52nëse atyre u jepet mundësia
të flasin për to. -
2:52 - 2:55Pra kjo bisedë
mbi vdekjen dhe arkitekturën -
2:55 - 2:59ishte ajo se çfarë doja të filloja
kur bëra ekspozitën time të parë mbi të -
2:59 - 3:02në Venecie në Qershor,
e cila u quajt ''Vdekja në Venecie.'' -
3:04 - 3:06Ishte e projektuar ashtu që të ishte
mjaft argëtuese -
3:06 - 3:08ashtu që njerëzit
vërtetë t'i kushtonin vëmendje. -
3:08 - 3:11Kjo është një nga ekspozitat tona,
e cila është një hartë interaktive e Londrës -
3:11 - 3:13që tregon se sa shumë prej pasurive
të patundshme në këtë qytet -
3:13 - 3:15shfrytëzohen për vdekjen dhe te vdekurit.
-
3:15 - 3:18dhe kur ju lëvizni dorën nëpër hartë,
-
3:18 - 3:22shfaqet emri i asaj pasurie të patundshme,
i ndërtesës ose varrezës, -
3:22 - 3:25Një tjetër ekspozitë e jona
ishte një seri kartolinash -
3:25 - 3:27që njerëzit mund t'i merrnin me vete.
-
3:27 - 3:29Dhe ato tregonin shtëpi dhe spitale
-
3:29 - 3:32varreza dhe morgje,
-
3:32 - 3:35dhe secila prej tyre tregonte histori
të hapësirave të ndryshme -
3:35 - 3:37përmes së cilave do të kalojmë,
në anën tjetër të vdekjes. -
3:37 - 3:40Ne dëshironim t'i tregojmë
se vendi ku ndërrojmë jetë -
3:40 - 3:43është pjesa kryesore e mënyrës
se si vdesim. -
3:43 - 3:48Tani, gjëja më e çuditshme ishte mënyra
se si vizitorët reaguan ndaj ekspozitës, -
3:48 - 3:50veçanërisht ndaj efektit audio-visual.
-
3:50 - 3:54Kishte njerëz që kërcenin,
vraponin apo hidheshin përpjetë -
3:54 - 3:56duke u munduar të aktivizonin
efektet në mënyra të ndryshme, -
3:56 - 3:59dhe për një moment
ata do të ndalnin -
3:59 - 4:02dhe do të kujtoheshin se ekspozita
kishte të bënte me vdekjen, -
4:02 - 4:04dhe ndoshta kjo nuk ishte mënyra
se si supozohet të sillemi. -
4:05 - 4:07Por në të vërtetë, unë do ta vija në
pyetje nëse ekziston një mënyrë -
4:07 - 4:10se si duhet të sillemi rreth vdekjes,
-
4:10 - 4:14dhe nëse kjo nuk është, do të doja që ju
të mendoni si do ishte një vdekje e mirë, -
4:14 - 4:18dhe të mendoni se si mund të ishte
arkitektura që e bën një vdekje të mire -
4:18 - 4:23dhe a nuk do të ishte më pak
si kjo dhe pak më shumë si kjo? -
4:23 - 4:24Ju faleminderit.
-
4:24 - 4:27(Duartrokitje)
- Title:
- Ekziston një mënyrë më e mirë për të vdekur, dhe arkitektura mund të ndihmojë
- Speaker:
- Alison Killing
- Description:
-
Në këtë prezantim të shkurtër dhe provokativ, arkitektja Alison Killing tregon për vendet ku vdekja dhe proçesi i të vdekurit ndodhin - varreza, spitale, shtëpi. Mënyra se si do vdesim po ndryshon, dhe ndoshta duhet të ndryshojë edhe arkitektura e vendit ku vdesim. Është një këndvështrim çuditërisht interesant për një aspekt të fshehtë në qytetin tonë, dhe në jetën tonë.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 04:39
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Alba Xhani accepted Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Alba Xhani edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Alba Xhani edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help | ||
Elona Shatri edited Albanian subtitles for There’s a better way to die, and architecture can help |