Постои подобар начин за умирање и архитектурата може да помогне

Во овој кус, провокативен говор, архитектот Елисон Килинг се осврнува на зградите во кои се случува смртта и умирањето-гробишта, болници, домови. Начинот на умирање се менува како и начинот на кој градиме за оние кои умираат..односно, можеби и тој треба да се промени. Неочекувано фасцинантен осврт на еден скриен аспект на градовите и нашите животи.

Би сакала да ви раскажам приказна
за смртта и архитектурата.

Пред сто години умиравме
од зарази како пневмонија,

кои, ако нѐ фатеа, брзо ќе нѐ однесеа.

Умиравме дома, во нашите постели
под грижа на семејството,

иако тоа беше единствената опција

зашто многу луѓе немаа пристап
до медицинска нега.

Потоа, во ХХ-от век многу
работи се променија.

Откривме нови лекарства како пеницилинот

за да можеме да ги лекуваме
заразните болести.

Откриени беа нови медицински технологии,
како Х-зрачењето.

И бидејќи беа големи и скапи,

ни беа потребни големи, централизирани
згради за нив

и тие станаа нашите современи болници.

По Втората светска војна,

многу земји основаа универзални
здравствени системи

и секој кој имаше потреба
од лекување можеше да го има.

Тоа резултираше во продолжување на
животниот век од 45 на почетокот на векот

до речиси двојно повеќе денес.

20-от век беше време на огромен оптимизам
кон напредокот во науката,

но, заради целосно фокусирање
кон животот се заборави смртта,

иако пристапот кон смртта
драстично се промени.

Јас сум архитект,

и изминатава година и пол
ги гледав овие промени

и што значат тие за архитектурата
во однос на смртта и умирањето.

Сега умираме од рак и срцеви заболувања,

а, тоа значи дека многумина од нас ќе имаат
долги периоди на хронични заболувања

на крајот на животот.

За време на тој период,

веројатно ќе поминеме многу време
во болници и домови за нега.

Сите сме биле во болница.

Ги знаете оние флуоросцентни светла
и бескрајните ходници

и низата на неудобни столици.

Болничката архитектура
го заслужи лошиот углед.

Но, изненадувачки е што не било
отсекогаш така.

Ова е „Болницата на невините“,
изградена во 1419 год. од Брунелески,

еден од најпознатите и највлијателните
архитекти во тоа време.

Кога ја гледам оваа болница и помислувам
на денешните болници

ме восхитува амбицијата на оваа болница.

Таа е навистина прекрасна зграда.

Има двор на средината

и сите соби имаат дневна светлина
и свеж воздух,

а собите се големи со високи тавани,

така што се чувствувате поудобно.

Убава е.

Имаме заборавено дека и болниците
можат да бидат убави.

Ако сакаме поубави места за умирање,
треба да зборуваме за тоа,

бидејќи сметаме дека темата за смртта
е непријатна

и не зборуваме за неа,

и не се прашуваме на кој начин
општеството гледа на смртта.

Во моите истражувања најмногу ме изненади

фактот колку ставовите можат
да бидат променливи.

Ова е првиот крематориум во В.Британија

изграден во Вокинг во
70-те години на XIX -от век.

Кога беше изграден, се случија
протести во селото.

Кремирањето не беше општествено прифатено -
99,8% од луѓето беа закопувани.

Но после 100 год. бројот на кремирани
изнесува три четвртини.

Луѓето се отворени кон промени

ако им се даде можност
да зборуваат за тоа.

Овој разговор за смртта и архитектурата

беше она што сакав да започнам
со мојата прва изложба

во Венеција, во јуни,
насловена „Смрт во Венеција“.

Дизајнот беше прилично разигран

и луѓето можеа буквално да се вклопат.

Ова е еден од нашите експонати -
интерактивна мапа на Лондон

која покажува колку недвижнини во градот

им служат на смртта и на умирањето.

Ако замавнете со рака над мапата,

се открива името на дел од тие недвижнини,
зграда или гробишта.

Нашата друга изложба беше
серија на разгледници

кои луѓето можеа да ги земат.

На нив беа прикажани домови и болици,

гробишта и мртовечници,

кои ја раскажуваат приказната
на различните места

низ кои минуваме на едната
или другата страна од смртта.

Сакавме да покажеме дека
местото каде умираме

е суштествен дел на тоа како умираме.

Најчудни беа реакциите на посетителите,

особено на аудио-визуелниот дел.

Имаше луѓе кои танцуваа, трчаа и скокаа

во обид да ги активираат експонатите
на различни начини,

понекогаш запираа

досетувајќи се дека
се на изложба за смртта

и дека тое а не е најприкладниот
начин на однесување.

Но, се прашувам дали постои начин

на кој треба да се однесуваме кон смртта.

и ако нема, сакам да размислите
што значи добра смрт,

и каква треба да биде архитектурата
која поддржува добра смрт

и може ли да биде помалку
ваква, а повеќе ваква?

Благодарам!

(Аплауз)