Return to Video

Dlaczego Karta Praw nie od razu znalazła się w Konstytucji USA? - James Coll

  • 0:07 - 0:10
    Konstytucja Stanów Zjednoczonych.
  • 0:10 - 0:13
    Jakie masz pierwsze skojarzenia?
  • 0:13 - 0:14
    Wolność słowa?
  • 0:14 - 0:16
    Ochrona przed nielegalną rewizją?
  • 0:16 - 0:18
    Prawo do posiadania i noszenia broni?
  • 0:18 - 0:20
    Tak często cytuje się te punkty,
  • 0:20 - 0:23
    że trudno wyobrazić sobie
    Konstytucję bez nich,
  • 0:23 - 0:27
    ale właśnie tak napisali ją autorzy.
  • 0:27 - 0:30
    Lista poszczególnych swobód,
    znana jako Karta Praw,
  • 0:30 - 0:32
    nie znalazła się w oryginalnym tekście
  • 0:32 - 0:35
    jeszcze przez trzy lata.
  • 0:35 - 0:38
    Czy to znaczy, że twórcy
    nie brali ich pod uwagę?
  • 0:38 - 0:43
    Odpowiedź leży w historii
    samej Konstytucji.
  • 0:43 - 0:46
    Jeszcze zanim padł pierwszy strzał
    wojny o niepodległość USA
  • 0:46 - 0:49
    trzynaście kolonii
    współtworzyło rząd tymczasowy,
  • 0:49 - 0:51
    pod nazwą Kongres Kontynentalny.
  • 0:51 - 0:54
    W trakcie wojny 1781 roku
  • 0:54 - 0:56
    ratyfikowano artykuły konfederacji,
  • 0:56 - 0:59
    pierwszy rząd narodowy.
  • 0:59 - 1:03
    Ustanowienie nowego państwa
    okazało się łatwiejsze niż rządzenie.
  • 1:03 - 1:07
    Kongres nie mógł wymóc
    na stanach przestrzegania praw.
  • 1:07 - 1:10
    Gdy rząd narodowy
    nie mógł uzyskać funduszy,
  • 1:10 - 1:12
    egzekwować umów zagranicznych
  • 1:12 - 1:13
    ani stłumić rebelii,
  • 1:13 - 1:16
    potrzeba reformy stała się oczywista.
  • 1:16 - 1:20
    W maju 1787 roku wszystkie stany,
    z wyjątkiem Rhode Island,
  • 1:20 - 1:25
    wysłały swoich delegatów
    na zjazd konstytucyjny w Filadelfii.
  • 1:25 - 1:29
    Większość delegatów popierała
    nową konstytucję narodową,
  • 1:29 - 1:32
    która stworzy silniejszy rząd federalny.
  • 1:32 - 1:35
    Dzięki kompromisom w kwestiach
    takich jak reprezentowanie stanu,
  • 1:35 - 1:36
    system opodatkowania
  • 1:36 - 1:39
    i wybór prezydenta
  • 1:39 - 1:41
    ich propozycje stopniowo zdobyły poparcie.
  • 1:41 - 1:44
    Ostateczną wersję wrześniową
  • 1:44 - 1:48
    musiały zatwierdzić konwencje
    w poszczególnych stanach.
  • 1:48 - 1:50
    W kolejnych miesiącach
  • 1:50 - 1:54
    ratyfikację omawiało całe młode państwo.
  • 1:54 - 1:56
    Za nowym dokumentem opowiadali się
  • 1:56 - 1:59
    mężowie stanu: Aleksander Hamilton,
  • 1:59 - 2:00
    James Madison
  • 2:00 - 2:02
    oraz John Jay.
  • 2:02 - 2:05
    Razem przygotowali dobitne
    argumenty filozoficzne,
  • 2:05 - 2:08
    przedstawiając swoje stanowisko
    w serii 85 esejów,
  • 2:08 - 2:11
    znanych jako Federalista.
  • 2:11 - 2:13
    Inni uważali, że Konstytucja
    idzie za daleko,
  • 2:13 - 2:15
    że bardziej scentralizowana władza
  • 2:15 - 2:20
    oznacza powrót tyranii,
    spod której stany dopiero się wyzwoliły.
  • 2:20 - 2:22
    Antyfederalistów martwił zwłaszcza
  • 2:22 - 2:27
    brak zapisu ochrony podstawowych wolności.
  • 2:27 - 2:29
    W trakcie konwencji
  • 2:29 - 2:33
    wielu krytyków przeszło
    od opozycji wobec Konstytucji
  • 2:33 - 2:38
    do domagania się deklaracji praw.
  • 2:38 - 2:41
    Dlaczego federalistom
    nie podobał się ten pomysł?
  • 2:41 - 2:43
    Mimo że oponenci zarzucali im despotyzm
  • 2:43 - 2:46
    oraz skupienie pełni władzy
    w rękach rządu centralnego,
  • 2:46 - 2:49
    prawdziwe motywy były natury praktycznej.
  • 2:49 - 2:54
    Skoro część stanów ją ratyfikowała,
    zmiana konstytucji
  • 2:54 - 2:56
    skomplikowałaby cały proces.
  • 2:56 - 3:01
    Według Madisona prawa obywateli
  • 3:01 - 3:03
    gwarantował sam proces demokratyczny,
  • 3:03 - 3:07
    a osobne klauzule niosły ze sobą
    ryzyko błędnej interpretacji.
  • 3:07 - 3:11
    Istniały też obawy, że lista rzeczy,
    których rządowi nie wolno,
  • 3:11 - 3:14
    sugeruje, że reszta jest dozwolona.
  • 3:14 - 3:18
    Po szybkiej ratyfikacji konstytucji
    przez pierwszych pięć stanów
  • 3:18 - 3:20
    rozgorzała debata.
  • 3:20 - 3:22
    Massachusetts oraz kilka innych stanów
  • 3:22 - 3:27
    zgodziło się ratyfikować pod warunkiem
    zaproponowania własnych poprawek.
  • 3:27 - 3:31
    Wiodący federaliści dostrzegli
    potrzebę kompromisu
  • 3:31 - 3:33
    i obiecali uwzględnić sugestie.
  • 3:33 - 3:38
    Gdy po ratyfikacji przez dziewięć stanów
    Konstytucja nabrała mocy,
  • 3:38 - 3:41
    federaliści dotrzymali obietnicy.
  • 3:41 - 3:43
    Podczas pierwszego Kongresu
    Stanów Zjednoczonych
  • 3:43 - 3:45
    kongresmen James Madison,
  • 3:45 - 3:48
    jako członek Izby Reprezentantów,
    zgłosił poprawki,
  • 3:48 - 3:52
    które wcześniej uważał za niepotrzebne.
  • 3:52 - 3:53
    Po długiej debacie i korektach,
  • 3:53 - 3:55
    najpierw w Kongresie,
  • 3:55 - 3:56
    potem w każdym stanie,
  • 3:56 - 4:01
    ratyfikowano dziesięć poprawek
    15 grudnia 1791 roku,
  • 4:01 - 4:06
    ponad trzy lata
    od zalegalizowania konstytucji.
  • 4:06 - 4:10
    Dzisiaj każde zdanie, słowo
    czy przecinek w Karcie Praw
  • 4:10 - 4:14
    uważa się za podstawę swobód,
    którymi cieszą się Amerykanie,
  • 4:14 - 4:17
    mimo że pominęli je pierwsi twórcy.
Title:
Dlaczego Karta Praw nie od razu znalazła się w Konstytucji USA? - James Coll
Description:

Cała lekcja: http://ed.ted.com/lessons/why-wasn-t-the-bill-of-rights-originally-in-the-us-constitution-james-coll
Z czym przede wszystkim kojarzy ci się Konstytucja Stanów Zjednoczonych? Z wolnością słowa? Prawem do noszenia broni? Te fragmenty cytuje się tak często, że trudno sobie wyobrazić konstytucję bez nich. Ale lista swobód, znana jako Karta Praw, nie znalazła się w oryginalnym tekście i została dodana dopiero po trzech latach. Dlaczego? James Coll cofa się do genezy Konstytucji, żeby zbadać, dlaczego tak się stało.

Lekcja: James Coll, animacja: Augenblick Studios.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:33

Polish subtitles

Revisions