Return to Video

Jak wiążą się atomy - George Zaidan i Charles Morton

  • 0:07 - 0:09
    Większość atomów nie występuje samotnie,
  • 0:09 - 0:12
    tylko tworzy wiązania z innymi atomami.
  • 0:12 - 0:14
    Wiązania mogą powstać między atomami
  • 0:14 - 0:15
    tego samego pierwiastka
  • 0:15 - 0:17
    lub atomami różnych pierwiastków.
  • 0:17 - 0:20
    Pewnie wyobrażasz sobie wiązanie
    jako zażartą rywalizację.
  • 0:20 - 0:22
    Jeśli atom jest dość silny,
  • 0:22 - 0:24
    może przyciągać jeden
    lub więcej elektronów
  • 0:24 - 0:26
    innego atomu.
  • 0:26 - 0:29
    Powstaje w ten sposób
    jeden jon o ładunku ujemnym
  • 0:29 - 0:31
    i jeden jon o ładunku dodatnim.
  • 0:31 - 0:34
    Przyciąganie między przeciwnymi ładunkami
  • 0:34 - 0:36
    zwane jest wiązaniem jonowym.
  • 0:36 - 0:40
    To trochę tak, jakby dzielić się zabawką,
  • 0:40 - 0:43
    i już nigdy jej nie odzyskać.
  • 0:43 - 0:45
    Sól kuchenna, chlorek sodu,
  • 0:45 - 0:48
    jest trzymana przez wiązania jonowe.
  • 0:48 - 0:50
    Każdy atom sodu oddaje jeden elektron
  • 0:50 - 0:52
    każdemu atomowi chloru,
  • 0:52 - 0:53
    powstają jony,
  • 0:53 - 0:55
    które układają się
  • 0:55 - 0:58
    w trójwymiarową siatkę zwaną kratownicą,
  • 0:58 - 0:59
    w której każdy jon sodu
  • 0:59 - 1:02
    łączy się z sześcioma jonami chloru,
  • 1:02 - 1:03
    a każdy jon chloru jest połączony
  • 1:03 - 1:06
    z sześcioma jonami sodu.
  • 1:06 - 1:08
    Atomy chloru nigdy nie oddają sodowi
  • 1:08 - 1:10
    swoich elektronów.
  • 1:11 - 1:14
    Te oddziaływania nie zawsze
    są takie oczywiste.
  • 1:14 - 1:17
    Jeżeli jeden atom
    nie przytłacza innego całkowicie,
  • 1:17 - 1:19
    mogą dzielić ze sobą elektrony.
  • 1:19 - 1:21
    To taka impreza,
  • 1:21 - 1:23
    na którą ty i kolega przynosicie potrawy,
  • 1:23 - 1:25
    po czym wspólnie je dzielicie.
  • 1:25 - 1:28
    Każdy atom jest przyciągany
    przez wspólne elektrony
  • 1:28 - 1:29
    znajdujące się między nimi.
  • 1:29 - 1:32
    Ten typ przyciągania nazywamy
    wiązaniem kowalentnym.
  • 1:32 - 1:35
    Białka i DNA w organizmie, przykładowo,
  • 1:35 - 1:38
    trzymają się razem
    dzięki wiązaniom kowalentnym.
  • 1:38 - 1:40
    Niektóre atomy mogą tworzyć
    wiązania kowalentne
  • 1:40 - 1:41
    z tylko jednym atomem,
  • 1:41 - 1:43
    inne - z wieloma.
  • 1:43 - 1:45
    Liczba innych atomów,
  • 1:45 - 1:47
    z którymi atom może się związać,
  • 1:47 - 1:49
    zależy od tego,
    jak ułożone są jego elektrony.
  • 1:49 - 1:51
    Jak więc ułożone są elektrony?
  • 1:51 - 1:54
    Każdy atom czystego,
    niezwiązanego pierwiastka
  • 1:54 - 1:55
    jest elektrycznie obojętny,
  • 1:55 - 1:57
    bo posiada taką samą liczbę
  • 1:57 - 1:58
    protonów w jądrze
  • 1:58 - 2:01
    jak i elektronów dookoła jądra.
  • 2:01 - 2:04
    Nie wszystkie te elektrony
    mogą tworzyć wiązania.
  • 2:04 - 2:06
    Jedynie zewnętrzne elektrony,
  • 2:06 - 2:09
    mające orbitale najdalej od jądra,
  • 2:09 - 2:10
    mające największą energię,
  • 2:10 - 2:13
    mogą brać udział w tworzeniu wiązania.
  • 2:13 - 2:16
    Skądinąd odnosi się to też
    do wiązania jonowego.
  • 2:16 - 2:17
    Pamietacie chlorek sodu?
  • 2:17 - 2:19
    Elektron tracony przez sód
  • 2:19 - 2:21
    leży najdalej od jądra,
  • 2:21 - 2:23
    a orbital, który obejmuje ten elektron,
  • 2:23 - 2:25
    gdy przechodzi do chloru,
  • 2:25 - 2:28
    też leży najdalej od jądra.
  • 2:28 - 2:30
    Wracając do wiązania kowalentnego.
  • 2:30 - 2:32
    Węgiel ma cztery elektrony
  • 2:32 - 2:33
    wolne do tworzenia wiązania,
  • 2:33 - 2:34
    azot ma trzy,
  • 2:34 - 2:35
    tlen dwa.
  • 2:35 - 2:37
    Tak więc węgiel
    może tworzyc cztery wiązania,
  • 2:37 - 2:40
    azot trzy, a tlen dwa.
  • 2:40 - 2:41
    Wodór ma tylko jeden elektron,
  • 2:41 - 2:43
    może więc tworzyć tylko jedno wiązanie.
  • 2:43 - 2:45
    W specyficznych przypadkach
  • 2:45 - 2:48
    atom może niespodziewanie
    tworzyć więcej wiązań,
  • 2:48 - 2:50
    jednak muszą mieć naprawdę dobry powód,
  • 2:50 - 2:52
    bo inaczej wszystko się rozleci.
  • 2:52 - 2:53
    Grupy atomów,
  • 2:53 - 2:56
    które dzielą kowalentnie elektrony,
  • 2:56 - 2:58
    nazywa się cząsteczkami.
  • 2:58 - 2:59
    Mogą być małe.
  • 2:59 - 3:01
    Na przykład, każda cząsteczkę tlenu
  • 3:01 - 3:03
    tworzą tylko dwa atomy tlenu
  • 3:03 - 3:05
    związane ze sobą.
  • 3:05 - 3:06
    Mogą też być bardzo duże.
  • 3:06 - 3:09
    Ludzki chromosom 13
    to tylko dwie cząsteczki,
  • 3:09 - 3:13
    jednak każda ma ponad 37 miliardów atomów.
  • 3:13 - 3:14
    Ta okolica,
  • 3:14 - 3:15
    to miasto atomów,
  • 3:15 - 3:18
    jest utrzymywana przez
    skromne wiązania chemiczne.
Title:
Jak wiążą się atomy - George Zaidan i Charles Morton
Description:

Zobacz pełną lekcję: http://ed.ted.com/lessons/how-atoms-bond-george-zaidan-and-charles-morton

Atomy mogą tworzyć wiązania (i robią to) w sposób ciągły; w ten sposób tworzą cząsteczki. Czasami, w zażartej atomowej rywalizacji, jeden atom przyciąga elektrony innego, tworząc wiązanie jonowe. Atomy mogą również grać fair i dzielić elektrony w wiązaniu kowalentnym. Od zwykłego tlenu po złożony chromosom 13, George Zaidan i Charles Morton opisują skromne wiązania chemiczne.

Lekcja: George Zaidan i Charles Morton, animacja: Bevan Lynch.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:34

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.