Sherry Turkle: İletişim içerisinde, ama yalnız mıyız?

Teknolojiden çok şey beklerken, birbirimizden beklentilerimiz azaldı mı? Sherry Turkle teknolojik araçların ve çevirimiçi karakterlerimizin insan irtibatını ve iletişimini nasıl yeniden tanımladığını inceliyor -- ve bizden sahip olmak istediğimiz yeni iletişim türleri hakkında düşünmemizi istiyor.

Biraz önce,

kızım Rebecca bana iyi şanslar mesajı attı.

Mesajında,

"Anneciğim ortalığı yıkacaksın." demiş.

Bunu seviyorum.

Bu mesajı almak

bana sarılmış olması gibi.

Ve işte gördünüz.

Merkezi bir

ikilemi taşıyorum.

Ben, mesajların

çok fazlasının sorun yarattığını

size anlatan ama

onları seven bir kadınım.

Aslında kızımın bu mesajı

hikayemin başlangıcını hatırlatıyor.

1996'da, ilk TED konuşmamı yaparken,

Rebecca 5 yaşındaydı

ve tam şurada oturuyordu,

şu ön sırada.

O zaman internetin hayatımıza

girişini kutlayan bir kitap yazmıştım

ve Wired dergisinde kapak

olmak üzereydim.

O günlerde,

sohbet odaları ve çevrim içi

sanal iletişim yollarıyla tanışıyorduk.

Kendimizin farklı yanlarını keşfediyorduk.

Ve sonra kablolardan kurtulduk.

Bundan etkilenmiştim.

Ve bir psikolog olarak beni en çok etkileyen

şu fikirdi:

bu sanal alemde kendimizle, kimliklerimizle ilgili

öğrendiklerimizi, gerçek hayatta

daha iyi yaşamak için kullanabiliyorduk.

Şimdi 2012'ye gelelim.

Yeniden TED sahnesindeyim.

Kızım 20 yaşında. Üniversiteye gidiyor.

Cep telefonuyla uyuyor,

ben de öyle.

Ve yeni bir kitap yazdım,

ama bu seferki beni

Wired dergisinin kapağına

taşımayacak.

Peki ne oldu?

Hala teknolojiyle ilgili heyecanlıyım,

ama inandığım

ve burada anlatacağım şey şu:

teknolojinin bizi istemediğimiz yere

götürmesine izin veriyoruz.

Geçen 15 yıl içinde,

mobil iletişim teknolojilerini inceledim

ve yüzlerce insanla görüştüm,

genç ve yaşlı,

çevrim içi hayatlarıyla ilgili.

Ve şunu anladım:

bizim küçük araçlarımız,

cebimizdeki küçük araçlar,

psikolojik olarak o kadar güçlü ki

sadece yaptıklarımızı değiştirmekle kalmıyor,

kim olduğumuzu da değiştiriyor.

Şu anda araçlarımızla yaptığımız şeyleri

birkaç yıl önce yapacak olsaydık

tuhaf ve rahatsız edici

bulurduk,

ama kısa sürede alıştık ve artık

yaptığımız şey bu.

Hemen bazı örneklere bakalım:

İnsanlar yönetim kurulu toplantılarında

mesaj ya da e-mail yazıyorlar.

Ders esnasında, sunum sırasında

hatta her çeşit toplantıda mesajlaşıyor,

alışveriş yapıyor ya da Facebook'a giriyorlar.

İnsanlar bana yeni bir önemli yetenekten bahseder oldu:

mesajlaşırken

göz teması kurmak.

(Gülüşmeler)

İnsanlar bunun zor olduğunu

ama imkansız olmadığını anlatıyor.

Ebeveynler sofrada

mesajlaşıyor ya da e-posta yazıyor

ve çocuklar anne-babaları tüm dikkatlerini

kendilerine vermediklerinden şikayet ediyorlar.

Ama sonra aynı çocuklar

birbirlerine de tüm dikkatlerini vermiyorlar.

Bu fotoğraf

kızım ve arkadaşlarının

birlikteyken

birlikte olmayışlarının bir karesi.

Ve cenazelerde bile mesaj yazıyoruz.

Şunu inceledim.

Kendimizi acılarımızdan

ve derin düşüncelerimizden çekip

telefonlarımıza dalıyoruz.

Buradaki sorun ne?

Bence sorun var

çünkü kendimizi bir probleme sürüklüyoruz --

birbirimizle nasıl

ilişki kuracağımızla ilgili bir probleme,

ve ayrıca

kendimizle kuracağımız ilişki

ve kendimizi yansıtma kapasitemizle ilgili bir problem.

Beraberken yalnız olmanın

bu yeni yoluna alışıyoruz.

İnsanlar hem beraber olmak,

hem de başka yerde olmak istiyor --

olmak istedikleri tüm farklı yerlerle irtibat kurmak istiyor.

İnsanlar hayatlarını uyarlamak istiyor.

Oldukları her yere girip çıkmak istiyor

çünkü kendileri için mühim olan

dikkatlerini verdikleri yeri kontrol edebilmek.

Yani o kurul toplantısına gitmek istiyorsunuz,

ama sadece sizi ilgilendiren yere

dikkatinizi vermek istiyorsunuz.

Ve bazı insanlar bunun iyi bir şey olduğunu düşünüyor.

Ama bunun sonunda

devamlı bağlantıda olsak bile

kendimizi birbirimizden saklanırken bulabiliriz.

50 yaşında bir iş adamı

artık iş yerinde

iş arkadaşları yokmuş gibi hissettiğinden yakındı.

İşe gittiğinde durup da kimseyle konuşmuyor,

kimseyi aramıyor.

Dediğine göre iş arkadaşlarını rahatsız etmek istemiyor.

çünkü dediğine göre: "E-postalarıyla çok meşguller."

Ama sonra kendini durdurup

dedi ki, "Biliyor musun, sana doğruyu söylemiyorum.

Asıl rahatsız edilmek istemeyen benim.

Sanırım istemem gerek

ama aslında Blackberry'mle meşgul olmayı tercih ediyorum."

Nesillerdir insanların

birbirine yeterince doyamadığını görüyorum,

sadece ve sadece

birbirlerine belli mesafede ulaşabiliyorlar,

kontrol edebildikleri miktarlarda.

Ben buna Goldilocks etkisi diyorum:

ne çok yakın ne çok uzak,

tam ayarında.

Ama orta yaşlı bir yöneticiye göre

ayarında olan miktar

yüz yüze ilişkilerini geliştirmesi gereken

bir ergen için sorun yaratabilir.

Kısa mesajı her şey için kullanan

18 yaşında bir genç, bana

efkarlı bir şekilde şöyle dedi:

"Bir gün, bir gün,

ama kesinlikle şimdi değil,

nasıl sohbet edileceğini öğrenmek isterim."

İnsanlara şunu sorduğumda:

"Birileriyle sohbet etmenin nesi yanlış?"

Cevap şu oluyor: "Sohbet etmekteki sorunu söyleyeyim.

Gerçek zamanda oluyor

ve söyleyeceğin şeyi kontrol edemiyorsun."

İşte bu da son nokta.

Mesajlar, e-posta, iletiler,

bunların hepsi

olmak istediğimiz kişiyi sunmamıza müsade ediyor.

Düzenleme yapabiliyoruz,

ve bu silebileceğimiz anlamına da geliyor,

ve bu da yüzümüzü, sesimizi,

vücudumuzu rötuşlayabileceğimiz

anlamına geliyor --

ne çok az, ne çok fazla,

tam ayarında.

İnsan ilişkileri

çok zengin olduğu gibi dağınık

ve talepkar.

Biz de tüm bunları teknolojiyle temizliyoruz.

Ve bunu yaptığımızda

ortaya çıkan şeylerden biri

sohbet etmeyi sade bir bağlantıya

kurban etmemiz oluyor.

Kendimizle ilgili eksik bilgiler veriyoruz.

Ve zamanla,

bunu unutmuş gibi görünüyoruz,

ya da umursamaktan vazgeçmiş gibi.

Stephen Colbert bana

şu derin soruyu sorduğunda

hazırlıksız yakalanmıştım,

çok temel bir soru.

Demişti ki," Bu küçük tweetlerin hepsi

çevrim içi iletişimin

bu küçük yudumları,

bir araya geldiğinde

gerçek bir sohbeti oluşturmuyor mu?"

Cevabım hayırdı,

birleşmiyorlar.

Yudumları birleştirmek

işe yarar miktarda bilgi oluşturmaya yarar,

yani "Seni düşünüyorum." demeye yarayabilir

hatta "Seni seviyorum." bile olabilir --

Yani kızımdan aldığım mesajla

nasıl hissettiğime bir bakın --

ama birbiriniz hakkında bir şeyler

öğrenmek için gerçekten işe yaramazlar,

birbirinizi tanımak ve anlamak için yetmezler.

Ve birbirimizle sohbet ederken

aslında birbirimizle nasıl sohbet edebileceğimizi

öğreniyoruz.

Yani gerçek bir sohbet kurmak

çok önemlidir,

çünkü bu bizim kendimizi yansıtma

yeteneğimizi geliştirmeye yarar.

Büyüyen çocuklar için,

bu yetenek gelişimin temelidir.

Hep duyuyorum:

"Konuşmaktansa mesaj atarım."

Ve şunu görüyorum:

insanlar gerçek sohbetler dışında kendileriyle ilgili

eksik bilgi vermeye ve

daha azıyla idare etmeye öyle alışmışlar ki

neredeyse diğer insanlar olmadan da

yaşayabilmek için istekli hale gelmişler.

Mesela,

çoğu insan bana şöyle bir dileğinı anlattı,

Apple iPhone'un dijital asistanı Siri'nin

bir gün daha gelişmiş bir versiyonunun çıkıp

başkaları dinlemezken dinleyen

en iyi arkadaşımızmış gibi

olmasını istiyorlar.

Böylesi bir dileğin

son 15 yılda öğrenmiş olduğum

çok acı bir gerçeği yansıttığına inanıyorum.

Kimsenin bizi dinlemediği hissinin

teknolojiyle aramızdaki

ilişkide çok önemli bir rolü var.

Bu yüzden bir Facebook sayfasına

ya da bir Twitter hesabına sahip olmak

çekici geliyor --

onlarca otomatik dinleyici.

Ve kimsenin bizi dinlemediği hissi

bizi umursuyormuş gibi görünen

mekinelerle daha çok zaman geçirmemize sebep oluyor.

Yeni robotlar geliştiriyoruz,

sosyal robotlar deniyor,

arkadaş olmak için özellikle geliştirilmiş robotlar --

yaşlılar için,

çocuklarımız için,

bizim için.

Birbirimize destek olacağımızla

ilgili inancı bu kadar mı yitirdik?

Araştırmam sırasında

huzurevlerinde çalıştım,

ve yaşlılara, anlaşıldıkları hissini

yaşatmak için tasarlanan

bu sosyal robotlardan götürdüm.

Ve bir gün oraya gittiğimde

çocuğunu kaybetmiş bir kadın

yavru fok balığı şeklindeki

bir robotla konuşuyordu.

Robot kadının gözlerinin içine bakıyormuş gibi görünüyordu.

Kadının anlattıklarını anlıyormuş gibiydi.

Bu onu rahatlatıyordu.

Ve bir çok insan bunu büyüleyici buldu.

Ama o kadın, insan hayatında

hiçbir deneyimi olmayan bir makineyle

hayatına anlam katmaya çalışıyordu.

O robot harika bir gösteri sergiledi.

Ve biz çok savunmasızız.

İnsanlar gerçek olmayan empatiyle

çoğu kez karşılaşırlar.

O sırada,

o kadın gerçek olmayan

empatiyle karşı karşıyayken,

ben "Bu robot empati kuramaz." diye düşünüyordum

"Ölümle yüzleşemez.

Hayatın ne olduğunu bile bilmiyor."

Ve o kadın robot arkadaşından

destek alırken,

bunu büyüleyici bulmadım;

Bence bu benim 15 yıllık çalışmalarımın içinde en karmaşık

en iç burkan anlardan biriydi.

Ama geriye çekilince,

kendimi

büyük bir fırtınanın

soğuk merkezinde hissettim.

Teknolojiden çok fazla şey beklerken

birbirimizden beklentilerimiz azalmış.

Ve kendime şunu sordum,

"Her şey buraya nasıl geldi?"

Ve bence bunun nedeni

teknolojinin bize en savunmasız

yanlarımızdan hitap edebilmesi.

Ve biz savunmasızız.

Yalnızız.

Ama yakınlıktan korkuyoruz.

Ve bu yüzden sosyal ağlardan sosyal robotlara kadar,

arkadaşlığın talepkarlığı olmadan

bize eşlik edildiği illüzyonunu yaratacak

teknolojiler geliştiriyoruz.

Biz teknolojiyi rahatlıkla kontrol edebileceğimiz

yollarla bağlantıda olmak için kullanıyoruz.

Ama o kadar da rahat değiliz.

O kadar kontrolümüz de yok.

Bugünlerde, ceplerimizdeki o telefonlar

akıllarımızı ve kalplerimizi değiştiriyor

çünkü bize

üç tatmin edici hayali sunuyor.

Bir, dikkatimizi nereye istersek

oraya verebiliriz;

iki, her zaman bir dinleyen bulabiliriz;

ve üç, asla yalnız olmayacağız.

Ve bu üçüncü fikir,

asla yalnız olmayacağımız fikri,

ruhlarımızı değiştirmemiz için yeterli.

Çünkü insanlar yalnız kaldıklarında,

birkaç saniye bile olsa,

endişeleniyorlar, panikliyorlar ve huzursuzlanıyorlar,

bir araç aramaya başlıyorlar.

Çıkış kuyruğundaki ya da kırmızı ışıkta bekleyen

insanlara bir bakın.

Yalnız kalmak çözülmesi gereken bir problem gibi.

Ve insanlar da bağlanarak çözüme ulaşmaya çalışıyorlar.

Ama burada, bağlantı

tedaviden çok bir belirti gibi.

Asıl problemi anlatıyor ama

çözmüyor.

Ama belirtiden daha çok,

devamlı bağlantı insanların

kendileri hakkında düşüncelerini değiştiriyor.

Yeni bir varoluşu şekillendiriyor.

Bunu tanımlayacak en iyi söz ise

paylaşıyorum öyleyse varım.

Teknolojiyi, fikirlerimizi ve duygularımızı

düşünürken bile paylaşarak

kendimizi tanımlamak için kullanıyoruz.

Önceleri şöyleydi:

Birşey hissediyorum,

telefon edeceğim.

Şimdi ise: Birşeyler hissetmek istiyorum,

bir mesaj atmam gerek.

Bu yeni "Paylaşıyorum öyleyse varım"

rejimindeki sorun

bağlantımız olmadan

kendimiz gibi hissetmiyor oluşumuz.

Neredeyse kendimizi hissetmiyoruz.

Sonra ne yapıyoruz? Daha fazla bağlanıyoruz.

Ama bu süreç içinde,

kendimizi yalıtılmış olmaya hazırlıyoruz.

Bağlantıda olmaktan yalıtılmış olmaya nasıl geçersiniz?

Eğer yalnız olma kapasitenizi

ayrı kalma ve kendinizi toparlama yeteneğinizi

geliştirmezseniz

yalıtılmış olursunuz.

Yalnızlık kendinizi bulacağınız yerdir,

böylece diğer insanlara ulaşabilir

ve gerçek bağlantılar kurarsınız.

Yalnızlık için yeterli kapasitemiz yoksa,

endişemizi azaltmak ve hayatta olduğumuzu

hissetmek için diğer insanlara yöneliriz.

Bu olduğunda,

onların kim oldukları önemsizleşir.

Onları, kendi kişiliğimizin

kırılgan yanlarını

desteklemek için kullanıyor oluruz.

Bir şekilde devamlı bağlantıda olmanın bizi

daha az yalnız hissettireceğini sanıyoruz.

Ama bu bir risk,

çünkü aslında gerçek olan bunun tam tersi.

Eğer yalnız olma yeteneğimiz yoksa,

daha çok yalnız kalmaya mahkumuz.

Ve eğer çocuklarımıza yalnız olmayı öğretmezsek,

sadece nasıl yalnız kalınacağını

bilecekler.

1996'da TED konuşmamda,

ilk sanal topluluklarla ilgili

çalışmalarımdan bahsederken,

şöyle demiştim: "Hayatlarının

çoğunu ekranlarda geçirenler

kendini yansıtma ruhuna ulaşmış olacaktır.".

Ve şu anda burada söyleyeceğim şey şu:

yansıma ve bunun ötesinde,

bugünkü teknoloji kullanımının bizi götürdüğü yerle ilgili

bir sohbet,

bize neye mal olursa olsun.

Teknolojiye vurulmuş durumdayız.

Ve genç aşıklar gibi korkuyoruz,

ya çok muhabbet tez ayrılık getirirse diye.

Ama artık konuşma zamanı.

Biz teknolojiyle büyüdük

bu yüzden onun da artık büyüdüğünü sanıyoruz.

Ama değil, daha bu onun ilk günleri.

Onu nasıl kullanacağımızı

ve nasıl kuracağımızı düşünmek için

çok zamanımız var.

Tüm aletlerimizi kapatalım

gibi bir öneride bulunmuyorum,

sadece onlarla, birbirimizle ve kendimizle

daha bilinçli bir ilişki kuralım

diyorum.

Atılacak ilk adımlar şöyle olmalı.

Yalnızlığın iyi birşey olduğunu

görmeye başlayın.

Ona yer açın.

Bunun bir değer olduğunu

çocuklarınıza göstermenin bir yolunu bulun.

Evinizde sakin alanlar yaratın --

mutfak, yemek odası --

ve buraları sohbet alanı olarak düzenleyin.

İş yerinde de aynı şeyi yapın.

İş yerinde, o kadar internete gömülüyüz ki

düşünmeye zamanımız yok,

gerçekten mühim şeyleri

konuşmaya zamanımız yok.

Bunu değiştirin.

En önemlisi, gerçekten birbirimizi dinlememiz gerek,

sıkıcı şeyler de dahil.

Çünkü tökezlediğimiz,

duraksadığımız ya da sözlerimizi bulamadığımız

anlar aslında kendimizi gerçekten gösterdiğimiz anlardır.

Teknolojinin insan iletişimini

değiştirmek için bir teklifi var --

birbirimizi ve kendimizi

nasıl umursadığımızı da --

ama aynı zamanda bize değerlerimizi

ve yönümüzü belirlemek için

fırsatlar sunuyor.

Ben iyimserim.

Başlamak için her şeye sahibiz.

Birbirimize sahibiz.

Ve eğer hassasiyetlerimizi bilirsek

kazanma şansımız çok yükselir.

Teknoloji bize

daha karmaşık şeyler gerektiğini

söyleyip, daha basit

şeyler vaat ettiğinde dinliyoruz.

Çalışmamda,

hayatın zor, ilişkilerin riskli

olduğunu çok duydum.

Ve sonra teknoloji var --

basit, umut dolu,

iyimser, hep genç.

Kurtarıcıyı çağırmak gibi birşey.

Bir reklam kampanyası

profil resminizle çevrim içi olduğunuzda

"Sonunda, arkadaşlarınızı,

vücudunuzu, hayatınızı sevebilirsiniz."

diyor.

Sanal romantizme sürükleniyoruz,

dünyalara benzeyen bilgisayar oyunlarına,

robotların bir gün gerçek arkadaşlarımız

olacağı fikrine sürükleniyoruz.

Arkadaşlarla bara gitmek yerine

akşamımızı sosyal ağlarda geçiriyoruz.

Ama yer değiştirme hayallerimiz

bize pahalıya patladı.

Şimdi teknolojinin

bizi gerçek hayatlarımıza

kendi vücutlarımıza

kendi toplumumuza, politikamıza

kendi gezegenimize

geri götürmesi için

gerekli yollara odaklanmalıyız.

Bize ihtiyaçları var.

Artık dijital teknolojinin,

hayallerimizdeki teknolojinin

bu hayatı nasıl sevdiğimiz hayata

dönüştüreceğini

konuşalım.

Teşekkürler.

(Alkışlar)