Η αρχιτεκτονική βρίσκει θέση στην κοινότητά της

Όταν ανατέθηκε στον υπότροφο του TED, Σαβιέ Βιλάλτα, να δημιουργήσει ένα πολυόροφο εμπορικό κέντρο στην Αντίς Αμπέμπα, πανικοβλήθηκε. Άλλα κέντρα εκπροσωπούσαν ό,τι μισούσε στη σύγχρονη αρχιτεκτονική: πολυδάπανοι, γυάλινοι πύργοι που απαιτούσαν τόνους ενέργειας, των οποίων ο σχεδιασμός καμία σχέση δεν είχε με την Αφρική. Σ' αυτόν τον χαρισματικό λόγο, ο Βιλάλτα δείχνει πώς υπερασπίζεται μια εναλλακτική προσέγγιση: να αξιοποιήσει τη φύση, να αναφερθεί στον παραδοσιακό σχεδιασμό και να δημιουργήσει πανέμορφα, μοντέρνα, εικονικά κτήρια που ταιριάζουν σε μια κοινωνία.

Η δουλειά μου εστιάζει στη σχέση

μεταξύ της ζωής μας στην κοινότητα

ως μέρος του περιβάλλοντος

όπου η αρχιτεκτονική αναπτύσσεται

μέσα από τις φυσικές
τοπικές συνθήκες και παραδόσεις.

Σήμερα έφερα ως παράδειγμα

δύο πρόσφατα έργα.

Και τα δύο υλοποιούνται
σε αναδυόμενες χώρες,

το ένα στην Αιθιοπία
και το άλλο στην Τυνησία.

Ένα άλλο κοινό τους στοιχείο είναι

ότι οι διαφορετικές αναλύσεις
από διαφορετικές πτυχές

συμβάλλουν ουσιαστικά
στο τελικό αρχιτεκτονικό έργο.

Το πρώτο παράδειγμα
ξεκίνησε με μια πρόσκληση

να σχεδιάσω ένα πολυόροφο εμπορικό κέντρο

στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα,
της Αιθιοπίας,

Αυτό ήταν το είδος του κτηρίου

που έδειξαν στην ομάδα μου και εμένα
σαν παράδειγμα

αυτού που έπρεπε να σχεδιάσουμε.

Στην αρχή, η πρώτη μου αντίδραση ήταν

να το βάλω στα πόδια.

(Γέλια)

Αφού είδα μερικά απ' αυτά τα κτήρια --

υπάρχουν πολλά σαν αυτό στην πόλη --

συνειδητοποιήσαμε πως έχουν
τρία πολύ βασικά χαρακτηριστικά.

Πρώτον, είναι σχεδόν άδεια

διότι στεγάζουν
πολύ μεγάλα καταστήματα

τα οποία όμως είναι
πολύ ακριβά για τον κόσμο.

Δεύτερον,
έχουν τεράστιες ενεργειακές ανάγκες

διότι εξαιτίας
της γυάλινης επιφάνειάς τους

δημιουργείται θερμότητα στο εσωτερικό

και αυξάνονται οι ανάγκες κλιματισμού.

Αυτό δεν θα 'πρεπε
να συμβαίνει σε μια πόλη

που έχει πολύ ήπιο καιρό

με θερμοκρασίες που κυμαίνονται
από 20 μέχρι 25 βαθμούς όλο τον χρόνο.

Και τρίτον, η όψη τους
δεν έχει καμία σχέση

με την Αφρική και την Αιθιοπία.

Αυτό είναι κρίμα σε ένα μέρος
με τόσο πλούσιο πολιτισμό και παραδόσεις.

Επίσης κατά τη διάρκεια
της πρώτης μας επίσκεψης στην Αιθιοπία.

γοητεύτηκα από την παλιά αγορά,

μια υπαίθρια κατασκευή

όπου χιλιάδες άνθρωποι
ψωνίσουν καθημερινά

από τους μικροπωλητές.

Επιπλέον, δίνει την αίσθηση
του δημόσιου χώρου

που χρησιμοποιεί τον εξωτερικό χώρο
για να δημιουργήσει δραστηριότητα.

Οπότε σκέφτηκα, αυτό είναι
που θέλω πραγματικά να σχεδιάσω,

όχι ένα εμπορικό κέντρο.

Το ερώτημα όμως ήταν πώς θα μπορούσαμε
να φτιάξουμε ένα πολυόροφο,

σύγχρονο κτήριο
βασιζόμενοι σε αυτές τις αρχές.

Επόμενη πρόκληση αποτέλεσε
ο χώρος ανέγερσης του κτηρίου

σε μια πραγματικά
ανερχόμενη περιοχή της πόλης,

όπου τα περισσότερα από τα κτήρια
της φωτογραφία

δεν βρίσκονται σε αυτή την περιοχή.

Επίσης βρισκόταν ανάμεσα
σε δύο παράλληλους δρόμους

που δεν συνδέονται μεταξύ τους
για εκατοντάδες μέτρα.

Οπότε το πρώτο πράγμα που κάναμε
ήταν να δημιουργήσουμε μια σύνδεση

μεταξύ αυτών των δύο δρόμων,

τοποθετώντας εκεί όλες
τις εισόδους του κτηρίου.

Αυτό προεκτείνεται
με ένα κεκλιμένο αίθριο

που δημιουργεί έναν υπαίθριο χώρο
μέσα στο κτήριο

το οποίο χάρη στο σχήμα του
προστατεύει τον χώρο

από τον ήλιο και τη βροχή.

Γύρω απ' αυτό το κενό

προσαρμόσαμε αυτήν την ιδέα
της αγοράς με τα μικρά μαγαζιά,

που αλλάζουν σε κάθε όροφο
λόγω του σχήματος του κενού.

Έπειτα, αναρωτήθηκα
πώς να κλείσω το κτήριο;

Και ήθελα πραγματικά να βρω μια λύση

που θα ανταποκρινόταν
στις τοπικές κλιματικές συνθήκες.

Και άρχισα να σκέφτομαι το υφαντό

σαν ένα κέλυφος φτιαγμένο από τσιμέντο

με τρύπες που αφήνουν τον αέρα

και το φως να διέρχεται
ενώ ταυτόχρονα τα φιλτράρουν.

Μετά η έμπνευση ήρθε
απ' αυτά τα πανέμορφα κουμπιά

στα φορέματα των γυναικών της Αιθιοπίας.

Οι μορφοκλασματικές
γεωμετρικές ιδιότητες

με βοήθησαν να σχηματίσω
όλη την πρόσοψη.

Την χτίζουμε

με αυτά τα μικρά
προκατασκευασμένα κομμάτια

που είναι τα παράθυρα
που αφήνουν τον αέρα και το φως

να μπαίνουν ελεγχόμενα μέσα στο κτήριο.

Και αυτό συμπληρώνεται
με τα μικρά χρωματιστά γυαλιά

που χρησιμοποιούν το φως
από μέσα από το κτήριο

για να το φωτίσουν τη νύχτα.

Μ' αυτές τις ιδέες, δεν ήταν εύκολο αρχικά
να πείσουμε τους εργολάβους

γιατί λέγανε,

«Αυτό δεν είναι εμπορικό κέντρο.
Δεν ζητήσαμε αυτό».

Αλλά μετά συνειδητοποιήσαμε όλοι
πως αυτή η ιδέα της αγοράς

έτυχε να είναι πολύ πιο επικερδής
από αυτήν του εμπορικού κέντρου

γιατί είχανε περισσότερα μαγαζιά
να πουλάνε.

Επίσης, η ιδέα της πρόσοψης
ήταν πολύ, πολύ φθηνότερη,

όχι μόνο λόγω του υλικού
σε σχέση με το γυαλί,

αλλά επειδή δεν χρειαζόμασταν
πλέον κλιματισμό.

Οπότε, κάναμε οικονομίες
στον προϋπολογισμό

για να εκτελέσουμε το έργο.

Και η πρώτη εκτέλεση
ήταν να σκεφτούμε

το πώς μπορούσαμε να κάνουμε
το κτήριο ενεργειακά αυτόνομο

σε μια πόλη που έχει διακοπές
ρεύματος σχεδόν κάθε μέρα.

Έτσι δημιουργήσαμε ένα μεγάλο πλεονέκτημα
τοποθετώντας φωτοβολταϊκά στην ταράτσα.

Και μετά από κάτω απ' αυτά τα πάνελ

σκεφτήκαμε την οροφή σαν έναν νέο δημόσιο
χώρο εστιάσεων και μπαρ

που θα δημιουργούσαν
αυτήν την αστική όαση.

Αυτές οι βεράντες στην ταράτσα,

συλλέγουν το νερό επαναχρησιμοποιώντας το
για εσωτερικό καθαρισμό.

Ελπίζουμε μέχρι τις αρχές
του επόμενου έτους

γιατί είμαστε ήδη
στον πέμπτο όροφο της κατασκευής.

Το δεύτερο παράδειγμα είναι ένα σχέδιο

2.000 διαμερισμάτων και εγκαταστάσεων
στην πόλη της Τύνιδας.

Για να κάνω ένα τόσο μεγάλο έργο,
το μεγαλύτερο σχέδιο μέχρι στιγμής,

έπρεπε πραγματικά να καταλάβω
την πόλη της Τύνιδας,

αλλά και τα περίχωρα
την παράδοση και τον πολιτισμό.

Στη διάρκεια αυτής της ανάλυσης,
έδωσα ειδική σημασία στη Μεντίνα

που είναι αυτό το οικοδόμημα 1.000 ετών
που ήταν κλεισμένο από έναν τοίχο,

άνοιγε με δώδεκα διαφορετικές πύλες,
συνδεδεμένες με σχεδόν ευθείες γραμμές.

Όταν πήγα στην τοποθεσία, η πρώτη
δραστηριότητα σχεδιασμού

ήταν η προέκταση των υπαρχόντων δρόμων
δημιουργώντας αρχικά 12 τετράγωνα

παρόμοια των κτιρίων
που έχουμε στην Βαρκελώνη

και σε άλλες χώρες της Ευρώπης
με τέτοιες αυλές.

Εκτός αυτού,
διαλέξαμε μερικά στρατηγικά σημεία

που μας θύμιζαν την ιδέα των πυλών
και συνδέοντάς τα με ευθείες γραμμές,

αλλάξαμε το αρχικό σχέδιο.

Η τελευταία δραστηριότητα ήταν
ο μικρός πυρήνας του έργου,

όπως το διαμέρισμα,

ως ένα βασικό μέρος
του μεγάλου σχεδίου.

Και γι' αυτό σκέφτηκα, ποιος θα ήταν
ο καλύτερος προσανατολισμός

στο Μεσογειακό κλίμα
για ένα διαμέρισμα;

Είναι βόρεια-νότια,

γιατί δημιουργεί μια θερμική διαφορά
μεταξύ των δύο πλευρών του σπιτιού

και μετά έναν φυσικό εξαερισμό.

Έτσι, έχουμε ένα σχέδιο που
σιγουρεύει πως τα περισσότερα διαμερίσματα

είναι απόλυτα προσανατολισμένα
σ' αυτήν την κατεύθυνση.

Και αυτό είναι το αποτέλεσμα

σχεδόν ενός συνδυασμού
Ευρωπαϊκού μπλοκ και Αραβικής πόλης.

Έχει αυτά τα τετράγωνα με αυλές,

και μετά στο ισόγειο

έχετε όλους αυτούς
τους συνδέσμους για τους πεζούς.

Επίσης ανταποκρίνεται στους
τοπικούς κανονισμούς που καθιερώνουν

μεγαλύτερη πυκνότητα στα άνω επίπεδα
και λιγότερη στο ισόγειο.

Eπίσης ενισχύει
αυτήν την ιδέα των πυλών.

Ο όγκος έχει αυτό το συνδετικό σχήμα

που σκιάζει τον εαυτό του
με τρία διαφορετικά είδη διαμερισμάτων

αφήνοντας το φως να φτάσει στο ισόγειο
σε μια πολύ πυκνοκατοικημένη γειτονιά.

Mέσα στις αυλές υπάρχουν
διάφορες εγκαταστάσεις,

όπως ένα γυμναστήριο και ένα νηπιαγωγείο

και εκεί κοντά, μια σειρά εμπορικών χώρων
που φέρνουν δραστηριότητα στο ισόγειο.

Η ταράτσα, που είναι
το αγαπημένο μου σημείο του έργου,

αποτελεί σχεδόν την επιστροφή του χώρου
της κατασκευής στην κοινωνία.

Εκεί όλοι οι γείτονες μπορούν
να ανεβούν και να κοινωνικοποιηθούν,

και να ασχοληθούν με δραστηριότητες
όπως το πρωινό τρέξιμο 2 χλμ,

το παρκουρ από το ένα κτήριο στο άλλο.

Αυτά τα δύο παραδείγματα,

έχουν μια κοινή προσέγγιση
στη διαδικασία σχεδιασμού.

Επίσης βρίσκονται σε ανερχόμενες χώρες
όπου μπορείτε να δείτε

τις πόλεις κυριολεκτικά να μεγαλώνουν.

Εκεί, ο αντίκτυπος της αρχιτεκτονικής
στη ζωή των ανθρώπων

αλλάζει τις τοπικές κοινότητες
και τις οικονομίες με την ίδια ταχύτητα

που μεγαλώνουν τα κτήρια.

Γι' αυτό τον λόγο,
το θεωρώ ακόμα πιο σημαντικό

να κοιτάξουμε την αρχιτεκτονική
και να βρούμε απλές αλλά προσιτές λύσεις

που ενισχύουν τη σχέση μεταξύ
της κοινωνίας και του περιβάλλοντος

και που αποσκοπούν στο να συνδέσουν
τη φύση και τους ανθρώπους.

Ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)