A ju bën paraja të lig?

Është e mrekullueshme se ç'mund të tregojë një lojë Monopoli. Në këtë fjalim të këndshëm por kthjellues, psikologu social Paul Piff ndan hulumtimet e tij rreth sjelljes së njerëzve kur ata ndihen të pasur. (Udhëzim: Sillen keq.) Edhe pse problemi i pabarazisë është i ndërlikuar dhe i frikshëm, ka edhe lajme të mira. (E xhiruar në TEDxMarin)

Dua që për një moment

të mendoni se jeni duke luajtur një lojë Monopoli,

por në këtë lojë, kombinimi

i aftësive, talentit dhe fatit

që ju bën të suksesshëm në lojra, ashtu si në jetë,

nuk merret në konsideratë,

sepse loja është e manipuluar,

dhe ti je në avantazh.

Ti ke më shumë të holla,

më shumë mundësi për lëvizje në lojë,

dhe më shumë qasje tek burime të ndryshme.

Kur ta mendoni këtë përvojë,

unë dua që ju të pyesni veten

se si përvoja e të qënit

një lojtar i privilegjuar në një lojë të manipuluar

ndryshon mënyren se si ti mendon per veten

dhe se si e trajton lojtarin tjetër?

Ne bëmë një studim në kampusin e Universitetit të Berkli

i cili eksploronte mu këtë pyetje.

Ne sollëm më shumë se 100 çifte

të huajsh në laborator

dhe me hedhjen e një monedhe

vendosëm që një lojtar

do ishte më i pasur në lojen e manipuluar.

Lojtari "i pasur" mori dyfishin e parave.

Kur ata kaluan pjesën "Shko"

ata mblodhen dyfishin e rrogës

dhe kishin të drejtë të hidhnin
të dy zaret, në vend të njërit

kështu që ata lëviznin rreth tabelës shumë më shumë.

(Të qeshura)

Për 15 minuta,

ne shikuam se ç'po ndodhte
përmes kamerave të fshehta.

Sot, për herë të parë,

dua t'ju tregoj pak nga ajo që pamë.

Kërkoj ndjesë për cilësinë e zërit,

sepse këto ishin kamera të fshehura.

Kështu që keni edhe titrat.

Lojtari i pasur: Sa 500-she kishe ti?

Lojtari i varfër: Vetëm një.

Lojtari i pasur: Vërtet?
Lojtari i varfër: Po.

Lojtari i pasur: Unë kam tri. (të qeshura)

Nuk e di përse më dhanë kaq shumë.

Pra ishte e dukshme për lojëtarët që

diçka nuk ishte në rregull.

Është e qartë që një person ka më shumë para

se personi tjetër, dhe prapë se prapë,

me kalimin e lojës,

ne pamë ndryshime të dukshme

dhe të tepruara që filluan të shfaqen

në mes të dy lojtarëve.

Lojtari i pasur

filloj të bënte më shumë zhurmë
ndërsa lëvizte rreth tabelës së lojës,

e godiste tabelën me ikonën e tij

kur po sillej rreth.

Ne pamë më shumë shenja të dominancës,

shenja joverbale,

tregim të fuqisë

dhe festim tek lojtarët e pasur.

Ne e pozicionuam një tas me gjevrek krokante anash.

Gjendet në këndin e djathtë, aty poshtë.

Kjo na lejoi të shohim
sjelljen konsumuese të pjesëmarrësve.

Ne shënuam se sa gjevrek morën pjesëmarrësit

Lojtari i pasur: A janë këta gjevrek një dredhi?

Lojtari i varfër: Nuk e di.

PP: Pra nuk është befasuese
që ata e dinin se ne po bënim diçka.

Ata pyesnin se cili ishte qëllimi i

tasit me gjevrek.

Njëri prej tyre edhe pyeti, sic e patë,

a është tasi i gjevrekve një dredhi?

Sidoqoftë, pavarësisht nga kjo, fuqia e situatës

duket që dominonte prap se prap,

dhe lojtarët e pasur filluan të hanin më shumë gjevrek.

Lojtari i pasur: I adhuroj gjevrekët.

(Të qeshura)

PP: Me vazhdimin e lojës,

pamë tek shfaqej një prej modeleve

më interesante dhe dramatike dhe kjo

ishte që lojtarët e pasur filluan

të jenë më të pasjellshëm drejt personit tjetër,

dhe çdo herë e më pak sensitivë për gjendjen

e vështire të lojtarëve të varfër.

Ata tregonin më shumë për

suksesin e tyre material,

dhe kishte më shumë gjasa
që të tregonin se sa mirë ishin.

Lojtari i pasur: Kam para për çdo gjë.

Lojtari i varfër: Sa kushton ajo?

Lojtari i pasur: Mi ke borxh 24 dollarë.

Do ti humbasësh shumicën e parave së shpejti.

Unë do ta blej. Kam shumë para.

Kam aq shumë para sa më merr
gjithë kohën ti numëroj.

Lojtari i pasur 2: Do e blej të gjithë tabelen e lojës.

Lojtari i pasur 3: Do mbetesh pa para së shpejti.

Jam i paprekshëm në këtë pikë.

PP: Mendoj që ajo që është shumë

shumë interesante,

është që në fund të 15 minutave,

i pyetëm lojtarët të flisnin
për përvojën e tyre gjatë lojës.

Kur lojtarët e pasur folën për

arsyen e fitorës së pashmangshme të tyre,

në këtë lojë të Manipuluar të Monopoli --

(të qeshura)

ata folën për atë që ata kishin bërë

për ti blerë gjithë ato prona

dhe për të fituar lojën me sukses,

dhe ata ishin shumë pak të vetëdijshëm

për gjithë vecoritë e ndryshme të situatës,

duke përfshirë edhe hedhjen e monedhës

që rastësisht i vendosi ata

në pozitën e privilegjuar.

Ky është një depërtim i pabesueshëm

në atë sesi mendja logjikon avantazhet.

Kjo lojë Monopoli mund të përdoret

si metaforë për të kuptuar shoqërinë

dhe strukturën hierarkale, ku disa njerëz kanë

shumë pasuri dhe status,

dhe shumë të tjerë nuk i kanë këto gjëra.

Ata kanë shumë më pak pasuri dhe status

dhe shumë më pak qasje tek burimet e vlefshme.

Unë dhe kolegët e mi kemi punuar për 7 vitet e fundit

për të studiuar efektet e llojeve të tilla të hierarkive.

Ajo që kemi gjetur në dyzina studimesh

dhe mijra pjesëmarrës anë e mbanë shtetit

është që kur niveli i pasurisë së një personi rritet,

ndjenjat e dhembshurisë dhe empatisë zvogëlohen,

dhe ndjenjat e së drejtës meritore për gjërat që kishin

dhe ideologjia e interesit personal rritej.

Në sondazhe, gjetëm që individët

më të pasur janë ata

që moralizojnë lakminë si një gjë të mirë,

dhe ndjekja e interesit personal

është e favorshme dhe morale.

Sot dua t'ju flas për disa prej nënkuptimeve

të kësaj ideologjie të interesit personal.

Dua të flas se përse duhet
të preokupohemi me këto nënkuptime,

dhe të mbaroj me atë që mund të bëhet.

Disa prej studimeve të para që bëmë në këtë fushë

shikonin sjelljen ndihmuese,

një gjë që psikologët socialë e quajnë

sjellje prosociale.

Ishim të interesuar të dinim se kush ka më shumë gjasa

ti ofrojë ndihmë një personi tjeter,

dikush që është i pasur apo dikush që është i varfër.

Në një prej studimeve, sollëm pjesëtarë të

pasur dhe të varfër të komunitetit në laborator

dhe u dhamë secilit një shumë baraz me 10 dollarë.

U thamë pjesëmarrësve që ata mund

ti mbanin 10 dollarë për vete,

apo mund të ndanin një pjesë të saj

nëse donin, me një te huaj

i cili ishte absolutisht anonim.

Ata kurrë s'do e takonin këtë të huaj
dhe i huaji s'do i takonte ata.

Morëm shënime se sa po dhuronin njerëzit.

Individët që fitojnë 25,000 dhe ndonjëherë

me pak se 15,000 në vit,

i dhuruan të huajit

44 përqind më shumë para

se sa individët që fitojnë 150,000

apo 200,000 dollar në vit.

Ne kemi vënë njerëz të luajnë lojra

për të parë kush ka më shumë gjasa të bëjë hile

për të rritur shanset e tyre për fitore.

Në një prej lojrave, ne e manipuluam një kompjuter

kështu që zaret nuk mund të hidheshin

mbi pikë të caktuara.

Ju nuk mund ti hidhnit më shumë
se 12 pikë në këtë lojë

dhe prapë, sa më i pasur që ishit

aq më shumë shanse kishte që do bënit hile

për të fituar kredi drejt një çmimi $50,

dhe nganjëhere tri apo katër herë më shumë.

Ne bëmë një studim tjetër ku shikuam nëse

njerëzit do merrnin sheqerka

nga një tas sheqerkash
që e kishim identifikuar qartë

si të rezervuar për fëmijë --

(të qeshura)

nuk po bëj shaka.

E di që duket sikur po bëj shaka.

Ne ju thamë qartë pjesëmarrësve që

ky tas sheqerkash ishte për fëmijë që po merrnin

pjesë në një studim të zhvillimit në një laborator afër.

Ata po marrin pjesë në studime. Kjo është për ata.

Monitoruam se sa sheqerka morën pjesëmarrësit.

Pjesëmarrësit që ndiheshin të pasur

morën dy herë më shumë sheqerka

se sa pjesëmarrësit që ndiheshin të varfër.

Kemi studiuar edhe makinat,

dhe jo çfarëdo makina,

por nëse vozitësit e makinave të ndryshme

janë më shumë apo më pak
të inkurajuar të shkelin ligjin.

Në një prej këtyre studimeve, ne shikuam

nëse vozitësit do ndaleshin për këmbësorin

që ne e pozicionuam tek vijat e bardha.

Në Kaliforni, siç e dini të gjithë,

sepse jam i sigurtë që të gjithë e bëjmë këtë,

është ligj që të ndalemi për këmbësorët
që po presin të kalojnë.

Ja një shembul se si e bëmë.

Personi në të majtë është pjesëmarrës i studimit

që pozon si këmbësor.

Ai afrohet përderisa kamionçina e kuqe ndalet.

Në mode tipike të Kalifornise, tejkalohet

nga autobusi që gati e shkel këmbësorin tonë.

(të qeshura)

Ja një shembul i një makine më të shtenjtë,

një Prius, që po kalon

dhe nje BMW që po bën të njejtën.

Bëmë këtë për qindra makina

gjatë disa ditëve,

dhe shënuam se kush ndalet e kush jo.

Gjetëm që kur çmimi i makinës

rritej,

tendenca e vozitësit për të shkelur ligjin

rritej po ashtu.

Asnjëri prej makinave

në kategorinë e makinave më të lira

nuk e shkeli ligjin.

Afër 50% të makinave

më të shtrenjta

e shkelën ligjin.

Kemi bërë studime tjera që tregojnë se

individët më të pasur gënjejnë
më shumë në negociata,

aprovojnë sjellje të pamoralshme në punë

si vjedhje të hollash nga arka,

marrje ryshfeti dhe gënjim të konsumatorëve.

Nuk po sugjeroj që

vetëm njerëzit e pasur

tregojnë këtë model të sjelljes.

Jo. Unë mendoj që secili prej nesh

në jetën tonë të përditëshme

kemi vështirësi me këto motivime garuese

se kur apo nëse duhet të përkrahim interesat tona

dhe jo ato të tjerëve.

Kjo është e kuptueshme sepse

ëndrra Amerikane është një ide

në të cilën të gjithë ne kemi shanse të barabartë

për të qenë të suksesshëm dhe për të prosperuar,

përderisa punojmë shumë,

dhe një pjesë e kësaj ndonjëherë do të thotë që.

duhet të vendosni interesin tuaj

mbi interesat dhe mirëqenjen e njerëzve rreth teje.

Mirëpo ajo që po kuptojmë

është që sa më i pasur të jesh, aq më shume ke gjasa

të ndjekësh vizionin e suksesit personal

të arritjeve, edhe nëse kjo rrugë

rezulton në shkatërrimin e njerëzve rreth teje.

Këtu po ju tregoj të ardhurat mesatarë për shtëpi

që fitohen nga çdo e pesta dhe e
pesë përqindëshit më të lartë e shoqërisë

gjatë 20 viteve të fundit.

Në 1993, ndryshimi mes kuintileve

të popullatës, duke marrë parasysh të ardhurat,

ishte skandaloze.

Nuk është e vështirë të thuhet që ka ndryshime.

Por gjatë 20 viteve të fundit, ky ndryshim i dukshëm

është bërë një lloj grand kanioni

mes atyre në kulm dhe të tjerëve.

Në të vërtetë, 20% më i pasur i popullatës

posedojnë afër 90% to pasurisë totale në këtë shtet.

Ne jemi në nivele të papara të

pabarazisë ekonomike.

Kjo do thotë që pasuria jo vetëm që po koncentrohet

në duart e një grupi të vogel individualësh,

por ëndrra Amerikane po bëhet

shumë e paarritshme

për shumicën prej nesh.

Dhe nëse është ashtu siç po gjejmë

që sa më i pasur të jesh,

më shumë të drejtë për atë pasuri ndjen,

dhe ke më shume gjasa të prioritarizosh interesat e tua

mbi interesat e të tjerëve

dhe jeni të gatshëm të bëni çdo gjë për interes personal,

atëherë nuk ka arsye të mendoni

që ky model do ndryshojë.

Në të vërtetë, ka çdo arsye të mendojmë

që ata vec do të bëhen më keq

dhe ja se si do dukej nëse gjërat qëndrojnë si janë

në një shkallë lineare, gjatë 20 viteve të ardhëshme.

Pabarazia, pabarazia ekonomike,

është diçka për të cilën të gjithë duhet të brengosemi,

dhe jo vetëm për shkak të atyre në fund

të hierarkisë sociale,

por sepse individët dhe grupet

me pabarazi ekonomike janë si mos më keq,

jo vetëm ata ne fund, por të gjithë.

Ka shumë hulumtime bindëse që vijnë

nga laboratorë të rëndësishëm nga e gjithë bota

që tregojnë gjërat

që e humbin rëndësinë

kur pabarazia ekonomike rritet.

Mobiliteti shoqëror, gjëra për të cilat interesohemi,

shëndeti fizik, besimi shoqëror,

të gjitha ulen kur pabarazija rritet.

Ndërsa gjërat negative

në kolektivet shoqërore dhe shoqëri

gjërat si obeziteti, dhuna,

burgimi, dhe dënimet

rriten me rritjen e pabarazisë ekonomike.

Siç thashë, këto janë rezultate që nuk përjetohen

nga disa, por që

prekin të gjitha shtresat e shoqërisë.

Edhe njerëzit në kulm i përjetojnë këto rezultate.

Pra, çfarë mund të bëjmë?

Kjo ujëvarë e vetëvazhdueshme,

e dëmshme, dhe me efekte negative

mund të duket si diçka që ka dalë jashtë kontrollit,

dhe nuk mund të bëjmë gjë rreth saj,

sigurisht s'mund të bëjmë asgjë si individë.

Por në hulumtimet e laboratorit tonë

ne po gjejmë që

ndërhyrje të vogla psikologjike,

ndërrime të vogla të vlerave të njerëzve,

shtyrje të vogla në një drejtim të caktuar,

mund të rikthejnë nivelet e barazisë dhe dhemshurisë.

Për shembull, kur ju kujtojmë njerëzve

për dobitë e bashkëpunimit,

dhe avantazhet e komunitetit,

i bëjmë të pasurit të jenë aq egalitarë

sa të varfërit.

Në një studim, i vumë njerëzit
të shohin një video të shkurtër,

vetëm 46 sekonda të gjatë, për varfërinë fëmijërore

po ishte një rikujtim i nevojave

që të tjerët rreth tyre kishin,

dhe pasi e shihnin këtë

ne pamë sesa të gatshëm ishin njerëzit

të ofrojnë kohën e tyre për një të huaj

që u prezantohej në laborator dhe ishte i shqetësuar.

Pasi shikonin videon, një orë më vonë,

njerëzit e pasur ishin aq bujar

me kohën e tyre për të ndihmuar personin tjetër

sa ishin të varfërit.

Kjo sugjeron që këto dallime nuk janë

të lindura apo kategorike,

por ndryshojnë me një ndërrim

të vogël të vlerave të njerëzve,

dhe me shtyrje të vogla të keqardhjes

dhe dhembshurisë.

Përtej mureve të laboratorit tonë,

ne po fillojmë të shohim
shenja të ndërrimit në shoqëri.

Bill Gates, një prej individëve
më të pasur të shtetit tonë,

në fjalimin e tij në diplomim të Harvardit,

foli për problemin e pabarazisë
me të cilin ballafaqohet

shoqëria si sfida më e madhe

dhe foli për atë që duhet bërë për ta ndalur,

duke thënë "Arritjet me të mëdha të njerëzimit

nuk janë zbulimet e tij,

por ajo se si i aplikojmë

këto zbulime për të reduktuar pabarazinë."

Pastaj është Premtimi Dhurues

në të cilin më shume sa 100 prej
individëve më të pasur

të shtetit tonë

po premtojnë të dhurojnë
gjysmën e pasurisë për bamirësi.

Kemi edhe shfaqjen e

dyzinave të lëvizjeve

sikur Ne jemi Një Përqindëshi,

dhe Gjenerata e Burimeve,

apo Pasuri për të Mirën e Përbashkët,

në të cilën anëtarët më të privilegjuar

të popullatës

anëtarë të 1% dhe vendeve tjera

njerëz që janë të pasur,

po përdorin burimet e tyre ekonomike,

të rritur dhe të rinj, kjo më çudit më së shumti,

po i japin privilegjet e tyre,

burimet e tyre ekonomike,

për të luftuar pabarazinë

duke përkrahur politika shoqërore,

ndryshime në vlera sociale,

dhe ndryshime në sjelljen e njerëzve,

të cilët punojnë kundër interesit të tyre ekonomik

por të cilët mund të rikthejnë ëndrrën Amerikane.

Faleminderit.

(Duartrokitje)