Een verhaal over twee Amerika's... en de buurtwinkel waar ze botsten

Tien dagen na 11 september 2001 gooide een wreed incident in een buurtwinkeltje in Texas de levens overhoop van zowel het slachtoffer als de dader. In deze verbijsterende talk beschrijft de auteur van het boek "The true American", Anand Giridharadas, wat er vervolgens gebeurde. Het is een parabel over de twee soorten Amerikaanse levensloop die tegenwoordig bestaan, en een krachtige oproep tot hereniging.

"Waar kom jij vandaan?"
vroeg de bleke, getatoeëerde man.

"Waar kom jij vandaan?!"

Het is 21 september 2001,

10 dagen na de zwaarste aanval
op Amerika sinds WO II.

Iedereen denkt aan een volgend vliegtuig.

Mensen zoeken naar zondebokken.

De president heeft de avond ervoor
het volgende beloofd:

"Wij brengen onze vijand voor het gerecht
of gerechtigheid naar onze vijand."

In die buurtwinkel in Dallas,

een winkel omringd door
bandenzaken en stripclubs,

staat een Bengalese immigrant
achter de kassa.

In zijn vaderland was Raisuddin Bhuiyan
een belangrijk man,

een luchtmachtofficier.

Maar hij droomde van
een nieuw begin in Amerika.

Als hij tijdelijk in een buurtwinkel moest
werken om te sparen voor een IT-cursus

en zijn bruiloft over twee maanden,
dan moest dat maar zo zijn.

Maar dan, op 21 september,
stapt deze getatoeëerde man de winkel in.

Hij heeft een jachtgeweer.

Raisuddin kent de procedure,

en legt het geld op de toonbank.

Maar deze keer raakt de man
het geld niet aan.

"Waar kom jij vandaan?", vraagt hij.

"Hoe bedoelt u?", vraagt Raisuddin.

Zijn accent verraadt hem.

De getatoeëerde man, een patriot,
neemt het recht in eigen hand,

en schiet Raisuddin neer,
uit wraak voor 11 september.

Raisuddin voelt een pijn als van
duizenden naalden in zijn gezicht.

In werkelijkheid doorboren tientallen
gloeiend hete hagelkorrels zijn hoofd.

Achter de kassa ligt hij in zijn bloed.

Hij drukt een hand op zijn voorhoofd

om de hersenen binnen te houden

waarop hij alles had ingezet.

Hij reciteert verzen uit de Koran

en smeekt zijn God om te leven.

Hij voelt dat hij gaat sterven.

Maar hij ging niet dood.

Hij verloor zijn rechteroog.

Hij verloor zijn verloofde.

Zijn huurbaas, de eigenaar van de winkel,
zette hem op straat.

Binnen korte tijd was hij dakloos

en had 60.000 dollar
aan onbetaalde medische rekeningen,

waaronder een rekening voor
het bellen van een ambulance.

Maar Raisuddin overleefde het.

Jaren later vroeg hij zich af
hoe hij zijn God kon terugbetalen.

Hoe hij zijn tweede kans waardig kon zijn.

Hij ging zelfs geloven

dat hij zelf een tweede kans moest geven

aan een man die wij misschien
helemaal geen kans meer zouden gunnen.

Twaalf jaar geleden zocht ik zelf,
net afgestudeerd, mijn weg in de wereld.

Als kind van Indiase immigranten in Ohio

besloot ik tot de ultieme daad
van rebellie tegen mijn ouders:

verhuizen naar het land dat zij
met zoveel moeite hadden verlaten.

De naar verwachting zes maanden in Mumbai

duurden uiteindelijk zes jaar.

Ik werd schrijver en was deelgenoot
van een sprookjesachtig verhaal:

het ontwaken van hoop in een groot deel
van de zogenaamde 'derde wereld'.

Zes jaar geleden keerde ik terug
naar Amerika en realiseerde mij iets.

De Amerikaanse droom was springlevend,

maar alleen in India. (Gelach)

In Amerika, daar was het minder.

Sterker nog, ik werd mij bewust
van een scheidslijn in Amerika

tussen twee verschillende samenlevingen.

Een republiek van dromen
en een republiek van angst.

Toen hoorde ik van dit
ongelofelijke verhaal van twee levens

en van deze twee Amerika's

die frontaal botsten
in die winkel in Dallas.

Mijn interesse was direct gewekt.

Uiteindelijk zou ik over hen
een boek schrijven,

want hun verhaal was het verhaal
van het gebroken Amerika,

maar ook van de mogelijkheid
om het te lijmen.

Nadat hij was neergeschoten werd het leven
van Raisuddin er niet makkelijker op.

Een dag na zijn opname
werd hij al uit het ziekenhuis ontslagen.

Hij had geen zicht met zijn rechter oog.

Hij kon niet praten.

Zijn gezicht zat vol metaalscherven.

Maar hij was niet verzekerd
dus werd hij op straat gezet.

Zijn familie in Bangladesh
smeekte hem naar huis te komen.

Hij antwoordde dat hij nog
een droom te verwezenlijken had.

Hij vond werk als telemarketeer,

daarna werd hij ober bij een
Italiaans restaurant,

want waar beter om de angst voor blanken
te verliezen dan bij een Italiaan?

(Gelach)

Als toegewijd Moslim weigerde hij alcohol,

hij raakte het spul niet aan.

Maar hij kwam erachter dat als hij het
niet verkocht, zijn salaris achterbleef.

Dus redeneerde hij, als een
beginnend Amerikaanse pragmaticus:

"God wil me toch niet zien verhongeren?"

Binnen enkele maanden was Raisuddin

de succesvolste alcoholdealer
van het restaurant. (Gelach)

Hij ontmoette een man die hem leerde
om met database-systemen te werken.

Hij kreeg part-time klusjes in de IT.

Uiteindelijk verdiende hij meer dan
een ton bij een IT-bedrijf in Dallas.

Maar terwijl Amerika
begon te werken voor Raisuddin

wist hij de klassieke fout van
de bevoorrechte te vermijden:

denken dat je de regel bent,
niet de uitzondering.

Ook zag hij, dat vele geluksvogels
die geboren waren in Amerika

toch gevangen zaten in levens
die tweede kansen als de zijne

tot een onmogelijkheid maakten.

Hij zag het bij het Italiaanse restaurant,

waar velen van zijn collega's in hun jeugd
grote trauma's hadden opgelopen.

Verhalen over familieproblemen, chaos,
verslaving en misdaad.

Hij hoorde een gelijksoortig verhaal
over de man die hem had neergeschoten,

toen hij zijn rechtszaak bijwoonde.

Hoe dichter Raisuddin bij het Amerika kwam
dat hij van verre had bewonderd,

hoe meer hij besefte dat er een ander,
evenzo echt, Amerika bestond,

waar tweede kansen zeldzamer zijn.

De man die Raisuddin had neergeschoten,
was opgegroeid in dat andere Amerika.

Oppervlakkig gezien was Mark Stroman
altijd het middelpunt van de aandacht,

altijd meisjes het hof aan het maken.

Altijd aan het werk, ongeacht de drugs
of gevechten van de voorgaande avond.

Maar hij worstelde met zijn eigen demonen.

Zijn jeugd werd getekend
door de drie problemen

die zoveel jonge Amerikanen treffen:

slechte ouders, slecht onderwijs
en slechte gevangenissen.

Zijn moeder vertelde hem als kind

dat zij slechts 50 dollar
te kort was gekomen

om hem te kunnen aborteren.

Soms, als de kleine jongen op school was,

bedreigde hij plotseling zijn
klasgenootjes met een mes.

Soms was dezelfde kleine jongen
bij zijn grootouders

waar hij liefdevol de paarden voerde.

Nauwelijks puber, werd hij al opgepakt...

... eerst internaten, daarna gevangenis.

Hij verkeerde in kringen van Neo-Nazi's

en werd zoals velen in zijn omgeving
een drugs gebruikende, afwezige vader.

Het duurde daarna niet lang
voordat hij in de dodencel zat.

Want tijdens zijn anti-jihad in 2001
had hij niet één supermarktbediende

maar drie bedienden neergeschoten.

Alleen Raisuddin had het overleefd.

Vreemd genoeg was de dodencel
de eerste instelling

waar Stroman beter van werd.

Oude invloeden verdwenen uit zijn leven.

De nieuwe mensen in zijn leven
waren zorgzaam en deugdzaam:

dominees, journalisten
en Europese penvrienden,

Ze luisterden naar hem, baden met hem
en hielpen hem zichzelf te leren kennen.

Zij stuurden hem op een reis
van introspectie en persoonlijke groei.

Uiteindelijk zag hij de haat onder ogen
die zijn hele leven had bepaald.

Hij las Viktor Frankl,
de Holocaust-overlevende

en kreeg spijt van zijn
hakenkruis-tatoeages.

Hij werd gelovig.

Op een dag in 2011,
10 jaar na zijn misdaden,

hoorde Stroman het volgende bericht:

één van zijn slachtoffers, de overlevende,
deed een poging om Stroman te redden.

Want, eind 2009,
acht jaar na de schietpartij,

was Raisuddin op zijn eigen reis gegaan,
een pelgrimstocht naar Mekka.

Daar, te midden van de mensenmassa,
voelde hij een enorme dankbaarheid,

maar ook een plicht.

Hij herinnerde zijn belofte aan God,
toen hij lag te sterven in 2001,

dat mocht hij overleven,
hij voor altijd de mensheid zou dienen.

Toen kreeg hij het echter te druk
met het herbouwen zijn leven.

Maar nu was het tijd
om zijn schuld te voldoen.

Na lang overwegen besloot hij
zijn schuld in te lossen

door de cyclus van geweld te doorbreken

tussen de Moslim- en de Westerse wereld.

Hoe zou hij dit bewerkstelligen?

Door Stroman publiekelijk te vergeven
uit naam van de Islam

en haar doctrine van genade.

Daarna zou hij de staat Texas
en haar gouverneur Rick Perry

voor het gerecht dagen,

om de executie van Stroman te voorkomen.

Precies zoals iedereen zou doen
die in zijn gezicht geschoten is.

(Gelach)

Maar Raisuddins vergeving kwam
niet alleen voort uit zijn geloof.

Als versgebakken Amerikaans staatsburger
had hij geconcludeerd dat Stroman

het product was van een gewond Amerika
dat je niet zomaar een spuitje kon geven.

Dat inzicht bracht mij ertoe om mijn boek
"De ware Amerikaan" te schrijven.

Deze immigrant die Amerika smeekt
even genadig te zijn voor haar echte zoon

als ze was geweest voor de geadopteerde.

Jaren geleden, in die buurtwinkel,

botsten niet alleen twee levens,
maar twee soorten Amerika.

Een Amerika dat nog droomt,
met ambities,

dat nog denkt dat de dag van morgen
verder bouwt op vandaag.

En een Amerika dat de hoop heeft verloren,

de stress en de chaos niet aankon,
de verwachtingen verlaagde

en bescherming zocht
bij de oudste waarden:

de band tussen de stamleden
van zijn eigen beperkte soort.

En het was Raisuddin,
ondanks dat hij een nieuwkomer was,

ondanks dat hij aangevallen,
dakloos en getraumatiseerd was,

die bij het dromende Amerika behoorde

en Stroman die bij het andere,
verwonde Amerika behoorde,

ondanks zijn bevoorrechte geboorte
als autochtone blanke man.

Ik besefte dat hun levensverhalen
symbool stonden voor Amerika.

Het land dat ik zo trots het mijne noem

ging niet door een algemeen verval

zoals bijvoorbeeld Spanje of Griekenland
waar iedereen er op achteruit ging.

Amerika is tegelijkertijd het meest
en het minst succesvolle land

in de geïndustrialiseerde wereld.

De beste bedrijven in de wereld
zijn hier opgericht,

terwijl een recordaantal
kinderen honger heeft.

De levensverwachting daalt
voor grote groepen mensen,

terwijl het over de beste ziekenhuizen
in de wereld beschikt.

Het huidige Amerika is als een jong mens,

getroffen door een beroerte
die het halve lichaam verlamt,

terwijl de andere helft
verontrustend perfect is.

Op 20 juli 2011, net nadat Raisuddin
in tranen getuigde ter verdediging

van het leven van Stroman,

werd dezelfde Stroman gedood door
een injectie van zijn geliefde Texas.

Uren hiervoor, toen Raisuddin nog
dacht dat hij Stroman kon redden,

spraken de twee mannen elkaar
voor de tweede keer ooit.

Hier is een samenvatting van dit gesprek.

Raisuddin: "Mark, je moet weten
dat ik bid tot God,

de meest barmhartige en genadevolle.

Ik vergeef je en ik haat je niet.

Ik heb je nooit gehaat."

Stroman: "Jij bent een bijzonder mens.

Ik dank je uit mijn hart.

Ik houd van je, man."

Nog verbazingwekkender, na de executie,

zocht Raisuddin contact met Stromans
oudste dochter, Amber,

een ex-gevangene en een verslaafde,

en bood haar zijn hulp aan.

"Je hebt vandaag een vader verloren,"
zei hij tegen haar,

"maar je hebt een oom erbij gekregen."

Hij wilde dat ook zij
een tweede kans zou krijgen.

Als de menselijke geschiedenis
een optocht was,

dan zou de praalwagen van Amerika
een ode aan tweede kansen zijn.

Maar Amerika, zo gul als zij is met
tweede kansen voor immigranten,

is vandaag de dag gierig met eerste kansen

voor haar eigen kinderen.

Amerika is nog steeds gul met het recht
voor een ieder om Amerikaan te worden,

maar ontzegt tegelijk vele Amerikanen
het recht om werkelijk mee te tellen.

In de laatste 10 jaar zijn zeven miljoen
buitenlanders staatsburger geworden.

Opmerkelijk.

Hoeveel Amerikanen hebben in die tijd
een plek in de middenklasse veroverd?

Deze toename was helaas negatief.

Verder terugkijkend
zijn de verschillen nog groter.

Sinds de jaren 60 is de middenklasse
met twintig procent afgenomen.

Voornamelijk doordat de mensen
eruit tuimelen.

En mijn onderzoek in het land
onthult een groter probleem

dan alleen maar ongelijkheid.

Wat ik zie is een tweetal afscheidingen
vanuit de middenklasse van Amerika.

Een afscheiding van overvloed,
van meer, meer en duurder,

naar elitaire gemeenschappen
van hoog opgeleiden,

mondiaal verbonden
door werk, geld en contacten.

En een verarmde afscheiding,
berooid en verloren,

naar ontkoppelde levens op een dood spoor

onttrokken aan het oog
van de bevoorrechten.

Troost jezelf niet met het idee
dat je bij de 99 procent behoort.

Als je in de Bijenkorf winkelt,

als niemand uit jouw familie
in het leger dient,

als je per jaar wordt betaald,
niet per uur,

als de meeste mensen die je kent
gestudeerd hebben,

als je niemand kent
die harddrugs gebruikt,

als je slechts éénmaal bent getrouwd,

als je niet één van de 65 miljoen
Amerikanen met een strafblad bent...

Als iets hiervan jou beschrijft,

dan is de mogelijkheid reëel

dat je niet weet wat er aan de hand is,

en dat je onderdeel bent van het probleem

Voorgaande generaties moesten na afloop
van de slavernij een samenleving opbouwen,

zich door de Grote Depressie heenwerken,
het fascisme verslaan,

de rassenscheiding beëindigen.

Ik geloof dat de morele uitdaging
voor mijn generatie

bestaat uit het samenbrengen van
deze twee Amerika's,

om wederom verbinding te kiezen
boven afscheiding.

Dit probleem verdwijnt niet
door belastingverhoging of -verlaging,

door harder twitteren,
het bouwen van geliktere apps,

of het beginnen van de zoveelste
ambachtelijke koffiebranderij.

Het is een morele uitdaging die van ons
allen in het welvarende Amerika verlangt

dat wij het verwelkende Amerika omarmen

net zoals Raisuddin dat probeerde te doen.

Wij kunnen, net als hij,
op pelgrimstocht gaan,

en daar, in Baltimore en Oregon
en in de Appalachen

nieuwe zingeving vinden, net als hij.

Wij kunnen ons onderdompelen
in dat andere land,

deelgenoot worden van haar hoop en zorgen,

en, net als Raisuddin, ons afvragen
wat wij kunnen bijdragen.

Wat kan jij doen?

Wat kan jij doen?

Wat kunnen wij doen?

Hoe kunnen wij werken aan
een barmhartiger land?

Wij, de grootste vernieuwers van de wereld

kunnen ook de problemen
van dat andere Amerika oplossen,

niet alleen de onze.

Wij, de schrijvers en de journalisten,
kunnen vertellen over dat Amerika,

in plaats van daar kantoren te sluiten.

Wij kunnen ideeën daar financieren

in plaats van in New York
of San Francisco.

Wij kunnen een vinger aan de pols houden,

daar les geven, daar rechtszaken voeren,
daar dingen maken, daar leven en bidden.

Ik geloof dat dit de opdracht is
voor een generatie.

Een Amerika waarvan de twee helften
weer leren om samen

te lopen, te ploegen, te smeden
en uitdagingen aan te gaan.

Een republiek van kansen,
opnieuw verbonden, vernieuwd,

die begint bij ons.

Dank je wel.

(Applaus)